Monday, October 31, 2011

រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុវត្តយ៉ាងត្រឹមត្រូវ ចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស


សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន បាន​ថ្លែង​អះអាងថា សម្តេច​ធានា​ខុសត្រូវ​ប្រសិន​បើរាជ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​​បាន​អនុវត្ត​ខុស ចំពោះប្រការ​ដែល​មាន​ចែង​ក្នុង​កិច្ចព្រម​ព្រៀង​សន្តិភាព​​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ ២៣ តុលា​។

នៅក្នុង ​មហាមិទ្ទីញ​ដើម្បី​អបអរ​ព្រះ​រាជពិធី​បុណ្យ​ចម្រើន​ព្រះ​ជន្ម​គម្រប់ ៨៩ យាងចូល ៩០ ព្រះ​វស្សា និង​ខួប ២០ ឆ្នាំ​នៃការ​យាងនិវត្តន៍​មកកាន់​មាតុភូមិវិញ​របស់​សម្តេចឳ​ព្រះមហាវីរក្សត្រ​ និង សម្តេចម៉ែ ដែល​មាន​​មហាជន​ប្រមាណជា ៤ ម៉ឺន​នាក់​ ​ចូល​រួម​​នៅ​មុខ​ព្រះ​បរម​រាជ​វាំង​នៅថ្ងៃទី ៣០ តុលា សម្តេច​តេជោ​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​មាន ​ប្រសាសន៍​​ឲ្យ​ដឹង​ថា «កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុង​ប៉ារីស​មិនបាន ​កំណត់​ឲ្យរំលាយ​អង្គការ​ចាត់តាំង​ខាង​នយោបាយ និង​យោធា​របស់កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ ដែល​ជាប្រភព​នៃ​របប​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍​និង​សង្គ្រាម​នោះឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង ទីក្រុងប៉ារីស​បាន​តម្រូវ​ឲ្យភាគី​ខ្មែរ​ក្រហម​ជាភាគី​ស្រប​ច្បាប់​នៅ​ កម្ពុជា​ទៀត​ផង» ។

សម្តេចតេជោ​ថ្លែងថា “ក្នុងការ​អនុវត្តន៍​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​នេះ ហត្ថលេខី​នៃ​ភាគីខ្មែរ​ក្រហម​បានដក​ខ្លួន​ចេញ​មិន​ព្រមអនុវត្ត​ ហើយ​រកគ្រប់​វិធីដើម្បី​បំផ្លាញ​ដំណើរ​ការអនុវត្ត​ កិច្ចព្រមព្រៀង​ទីក្រុងប៉ារីស ក្នុង​ស្ថាន​ភាព​​បែប​នេះ  រដ្ឋាភិបាល​នៃរដ្ឋកម្ពុជា​បានខិតខំ​ថែរក្សា​នូវអាយុ​ជីវិត​នៃ​កិច្ច​ព្រម​ ព្រៀង នេះ​ដោយ​បាន​អនុវត្ត​យ៉ាង​ម៉ឹង​ម៉ាត់​ក្នុង ប្រការ​ទាំងឡាយ​ក្នុងកិច្ច​ព្រមព្រៀង» ដោយ​​ធ្វើ​សហ ការ​យ៉ាង​ស្មោះ​ត្រង់​ជាមួយ​កម្លាំង​នយោបាយ​នានា និង សហ​គមន៍​អន្តរ​ជាតិ​ធ្វើឱ្យ​មាន​ការបោះ​ឆ្នោត​ជា​សកលនាឆ្នាំ ១៩៩៣ ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ​ និង សុវត្ថិភាព ។

សម្តេចតេជោ​មាន ​ប្រសាសន៍ថា «ត្រង់ចំណុច​នេះបើសិន​ជាវាជា​ការខុស​ឆ្គងពិត​ប្រាកដមែន ខ្ញុំ​សុខ​ចិត្ត​ទទួល​ខុស ត្រូវ​ជួសមុខ​ឲ្យ​រាជរដ្ឋាភិបាល និង គណបក្ស​ប្រជាជន ព្រោះ​ខ្ញុំជា​អ្នក​រៀបចំ​យុទ្ធសាស្រ្ត និង ដឹក​នាំ​អនុវត្ត​ដោយ​ផ្ទាល់​នូវនយោបាយ​ឈ្នះៗ​ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្មែរក្រហម​រលំរលាយ​ នាំមក​នូវ​សន្តិភាព និង ការ​បង្រួម​បង្រួម​ជាតិ ឯក​ភាព​ទឹកដី ដែល​ប្រជាពល​រដ្ឋ​ទូទាំង​ប្រទេស​រាប់​​ទាំង​អតីត​ខ្មែរក្រហម ដែល​ធ្វើ​សមាហរណកម្ម​​ចូល​ក្នុង​សង្គម​ជាតិ ហើយទទួល​បាន​ផល​ពីសន្តិភាព និង​ការ​អភិវឌ្ឍ​រយៈពេល​ជាង ១ ទសវត្ស​កន្លង​មក​នេះ»។ សម្តេចតេជោ​​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​ថ្លែងថា បើសិន​នេះ(ការ​រំលាយ​​អង្គការ​ចាត់​តាំង​នយោបាយ​ និង​យោធា​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​)​​ជាកំហុសមែននោះ គេ​គួរ​តែ​ដោះលែង​មេដឹក​នាំខ្មែរ​ក្រហម​ ដែលតុលាការ​កំពុង​ធ្វើ​ការកាត់​ទោស​ឲ្យ​ចេញ​មក​បង្កើត គណបក្ស​នយោ​បាយ និង ចូលរួម​បោះ​ឆ្នោត​​នាពេល​ខាង​មុខ វាប្រសើរ​ជាង​នាំគ្នា​រិះគន់​រាជរដ្ឋាភិបាល​ថា មិនបាន​អនុវត្ត​ត្រឹមត្រូវ​តាម​កិច្ចព្រម​ព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស​នោះ។

សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន បាន​ថ្លែង​ថា បន្ទាប់ពី​បញ្ចប់សង្គ្រាម​តាម​នយោបាយ​ឈ្នះ​ឈ្នះ​នៃ​ចុងឆ្នាំ ១៩៩៨ ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា បាន​បោះ​ជំហាន​​ទៅមុខ​ក្នុង​ស្ថានភាព​ដែល​កត្តា​ខាងក្នុង​និង​កត្តា​ខាង ក្រៅ​មាន​ភាពអនុគ្រោះ​យ៉ាងច្រើន​ធ្វើ​ឲ្យ​ការកសាង​សង្គមជាតិ មានការ​ប្រែ​ប្រួល រីកចម្រើន​ថ្មី គួរ​ឲ្យ​មោទកភាព ។ យើង​បាន​រួមគ្នា​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​ក្រោម​បាវចនា ​ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បី​ថែរក្សា​ការ​ពារ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពង្រឹង​សន្តិភាព ស្ថិរភាព នយោបាយ ការ​បង្រួបបង្រួម​ជាតិ ផ្សះផ្សា​ជាតិ និង អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេសជាតិ ដោយ​ទទួល​បាន​ការ​គាំទ្រ​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ ទាំង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេសទាំងនៅ​ក្រៅ​ប្រទេស ។ សមិទ្ធិ​ផល​ទាំងនេះ​គឺ​កើត​ចេញពី​កម្លាំង​សាមគ្គី​ដ៏​ស្រួច​ស្រាល់​ របស់​ប្រជាជាតិ​​យើង ដែល​មាន​តម្លៃ​ជ្រាលជ្រៅ ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយ​បាន​បង្កើត​ជា​មូលដ្ឋានគ្រឹះ​រឹងមាំ​លើ​គ្រប់​វិស័យ ដើម្បី​ធានា​ដល់​ការ​ស្ថិតស្ថេរ គង់វង្ស​និង​រីកចម្រើន​របស់​កម្ពុជាក្រោម​ព្រះរាជតម្រិះ​ផ្តួចផ្តើម​ដ៏​ ឈ្លាស​វៃ នៃ​ការ​បង្កើត​គោលនយោបាយ​បង្រួបបង្រួម​ជាតិ​ ផ្សះផ្សា​ជាតិ​នៃ​ព្រះករុណា ព្រះបាទ​សម្តេចព្រះ​ន​រោត្ត​ម​សីហនុ ព្រះមហាវរ​ក្សត្រ ព្រះ​វីរ​រាជបិតា​ឯករាជ្យ បូរណភាព​ទឹកដី និង​ឯកភាព​ជាតិខ្មែរ និង​សម្តេចព្រះ​មហាក្សត្រី នរោត្តម មុនី​រា​ថ​សីហនុ ព្រះវររាជ​មាតា​ជាតិខ្មែរ​ក្នុង​សេរីភាពសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ​និង​សុភ​មង្គល​ជាទី​គោរ​ព​​សក្ការ​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់​បំផុត ។ សម្ដេចតេជោ​ ​មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមក​ក៏​ដូច​បច្ចុប្បន្ន និង​ទៅ អនាគត រាជរដ្ឋាភិបាល បាន​យក​អស់ពី​កម្លាំង​កាយ​ចិត្ត អនុវត្ត​យ៉ាងសកម្ម នូវ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ចតុកោណ ដំណាក់កាល​ទី​១ ដំណាក់កាល​ទី ២ ដើម្បី​កសាង​សង្គម​កម្ពុ​ជាមួយ លើ​មាគ៌ា​អភិវឌ្ឍន៍​គ្រប់​វិស័យ ។ ភារកិច្ច​រួម​ជា​យុទ្ធសាស្ត្រ​នោះ​ គឺរួបរួមសាមគ្គី​ប្រជាជន​ទាំងមូលការពារ​របប​រាជា​និយម ការពារ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ ការ​ពារ​​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​ឲ្យ​រឹងមាំ ការពារ​សន្តិភាព​ដ៏​ពេញលេញ ការពារ​ស្ថិរភាព​ន​យោបាយនិង​ការ​បង្រួប​បង្រួម​ជាតិទប់ស្កាត់​គ្រប់​សក​ ម្មភាព ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​សន្តិភាព សន្តិសុខ និង​សណ្ដាប់​ធ្នាប់​សាធា​រណៈ ។ ទន្ទឹម​នេះ នៅ​មាន​ការ​ការពារ​ល​ទ្ធិ​ប្រជា​ធិ​ប​តេ​ត្យ សិទ្ធិមនុស្ស ការ​កសាង​នីតិរដ្ឋ និង​យុត្តិធម៌​សង្គម ។ ការ​ប្តេជ្ញា​ខិតខំ​ធ្វើ​អោយ​មាន​ការ​រីក​ចម្រើន​ថ្មី នូវ​ជីវភាព​រស់ នៅ​របស់​ប្រជាជន ។ ការ​ជ្រោង​ខ្ពស់​ទង់​ឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ​ជាតិ ពង្រីក​សហ​ប្រតិបត្តិកា​រ​ជាមួយ សហគមន៍​អន្តរជាតិ ដោយ​ខិតខំ​ទាក់ទាញ​ជំនួយ​បរទេស ដើម្បី​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេសជាតិ ។




ក្នុង​ឱកាស​ដ៏​វិសេសវិសាល​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ ដែល​សម្តេចតេជោ​នាយក​រដ្ឋ​មន្រ្តី​​បានថ្វាយ​ព្រះរាជ​សព្ទ​សាធុការពរបវរមហា​ប្រសើរ​ថ្វាយព្រះករុណា​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះបរមនាថ​ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រ​ នៃ ​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា ក្នុង​គម្រប់​ខួប​លើក​ទី ៧ នៃ​ការ​គ្រង​ព្រះ​បរម​រាជ​សម្បត្តិ​របស់​ព្រះអង្គ សូម​ព្រះអង្គ​គង់​ប្រថាប់​នៅ​ជា​ម្លប់​ដ៏​ត្រជាក់ ប្រកបដោយ​ព្រះ​បរមសុខ​ក្សេម​ក្សាន្ត មាន​ព្រះ​ជន្មាយុ​យឺនយូរ ព្រះ​បញ្ញា​ញាណ​ភ្លឺ​ថ្លា ដើម្បី​បាន​ដឹកនាំ​មាតុភូមិ​កម្ពុជា​រីកចម្រើន​ត​រៀង​ទៅ ។ សូម​បួង​សួង​ដល់​គុណបុណ្យ​ព្រះ​រតនត្រ័យ កែវ​ទាំង​បី វត្ថុ​ស័ក្តិ​សិទ្ធិ​ក្នុង​លោក ទេវតា​រក្សា​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា ពិសេស ទេវតា​រក្សា​ព្រះ​មហា​ស្វេតច្ឆត្រ បារមី​ព្រះ​កែវ​មរកត សូម​ជួយ​អភិបាល​រក្សា​ប្រទាន​សព្ទសាធុការពរ​ថ្វាយ ព្រះករុណា ព្រះ​មហា វីរ​ក្សត្រ ព្រវរ​រាជបិតា​ជាតិខ្មែរ និង សម្តេច​ព្រះ​មហាក្សត្រី ព្រះ​វររាជ​មាតា​ជាតិ​ខ្មែរ សូម​ទ្រង់​​ប្រកបដោយ​ព្រះ​ជន្មាយុ​យឺនយូរ ជាង​រយ​ព្រះវស្សា ព្រះ​សុខុមាល​ភាព​ល្អ​បរិបូរណ៍ ព្រះ​កាយ ពល​មាំមួន ដើម្បី​បាន​គង់​នៅ​​ជា​ម្លប់​ដ៏​ត្រជាក់​ក្សេមក្សាន្ត នៃ​កូនចៅ ចៅទួត របស់​ព្រះអង្គ​យូរអង្វែង ត​រៀង​ទៅ។

សូម ​បញ្ជាក់​ថា នៅ​ក្នុងជំហរ​ដើម្បី​បញ្ចប់​នូវសង្គ្រាម រាំរ៉ៃ និង នាំមក​នូវ​សុខសន្តិភាព​ដ៏ពេញ លេញ គណបក្ស​​ប្រជាជន​កម្ពុជា និង​រដ្ឋាភិបាល​អតីត​រដ្ឋកម្ពុជា បានដាក់​ចេញ​គោល នយោបាយ​បង្រួប​បង្រួម​ជាតិ ផ្សះ​ផ្សាជាតិ និង​ចាត់តាំង​អនុវត្ត​ដោយ​ខ្ជាប់ខ្ជួន​នូវ​គោល​នយោបាយ​នេះ រហូតឈាន​ដល់​ការជួប​ចរចា​ជាលើក​ដំបូង​រវាង​ព្រះករុណាព្រះ​មហាវីរក្សត្រ ព្រះវររាជបិតាជាតិខ្មែរ និងសម្តេច​តេជោ​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី​ នៅ​ហ្វែរអង់​តាដឺន័រ ប្រទេស​បារាំង​នា​ថ្ងៃទី ០២ ខែធ្នូឆ្នាំ ១៩៨៧ ។ ផ្តើម​ចេញ​ពី​ជំនួប​លើក​ទី ១ នេះ ការ អនុវត្តន៍​យុទ្ធវិធី​ដើម្បី​សម្រេច ទិសដៅ​យុទ្ធសាស្ត្រ​នៃការ​បង្រួបបង្រួម​ជាតិផ្សះ​ផ្សា​ជាតិ រដ្ឋាភិបាល​អតីត​រដ្ឋកម្ពុជា ដែល​មាន​សម្តេច​អគ្គមហា​សេនា​បតីតេជោ ហ៊ុន សែន​ ជា ​ប្រមុខ​​បានខិត ខំព្យា​យាម ធ្វើអ្វីៗ​គ្រប់​យ៉ាង​ទាំងអស់​ប្រកប​ដោយ​ជំហរ​ស្មោះត្រង់​រហូត​ដល់​បាន​ សម្រេច​នូវ​កិច្ចព្រមព្រៀង មួយ​នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស​នាថ្ងៃ ទី ២៣ ខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៩១។

ដូច្នេះគេ ​អាច​ធ្វើ​ការ​វាយ​តម្លៃ​ថា អ្នក​ដែល​នាំ​ឲ្យ​មាន​ កិច្ច​ព្រម​ព្រៀម​សន្តិភាព​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ ២៣ តុលា ឆ្នាំ ១៩៩១ គឺ​ជំនួប​គ្នា​លើកដំបូងរវាងព្រះករុណាព្រះ​មហាវីរ​ក្សត្រ ព្រះវររាជ​បិតាជាតិខ្មែរ និង​សម្តេច​តេជោ​នាយករដ្ឋមន្រ្តី។ ឯ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​សន្តិភាព​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ ២៣ តុលា ឆ្នាំ ១៩៩១ ដែល​មាន​ប្រទេស​ចំនួន​ ១៨ ចូលរួម​ចុះ​ហត្ថលេខា​គាំទ្រ​គឺ​គ្រាន់តែ​ជា​ការ​ធានា​ឲ្យ​ភាគី​ខ្មែរ​ជួប​ ជុំ​គ្នា​ ដើម្បី​ធ្វើ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ និង​កសាង​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេស​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​។​ ប៉ុន្តែ​មិន​បាន​នាំ​មក​នូវ​សន្តិភាព​ពេល​លេញ​ជូន​ប្រជាជន​ និង​ប្រទេស​កម្ពុជា​នោះ​ឡើយ​។ សន្តិភាព​ពិត​ប្រាកដ​គឺ​បង្កើត​ឡើង​ដោយ​ នយោបាយ​ឈ្នះ​ឈ្នះរបស់​សម្តេច​អគ្គមហា​សេនា​បតីតេជោ ហ៊ុន សែន ​ ​។


សម្ភាសន៍ លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត សាស្ត្រា​ចារ្យ​សាកល​វិទ្យា​ល័យ ភូមិន្ទ​នីតិ​សាស្ត្រ និង​វិទ្យា​សាស្ត្រ​សេដ្ឋ​កិច្ច​ ជាមួយ​ទូរទស្សន៍​បាយ័ន ស្តីពី​អត្ថន័យ​នៃពាក្យ​ទម្រង់​រដ្ឋ​

ថ្ងៃទី៣១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១១
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ ដើម្បីឲ្យបងប្អូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​យើង បានយល់​ដឹងអំពី​ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ​ផង និង​ដើម្បី​កុំ​ឲ្យ​ជន​ឆ្លៀត​​ឱកាស​និយម ជា​ពិសេស​គឺគ​ណបក្ស​ប្រឆាំ​ង​នៅ​កម្ពុជា​ ដែល​មិនបាន​ធ្វើ​អ្វី​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​សង្គម​ ដល់​ជាតិ​ផង​នោះ​​​ ហើយ​ឆ្លៀតកេង​ចំណេញ​នយោបាយ​ទៀត ដូច្នេះ​សូម​លោក​បណ្ឌិត​ជួយ​ពន្យល់​អំពី​ ដូចម្តេច​ដែល​ហៅថា រដ្ឋ​ ហើយ រដ្ឋ​នេះ ចែក​ចេញ​ជាប៉ុន្មាន​ប្រភេទ​ដែរ​ទៅបាទ?​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត​
ចម្លើយ​៖ ​ ពាក្យថា​ទម្រង់​រដ្ឋនេះ គឺសំដៅទៅ​លើ​របៀប​របប​នៃ​ការចាត់​ចែង​អំណាច​នយោបាយ​​របស់រដ្ឋ​​​។ ទម្រង់រដ្ឋ​នេះ គេ​បែងចែក​ជាបីគឺ​ ទម្រង់​គ្រប់​គ្រង​រដ្ឋ ទម្រង់​គ្រប់គ្រង​ដែនដី​ ហើយ​និង​របប​នយោបាយ​​។
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖​ សូមលោក​បណ្ឌិត​ជួយ​ពន្យល់​លំអិត អំពី​ទម្រង់​ទាំ​ងបី​នេះ​បាទ?​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត​
ចម្លើយ៖​ ទម្រង់​គ្រប់​គ្រង​រដ្ឋ​ គឺគេ​សំដៅ​ទៅ​លើការ​កំណត់​ឋានានុក្រម​នៃ​នយោបាយ​កំពូល​ តើឋា​នានុ​ក្រម​នៃ​នយោ​បាយ​​កំពូល​នេះថិត​នៅ​កន្លែង​ណា​?​ ឧទាហរណ៍​ថា ​អំណាច​កំពូល​ថិតនៅ​ក្នុង​ដៃ​ព្រះមហាក្សត្រ​ ទម្រង់រដ្ឋនោះគេឲ្យ​ឈ្មោះ​​ថា បែប​រាជា​និយម​។ តែបើសិន​ជា​អំណាច​នយោបាយ​កំពូល​ថិត​​នៅ​​ក្នុងដៃអ្នក​នយោបាយ ឬក៏រាស្ត្រ​ យើងអាច​និយាយ​ថាជា​ទម្រង់​សាធារណរដ្ឋ​។ ដូច្នេះសរុបមក គឺ​ទម្រង់​គ្រប់​គ្រងរដ្ឋ​ចែក​ចេញជា ទម្រង់​រាជា​និយម និង​ទម្រង់​សាធារណរដ្ឋ​។​ នៅ​ក្នុង​ទម្រង់​រាជានិយម​នោះទៀត​​​​ បើសិន​ជាស្តេច លោក​មាន​អំណាច​ទូទៅ ទូលំ​ទូលាយ​ និង​អំណាច​ហួស​ព្រំដែន​ គេ​​ឲ្យ​​​ឈ្មោះថារាជា​និយម​ផ្តាច់ការ​។ តែបើសិន​ជា​អំណាចរ​បស់ស្តេច​មានដែន​កំណត់​ ឬក៏​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ នោះ​គេឲ្យឈ្មោះថា ទម្រង់​រាជា​និយម អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​។ ចំណែក​ទម្រង់​គ្រប់​គ្រងរដ្ឋ​​បែប សាធារ​ណរដ្ឋ​វិញ គេបែង​ចែកជាបួនទៀត​ គឺទម្រង់​គ្រប់គ្រងរដ្ឋ​ បែប​សាធារណរដ្ឋ​ អាស្រ័យ​ប្រធានាធិបតី​ ឧទាហរណ៍​ដូច​នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​។ សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា ឧទាហរណ៍​ដូច​នៅ​ឥណ្ឌា​ បានន័យថា អំណា​ច​​សភាជាធំ​។ មួយទៀត​​​គឺ​ទម្រង់សាធារណរដ្ឋ​ចម្រុះ​ គឺអំណាច​នៅក្នុងដៃ​សភា​ផង និងនៅក្នុងដៃប្រធានាធិបតីផង​ ដូច​​ជា​នៅ​ប្រទេស​បារាំង ប្រទេស​​រុស្ស៊ី ជា​ដើម​។ និង​មួយទៀត​​​ គេហៅថា​ សាធារណរដ្ឋដែរ តែអំណាច​អាស្រ័យ ដោយអ្នកកាន់សាសនា​ គេឲ្យឈ្មោះថា Theogracy ឧទាហរណ៍នៅប្រទេស បូរី វ៉ាទីកង់​​ ដែលជាប្រទេសឯករាជ្យ នៅកណ្តាលប្រទេស អ៊ី​តាលី​។​ ទាំង​នេះគឺជាន័យពេញលេញ​នៃ​ទម្រង់​គ្រប់គ្រង​រដ្ឋ​។​
ចំណុចទី២ គឺជាទម្រង់គ្រប់គ្រងដែនដី​ ពាក្យនេះមានន័យថារបៀប​របប​ចាត់ចែង​ គ្រប់គ្រង​រចនា​សម្ព័ន្ធដែនដី​ ។ នៅលើ​ពិភពលោក គឺមានទម្រង់គ្រប់ដែនដីតែបី​ផ្នែកទេ ទី១គឺទម្រង់រដ្ឋទោល​ ដូចជា​ប្រទេសយើងអញ្ចឹងដែរ ឬហៅ​ថាទម្រង់​បែប Unitary ។ ទី២ ទម្រង់សហព័ន្ធ​ ដូចជា​នៅ​សហ​រដ្ឋ​អាមេរិក​អញ្ចឹង​ និងទី៣ គឺទម្រង់សហសម្ព័ន្ធ​ ឬហៅថាទម្រង់ Confideration ដែលជាទម្រង់គ្រប់​គ្រង​ដែនដីនេះឯង​ ​ឧទាហរណ៍ សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍​ ដែលមាន​ប្រទេស​១០ រួមគ្នា​ជាដើម ដោយ​មាន​​ការគ្រប់គ្រង មានវប្បធម៌ ប្រពៃណី ច្បាប់​ ទំនៀមទំលាប់​ ភាសា កងទ័ព​។ល។​  តែ​យើង​រួមគ្នា នៅ​លើ​បញ្ហាសំខាន់មួយ​ លើគោលបំណង​រួមមួយ​​​ ដែលទម្រង់បែបនេះគេឲ្យឈ្មោះថា ទម្រង់សហសម្ព័ន្ធ​ ដែល​វាថិតនៅក្នុងទម្រង់គ្រប់គ្រងដែនដី​។​ ​​​​សរុប​មក​ទម្រង់គ្រប់គ្រងដែនដី បែងចែកជាបី គឺ​ ទម្រង់​បែប​រដ្ឋទោល​ ទម្រង់​បែប​សហព័ន្ធ​ និង​ទម្រង់​បែប​សហសម្ព័ន្ធ​​។​
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ សម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាយើង បច្ចុប្បន្ននេះ ឃើញថាមានទស្សនៈផ្សេងៗគ្នា​ គណបក្ស​ប្រឆាំងតែង​តែ​និយាយថា កម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ​ គឺជា​របប​កុំម្មុយនីស្ត​​ អ្នកខ្លះគេថា​ជារបប​រាជា​និយម​ និងអ្នក​ខ្លះគេអះ​អាងថាជា​របប​សភានិយម​បែបប្រជាធិបតេយ្យ អី​ជាដើម​។ល។​ តើទម្រង់រដ្ឋ​ដែល​​កម្ពុជារបស់យើងកំពុងតែប្រតិបត្តិ​ និងកំពុងតែអនុវត្ត​នេះ​​ បើតាម​ន័យ​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ តើ​យើង​ហៅបែបណា​ដែរទៅ​ ដើម្បីឲ្យចំទៅនឹងអ្វី​ដែលរាជ​រដ្ឋាភិបាល​កំពុង​តែ​អនុវត្តនេះ​?​​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត​
ចម្លើយ​៖ ​ ទាក់ទងទៅនឹងសំណួរនេះ យើងឃើញ​ថា​បច្ចុប្បន្ន មានការហៅផ្តេសផ្តាស​ ដូច្នេះ​ត្រូវ​ពិនិត្យមើល ។ ដំបូង​យើង​ត្រូវ មើលឈ្មោះកម្ពុជាជាផ្លូវការ​ គឺព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​។ ចំណែក​ទម្រង់​គ្រប់គ្រងរដ្ឋរបស់កម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន​ គឺ​ទម្រង់រាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ ពីព្រោះ​នៅក្នុង​ច្បាប់​ក៏​បាន​ចែងដែរ​ ថាព្រះអង្គគ្រងរាជ្យ​ តែមិនកាន់អំណាច​​។ ចំណែក​​ទម្រង់​គ្រប់គ្រង​ដែនដី​របស់​កម្ពុជា​បច្ចុប្បន្ន​ គេឲ្យឈ្មោះថាទម្រង់ រដ្ឋទោល​ ពីព្រោះ​នៅក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​យើង​ក៏បាន​ចែងដែរថា​ កម្ពុជាគឺ ជា​រដ្ឋ​ដែលមិនអាចបំបែកបាន​។ មួយទៀត​របបនយោបាយ​របស់យើងបច្ចុប្បន្ន​ គឺជា​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរីពហុបក្ស​​ ដែលមាន​ចែង​នៅក្នុង​មាត្រា៥១ថ្មី នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​​ ។ ដូច្នេះ​ បើយើង​ហៅទៅ​លើ​របប​នយោបាយ គឺយើងត្រូវហៅ​ថា​របបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស​ បើយើង​ហៅទៅ​លើទម្រង់​គ្រប់គ្រង​ដែនដី​ គឺទម្រង់​បែប​រដ្ឋទោល​ បើយើងហៅទៅលើទម្រង់គ្រប់គ្រងរដ្ឋ​ គឺយើង​ត្រូវហៅ​ថា​របប​រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​។​ចំណែក​ ប្រទេសកម្ពុជា ជាផ្លូវការឈ្មោះអ្វី គឺ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ គឺយើង​ត្រូវ​ហៅ​អញ្ចឹង​ទើប​ត្រឹមត្រូវ​​។​​
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ លោកបណ្ឌិតបានមានប្រសាសន៍ហើយ ថារបបយើងសព្វថ្ងៃនេះ​ជារបប​ប្រជាធិប​តេយ្យ​​​សេរីពហុបក្ស​ តើហេតុ​អ្វី​បានជាអ្នកនយោបាយ យកឈ្មោះកម្ពុជា​ យកទៅប្រើប្រាស់​ខុស​​គោល​ដៅ​​​​ពីអ្វី ដែលជា​ការពិតជាក់ស្តែង​ ដូច​ជា​ថាកម្ពុជាជារបបកុំម្មុយនីស អី​ជាដើម​។ អញ្ចឹងការ​ដែល​ប្រើប្រាស់​​ឈ្មោះ​ខុស ប្រើរបប​ខុស​បែប​នេះ​ តើជាការ​ដែលនាំ​ឲ្យមានការ​​មិនល្អ​សម្រាប់​ប្រទេស​ជាតិ​ដែរ​ឬទេ​?​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត​
ចម្លើយ​៖ ​ ចំណុចនេះយើងឃើញថា អ្នកនយោបាយតែងតែនិយាយ​កេងយកប្រយោជន៍​នយោបាយ​។ ប៉ុន្តែខ្ញុំ​ចង់ជម្រាប​ទៅ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ និងបញ្ញវន្តទាំងអស់​ ត្រូវពិចារណាថា បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ ហេតុអ្វី​បានជា​ប្រទេស​កម្ពុជា​ជា​របប​ប្រជា​ធិបតេយ្យ​សេរីពហុបក្ស​​ ពីព្រោះយើងមាន​កំណត់​ចែង​ច្បាស់លាស់​​​​នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ គឺនៅក្នុងមាត្រា៥១ថ្មី​។​ បើគាត់​ហៅ​របបនេះថាជារបប​ដែល​ផ្ទុយ​ពី​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ បានន័យថាគាត់​មិនគោរព​នូវស្មារតី​នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​រួច​ទៅ​ហើយ​​ គឺគាត់​ល្មើស​នឹងច្បាប់​នៃ​ព្រះរា​ជាណា​ចក្រ​កម្ពុជា​រួច​ទៅ​ហើយ​ គាត់ត្រូវមានទោសបាត់ទៅហើយ​។ ម្យ៉ាងទៀត ហេតុអ្វី​បាន​ជា​យើង​​ហៅថារបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ពីព្រោះយើងមានគណបក្ស​ច្រើន យើងមាន​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​​ដោយសេរី និងយុត្តិធម៌​ យើងមានសង្គមមួយដែលបើកចំហទូលំ​ទូលាយ​​​ សិទ្ធិសេរីភាព​ពេញលេញ មានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស​ ។ល។​ គឺយើងមានភាពចម្រុះតែម្តង​ អញ្ចឹង​ហើយ​​បានជា​យើង​ហៅថា​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី​ពហុបក្ស​។
ចំណែកគណបក្សប្រឆាំងដែលគាត់ចេះតែនិយាយបំភ័ន្តខុសពីការពិតនោះ ​ គឺគាត់​មិនបាន​គិត​ថា​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ បច្ចុប្បន្ន​ បានសិក្សា​ស៊ីជម្រៅ​ដែរ និង​ជាមនុស្ស​ឧស្សាហ៍​ព្យាយាម​ អាន​​សៀវភៅ​ច្រើន​ទៀត​​​។ ដូច្នេះ​អ្វីដែល​គាត់​និយាយ​នេះគឺមិនចំណេញសម្រាប់ខ្លួនគាត់ទេ​ អញ្ចឹងហើយ​បាន​ជា​ប្រជាប្រិយភាព​​របស់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ចេះតែ​​ថយទៅៗ​។ នយោបាយកាលណានិយាយ​មិនស្រួល វា​នឹង​ថយប្រយោជន៍ខ្លួន​ឯង​។​
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ សកម្មភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ទាំងអស់​កំពុងតែ​បម្រើ​ប្រជារាស្ត្រ​​​ក្នុងគោល​ ដៅ​មួយ​ឆ្ពោះ​ទៅរកនីតិរដ្ឋ​។ ដូច្នេះសូមលោកបណ្ឌិតជួ​យពន្យល់ និងបញ្ជាក់ជូន​បងប្អូន​ជនរួមជាតិបន្តិច ថាតើ​នីតិរដ្ឋ​ជាអ្វីដែរ​ទៅ​បាទ?​​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត​
ចម្លើយ​៖ ​ ពាក្យនីតិរដ្ឋនេះ គឺមកពី​​ពាក្យនីតិ បូកនិងពាក្យរដ្ឋ តែ​យើងកុំច្រឡំ​ និង​មិនមែនបកថា រដ្ឋដែលមាន​ច្បាប់​នោះ​ទេ​ ពីព្រោះរដ្ឋណាក៏មានច្បាប់ដែរ​។​ ពាក្យនីតិរដ្ឋនេះ ភាសាអង់គ្លេសហៅថា The rule of law ហើយ​អត្ថន័យ​ពេញ​លេញ​នៃពាក្យនីតិរដ្ឋ​នេះ​ គឺគេចង់សំដៅទៅលើ​ ការអនុវត្ត​ច្បាប់​បាន​ល្អ​ និងការអនុវត្តនូវគោល​ការណ៍លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ​បានពេញលេញ​។ អញ្ចឹងតែកាលណាអនុវត្ត​ច្បាប់បានល្អ ហើយ​និងអនុវត្ត​នូវគោល​ការណ៍​នៃ​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យពេញលេញ​ នោះហើយជានីតិរដ្ឋ​។​ ពាក្យនីតិរដ្ឋនេះគេនិយាយនៅពេលដែលយើង​បច្ចុប្បន្នកំពុងតែឈរលើ​ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយ​នៅ​​ពេលដែលយើងឈរលើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ និងធ្វើ​ឲ្យ​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ​កាន់​តែ​ល្អ​ទៅៗ​ បានន័យ​ថា​យើងកំពុងតែឆ្ពោះទៅកាន់នីតិរដ្ឋ​។ ឧទាហរណ៍ប្រទេសភូមា គឺជាប្រទេស​មួយ​ដែល​ឈរ​លើ​របប​អាជ្ញា​ប្រឹក្ស​​​ ដូច្នេះគេតែងតែទាមទារឲ្យគាត់មានប្រជាធិបតេយ្យ​។ ចំណែកយើងគឺឈរ​លើ​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​​ស្រាប់ហើយ ទើបបាន​ជា​ពិភពលោកតែងតែទាមទារឲ្យយើងឆ្ពោះទៅ​កាន់នីតិរដ្ឋ អញ្ចឹង​ពាក្យនីតិរដ្ឋបានន័យថា​ អនុវត្ត​ច្បាប់ឲ្យបានល្អ​ និងគោរពគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​​ឲ្យបាន​ត្រឹមត្រូវ ។ អញ្ចឹងហើយបានជាគេ​ថា នីតិរដ្ឋ គឺជា​ទិស​ដៅ​របស់ប្រជាធិបតេយ្យ​ ឬគេអាចនិយាយថា​នីតិរដ្ឋ គឺជាគុណភាព​ខ្ពស់បំផុតរបស់ប្រជាធិបតេយ្យ​។​
នៅក្នុងនីតិរដ្ឋ គឺគេមើលទៅលើបួនចំណុច​ ចំណុចទី១ គឺមើលទៅលើឧត្តមភាពនៃច្បាប់​ គឺការ​អនុវត្ត​ច្បាប់នោះវាល្អ ឬមិន​ល្អ​។ នៅកម្ពុជា​យើង​ការ​អនុវត្ត​ច្បាប់គឺកាន់តែល្អប្រសើរឡើង និងប្រពៃ​ឡើង​ ។ ឧទាហរណ៍ សកម្មភាព​របស់​អង្គភាព​​ប្រឆាំង​អំពើ​ពុករលួយ​ កាន់តែវែកមុខជនខិលខូច​ជាបន្ត​បន្ទាប់​​។ ការធានានូវសិទ្ធិ​សេរីភាព​គឺកាន់​តែ​ទូលំទូលាយ​ ដោយ​យើងមាន​បញ្ចូល​នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​​​ យើង​មានស្នងការ​អង្គការសហប្រជាជាតិ ។ល។​ ​មាន​ស្ថាប័ន​សិទ្ធិ​មនុស្ស​​ជាដើម​។ អញ្ចឹងការធានាសិទ្ធិ​មនុស្ស​ក៏មាន​។ ចំណុចមួយទៀត​គឺការ​សំដៅ​ទៅលើ​ការ​ទទួល​ខុសត្រូវ​ ​រវាងរាស្ត្រ​ និងរដ្ឋ​​ ។ ដូចជា​រាស្ត្រ​ធ្វើអ្វីគាត់ត្រូវទទួលខុសត្រូវ រដ្ឋធ្វើ​អ្វី​ក៏ដោយត្រូវ​ទទួល​ខុសត្រូវ​ចំពោះ​មុខច្បាប់​​​​​ បើសិនជា​មានទង្វើ​ខុស​ឆ្គង​​។ ចំណុចទី៤ គឺសំដៅទៅលើការបែងចែកអំណាច​ បញ្ញត្តិ ប្រតិបត្តិ និងតុលាការ​។​ ដូច្នេះ​ចំណុច​ស្នូល​ធំៗ​ទាំងបួន​នេះហើយ ដែលជា​ចំណុច​ស្នូល​នៃ​នីតិរដ្ឋ​។
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ ទាក់ទងទៅនឹងដំណើរការឆ្ពោះទៅកាន់នីតិរដ្ឋនេះ​ ដើម្បីឆ្ពោះទៅរកនីតិរដ្ឋ​ឲ្យបាន​ជោគជ័យ តើ​ប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាមន្ត្រីដែល​គ្រប់គ្រងច្បាប់ គួរប្រកាន់នូវ​តួនាទី និងលក្ខណៈ​បែបណា​ដែរ​ទៅ​បាទ?​​​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត​
ចម្លើយ​៖ ​ យើងមើលសំខាន់បំផុត គឺច្បាប់​ ពីព្រោះនីតិ​រដ្ឋសំខាន់គឺស្ថាប័ន​​នីតិបញ្ញត្តិ​នេះឯង​ គឺ​គាត់​ត្រូវតែរៀប​ចំច្បាប់​នេះឲ្យ​បានល្អ​។ ច្បាប់នេះរៀបចំឡើងមិនមែនដោយឆន្ទៈបុគ្គល​ ឬឆន្ទៈ​ប្រយោជន៍​​ផ្តេសផ្តាសនោះទេ គឺត្រូវរៀបចំ​ឡើងដោយឆន្ទៈរាស្ត្រ​​ ពីព្រោះតំណាងរាស្ត្រ​គឺតំណាង​របស់​ប្រជាជន​ អញ្ចឹងច្បាប់នោះបង្កើតឡើងដើម្បីបម្រើឆន្ទៈរាស្ត្រ​​ បម្រើ​រាស្ត្រ ផ្តល់ឱកាស និង​ផលប្រយោជន៍​ឲ្យ​រាស្ត្រ​។ អញ្ចឹងតែកាលណាច្បាប់បង្កើតឡើងមានលក្ខណៈបែបហ្នឹង ពេល​នោះការអនុវត្តច្បាប់​ពិត​ជា​បាន​ល្អជាមិនខាន​។​ ចំណែកអ្នកអនុវត្តច្បាប់ គឺត្រូវអនុវត្តឲ្យបានពេញលេញ​ និងគ្រប់គ្រាន់​។ រាស្ត្រ​គឺជា​​អ្នក​គោរពច្បាប់​ និងជាអ្នកឃ្លាំមើល ថាតើនរណា​បំពានច្បាប់ បើអ្នកណាបំពាន អ្នកនោះ​ត្រូវ​តុលាការ​​ផ្តន្ទា​ទោស​​។​
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ គណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា តែងតែប្រើនូវពាក្យនីតិរដ្ឋនេះរហូត ។ តើលោក​បណ្ឌិត​មើល​ឃើញ​ថា​ គណបក្ស​ប្រឆាំង​នៅកម្ពុជា​មានបានចូលរួមធ្វើយ៉ាងណា​ ដើម្បីឲ្យ​ដំណើ​រ​ឆ្ពោះ​ទៅ​កាន់​នីតិរដ្ឋ​​​បាន​ប្រសើរ​​ឬទេ​?​​​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត
ចម្លើយ​៖ ​ គណបក្សប្រឆាំងគាត់តែងតែនិយាយនូវពាក្យ​ នីតិរដ្ឋ​ ពាក្យ​ច្បាប់ៗ យ៉ាង​រស់មាត់​មែន យ៉ាងឡូយតែម្តង​។ ជាក់ស្តែងដូច លោក សម រង្ស៊ី​ ជា​ដើម​​​គាត់ប្រព្រឹត្តិ​បទល្មើស​ហើយ គាត់​រត់​ប្រូច​បាត់ទៅ ដោយមិន​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ចំពោះមុខច្បាប់​ គឺគាត់អត់យល់ពីនីតិរដ្ឋផង​ គឺអ្វីដែល​គាត់​ធ្វើ​គាត់​អត់​ទទួលខុសត្រូវ​​។ អញ្ចឹង​គឺវាខុស​អំពី​គោលការណ៍​នីតិរដ្ឋនេះ​ ដែលអ្វី​យើងបាន​ធ្វើគឺ​ត្រូវហ៊ាន​ទទួល​ខុសត្រូវ​​ ទាំងរដ្ឋ ទាំងរាស្ត្រ ចំណែកគាត់ គាត់ជាមេបក្ស​បាន​ប្រព្រឹត្តិ​បទ​ល្មើស ហើយមិនទទួលខុសត្រូវ​ បានន័យថា​គាត់គ្រាន់តែចេះ​និយាយ តែគាត់អត់ធ្វើ​ទេ​ ហើយ​មិនយល់​អំពីអត្ថន័យ​នៃ​នីតិរដ្ឋទៀតផង​។​​ ប្រសិនបើយើងយល់អំពីពាក្យនីតិរដ្ឋគឺយើងអត់ប្រព្រឹត្តិបទល្មើស​​អញ្ចឹងទេ​ ពីព្រោះអ្វី​ដែលគាត់​បាន​ធ្វើ​​នោះ​គឺមាន​មធ្យោបាយផ្សេងទៀត​ជាច្រើន ដែលគាត់អាចធ្វើបានក្នុងនាមជាតំណាង​រាស្ត្រ​ មានអភ័យ​ឯកសិទ្ធិ ប៉ុន្តែ​គាត់បែរ​ជា​បំពានច្បាប់​ នេះមកពីគាត់អត់យល់ពីច្បាប់ អត់យល់ពីនីតិរដ្ឋ​។​​​​​
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ តើលោកបណ្ឌិតមានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងណាដែរ ចំពោះដំណើរ​ឆ្ពោះទៅ​រកការ​បោះឆ្នោត​​ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់​ និងការបោះឆ្នោតសកល​ កាន់តែខិតជិតមកដល់ហើយ​។ សម្រាប់​គណបក្ស​ប្រឆាំងពេលនេះ កំពុងតែ​បំពង​សម្លេង​​យ៉ាង​កងរំពង​។ អ្វី​ដែលពួក​គាត់​បានធ្វើ និងកំពុង​ធ្វើ​នា​ពេល​នេះ​គ្មានអ្វីក្រៅតែពីការវាយប្រហារទៅលើអ្នកដ៍ទៃ​ សូម្បី​តែគណបក្សដែលប្រឆាំងដូចគ្នា​ ជា​គណបក្ស​​តូចតាច​ កំពុង​ប្រឹង​ប្រែងក្នុងការចងសម្ព័នភាពជាមួយគ្នាក៏ដោយ​​​ ក៏ពួកគេមិនអត់ឱនឲ្យដែរ​។ តើសកម្មភាព​របស់គណបក្សប្រឆាំងនាពេលនេះ លោកបណ្ឌិតយល់ឃើញថាជាការចូលរួម​ចំណែក​រក្សា​របៀបរៀបរយ​សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម​ ឬក៏ជួយលើកតម្កើ​ង​​នីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជាដែរឬទេ?​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត
ចម្លើយ​៖ ​ ចំណុចនេះ គឺយើងត្រូវមើលអំពីសកម្មភាពរបស់គណបក្សប្រឆាំង​រាល់ថ្ងៃនេះ គឺគាត់​កំពុងតែ​តាំងខ្លួន​គាត់​ជា​អ្នក​នយោបាយអាណាធិបតេយ្យនិយម​ ឬក្រុមនយោបាយ​អាណាធិបតេយ្យ​និយម​​។​ ពាក្យថាអាណាធិបតេយ្យ គឺមក​ពីពាក្យ Anarchism ដែលមកពីភាសា​ក្រិច​ បានន័យថា​គាត់មិនទទួលស្គាល់ ឬក៏បដិសេធ​សកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល​ និងឲ្យតម្លៃទៅលើក្រុមអាណាធិបតេយ្យ​ដែលជាក្រុមមិនមែនរដ្ឋាភិបាល​ទៅវិញ​។ ពួកអាណាធិបតេយ្យនិយមនេះ គឺគាត់​មិន​ដែល​ទទួល​ស្គាល់​នូវ​អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើនោះទេ​ គាត់តែងតែថា ជារឿងមិនត្រឹមត្រូវ​ ជា​រឿងមិនល្អ​ ជារឿង​​មិន​គ្រប់គ្រាន់​​។​ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍ នៅប្រទេសឥណ្ឌា​ គឺលោកមហាត្មាត់ ឥដ្រាគន្ធី​ លោកស្លាប់​ដោយសារ​តែ​ចលនា​​អាណាធិបតេយ្យនិយមនេះ​។ នៅប្រទេសអាមេរិក ក៏មានប្រធានាធិបតីអាមេរិកម្នាក់​ស្លាប់​ដោយ​សារ​តែ​រឿង​អាណា​ ធិបតេយ្យនិយមនេះដែរ​ ហើយនៅសហរដ្ឋអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន​ក៏​មាន​ច្បាប់​ហាមឃាត់​​មិនឲ្យមាន​សកម្មភាព​ ​អាណា​ធិប​តេយ្យ​និយមកើតឡើងដែរ​។ អញ្ចឹង​ការតាំងខ្លួន​ជាអ្នក​ប្រឆាំង​នឹងអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាល​បានធ្វើនោះ គឺ​ជាលក្ខណៈ​របស់អ្នក​នយោបាយ​អាណាធិបតេយ្យ​និយម​ហើយ​​។​​ ដូ​ច្នេះ​ ប្រជាពលរដ្ឋគួរតែពិនិត្យមើល​ គួរតែឲ្យតម្លៃ គួរតែគិតមើល​ តើយើង​​គួរតែ​ឲ្យ​ប្រទេស​យើង​កើតទៅជាបញ្ហា​​ចលាចល​ដោយសារ​តែពាក្យសម្តី​កុហក ​ភូតភរ​របស់គាត់​ហ្នឹង ឬក៏​យ៉ាង​ម៉េច​? ជាពិសេសបងប្អូន​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​យើងទាំងអស់​ ត្រូវតែ​ពិនិត្យ​មើល​អំពី​សកម្មភាព​ទាំងអស់នោះ​។​
លោកសត្យា រក្ស​
សំណួរ៖ តើលោកបណ្ឌិតយល់ឃើញយ៉ាងណាដែរ ចំពោះគណបក្សប្រឆាំងដែល​តែងតែ​ដាក់​ទម្ងន់ និងគៀប​សង្កត់​មក​លើ​រាជ​រដ្ឋាភិបាល​ ដោយប្រើវោហាសព្ទ័ចោទប្រកាន់ថា​រដ្ឋាភិបាល​មិនបាន​អនុវត្ត​ ទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀង​ក្រុងបារីស​ថ្ងៃ​២៣ តុលា ទេ​។ ចំណុច​ដែល​គណបក្ស​ប្រឆាំង​លើកឡើង​នេះ តើលោកបណ្ឌិត​យល់​ឃើញ​យ៉ាងណាដែរបាទ?​​​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត
ចម្លើយ​៖ ​ ចំណុចនេះយើងត្រូវតែចាំទាំងអស់គ្នា​ ។​កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងបារីស​ ឆ្នាំ១៩៩១នេះ គណបក្សប្រឆាំងគាត់បាន​ស្រែកថា រាជរដ្ឋាភិបាល​មិនបានអនុវត្ត​​កិច្ចព្រមព្រៀងនេះទេ​។ បើសិនជា​យើង​ក្រឡេកមើលទៅឆ្នាំ១៩៩១-១៩៩៣ ពេល​នោះមានរដ្ឋាភិបាលចម្រុះត្រីភាគី​ ហើយ​និង​រដ្ឋាភិបាល​យើងបច្ចុប្បន្ន​។​ពេលនោះគឺក្រុម​ ប៉ុល ពត ដែល​ជា​សមាស​​ភាព​​របស់​ក្រុមត្រីភាគី​នោះ គឺ​គាត់​​អត់បាន​ចូលរួម​ទេ​។ អញ្ចឹងយើងអាចមើលឃើញថាតើ​នរណាដែលជា​អ្នក​មិនអនុវត្ត​នូវកិច្ច​ព្រមព្រៀង​​ ទីក្រុង​បារីស?​ គឺ​ក្រុម​ត្រីភាគី​នោះ​ឯង​​​​​ គឺរដ្ឋាភិបាលចម្រុះត្រីភាគីនោះឯង ។ អញ្ចឹង បើសិន​ជា​​យើង​និយាយ​នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ក៏អត់ត្រូវដែរ​ ពីព្រោះ​ក្រុមត្រីភាគី​នោះ​គឺជា​ស្ថាបនិក​របស់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​បច្ចុប្បន្ន​ នេះ​ ហើយក្រុមត្រីភាគីនោះគេអត់គោរពផង​ ចុះទម្រាំយើងយកអាហ្នឹងមកប្រើ​នៅ​ពេល​បច្ចុប្បន្ន វារឹតតែ​មិនត្រូវទៀត ។ ហេតុ​អីបាន​ជា​ខ្ញុំនិយាយ​ថាមិនត្រូវ​? ខ្ញុំបែងចែករឿងនេះជាពីរករណី​​។ ករណីទី១ បើសិនជានិយាយ ថារដ្ឋាភិបាល​មិន​បាន​​អនុវត្ត​កិច្ចព្រមព្រៀង​ទីក្រុងបារីស​ទេនោះ​​ ប្រាកដ​ជា​សង្គ្រាមរវាងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះត្រីភាគី​ និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​បន្ត​តាំង​​ពី​​ឆ្នាំ១៩៩១ មកទល់​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ហើយ គឺអត់ទាន់​​ចប់​ទេ​។ ទី២ បើសិន​ជា​រដ្ឋា​ភិបាល​មិន​បាន​អនុវត្ត​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​ទី​ក្រុង​បារីស​ នេះទេ ប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅតាមជំរុំ​ តាម​ព្រំដែនប្រទេសថៃនោះ ដូចជានៅ ខាវអ៊ីដាង​ នៅ​សាយធូ សាយ​វ័ន ណងចាន់ អីនោះ​ ប្រាកដ​ជា​បន្តរងទុក្ខវេទនារហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះជាមិនខាន​ ដូច្នេះ​ត្រូវ​មើល​ឲ្យ​ឃើញ​​ ។ ទី៣ បើសិនជារាជរដ្ឋាភិបាលមិនបានអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងបារីសនោះ​ទេ ប្រាកដ​ជា​គ្មាន​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ឆ្នាំ១៩៩៣ កើត​ឡើង​ទេ​ ពីព្រោះ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​កើតឡើង​ពីកិច្ច​ព្រមព្រៀង​នោះ​ឯង​​។ ចំណុចទី៤ បើសិន​ជា​រាជ​រដ្ឋាភិបាល​មិន​បាន​អនុវត្ត​​ទេ នោះគឺគ្មានទេការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣​ ដែល​បង្កើតបានរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី១​នោះ​ ដែល​មាន​សហនាយក​រដ្ឋមន្ត្រី រៀបចំដោយ អ៊ុនតាក់​នោះ​​។ ចំណុចទី៥ បើសិនជាគ្មានការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងបារីស​នោះ​ទេ​ គឺគ្មានទេ​នូវរបប​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរីពហុបក្ស​ ដែលអនុញ្ញាត្តិ​ឲ្យ​គណបក្ស​ប្រឆាំងចូលរួមទូលំទូលាយ មាន​ការ​បញ្ចេញ​​មតិ​យោបល់​ បង្កើតការបោះឆ្នោតសេរី និងយុត្តិធម៌​។ ចំណុចទី៦ បើសិនជារាជរដ្ឋាភិបាល​អត់​អនុវត្ត​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​ទីក្រុង​បារីសនោះទេ​ បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិពលរដ្ឋ​ សិទ្ធិនយោបាយ សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច​ សិទ្ធិ​វប្បធម៌ សិទ្ធិសង្គមកិច្ច​ ។ល។​ គឺមិនត្រូវ​បាន​បញ្ចូល​ទៅ​ក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ទេ​​​​ ប៉ុន្តែ​ការពិត​គឺ​យើង​បាន​បញ្ចូល និងបានអនុវត្ត​​ថែមទៀត​។​ ដូច្នេះយើងត្រូវមើលឃើញឲ្យច្បាស់ បានន័យថារដ្ឋាភិបាល បាន​អនុវត្ត​ពេញលេញ​ហើយ​។ ចំណុចមួយទៀត បើសិន​ជា​រាជរដ្ឋាភិបាល មិនបានអនុវត្ត​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​បារីស​ទេ​ ប្រាកដជាអត់មានការិយាល័យឧត្តមស្នងការ​សហ​ប្រជាជាតិ​ឃ្លាំមើល​សិទ្ធិមនុស្ស​​ នៅកម្ពុជាទេ​ គឺតាំងពី១៩៩៣ មកដល់ពេលនេះគឺមាន​។ មួយទៀតបើសិនជារាជរដ្ឋា​ភិបាល​​មិនបាន​​អនុវត្ត​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​​ បារីស​​ទេ​​ កម្ពុជាមិនអាចក្លាយទៅជាសមជិក​ នៃសមាគម​ប្រជា​ជាតិ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍បានទេ​​ ពី​ព្រោះ​ដើម្បី​ចូល​ជា​សមាជិក​ សមាគម​ប្រជាជាតិ​​​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ ហៅ​កាត់​ថា​អាស៊ាន​នោះ​ត្រូវ​គោរព​​​តាម​សេច​ក្តី​ប្រកាស​ទីក្រុង​បាង​កក​ ត្រូវ​គោរព​តាម​គោល​ការ​ណ៍​របស់​អាស៊ាន​ ដូច​ជា​គោល​ការ​ណ៍​ ហ្សូកហ្វាន់​ គោល​ការណ៍ តាស ។ល។​​ យើង​បាន​គោរព​តាម​គោល​ការណ៍​ទាំង​អស់​ហ្នឹង​ហើយ​បាន​យើង​អាច​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ សមាជិក​អាស៊ាន​បាន​ អញ្ចឹង​ខ្ញុំ​លើក​មក​ ៧-៨ ចំណុច​ហ្នឹង​យើង​អាច​ពិចារណា​បា​ន​​​។​
ករណី​ទី​ ២ កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ បូក​នឹង​វត្តមាន​ អ៊ុនតាក់​ តើ​កម្ពុជា​បាន​សន្តិភាព​ហើយ​ឬនៅ? កិច្ច​ព្រមព្រៀង​​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ បូក​នឹង​វត្តមាន​ អ៊ុនតាក់ប្រទេស​យើងអត់​ទាន់​បាន​សន្តិភាព​ទេ​ នៅ​តែ​មាន​ខ្មែរ​ក្រហម​រហូត​ បាន​ន័យ​ថា ពី ១៩៩១ មក​ដល់​ ១៩៩៨ យើង​នៅ​តែ​មាន​សង្គ្រាម​ នៅ​តែ​មាន​បញ្ហា​កើត​ឡើង។​​ ដោយ​សារ​​នយោបាយ​ Elite  របស់​សម្តេច ហ៊ុន សែន ឬ អាច​និយាយ​ថា ដោយ​សារ​ឆន្ទៈ​អនុវត្ត​ កិច្ច​ព្រមព្រៀង​​ទីក្រុង​ប៉ារីស​​ខ្ពស់​របស់​លោក​ លោក​បាន​ដាក់​ចេញ​នូវ​គោល​នយោបាយ​ឈ្នះ​ឈ្នះ​ លោក​បាន​ដាក់​ចេញ​នូវ​គោល​នយោបាយ​សមាហរណកម្ម​ខ្មែរ​ក្រហម​ បង្កើត​បាន​ទៅ​ជា​រាជរដ្ឋាភិបាល​ បង្កើត​បាន​ទៅ​ជា​កង​យោធពល​ខេមរភូមិន្ទ​មួយ​រួម​គ្នា ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេស​ជាតិ​មាន​សន្តិភាព​ទាំង​ស្រុង​។​ នេះ​ដោយ​សារ​គុណ​បំណាច់​របស់​សម្តេច​ ហ៊ុន សែន ដែល​លោក​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​សន្តិភា​ព​ទាំង​ស្រុង​ ហើយ​ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ​​ដែរ​ ដោយ​សារ​ប្រទេស​យើង​បង្រួប​បង្រួមទៅ​​យើង​មាន​បញ្ហា​ច្រើន​ លោកក៏​បង្កើត​​ឲ្យ​មាន​គោល​នយោបាយ​មួយ​ទៀត​ ប្រើ​ពាក្យ​ថា វប្បធម៌​ចែក​រំលែក​ ពាក្យ​នេះ​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​អំពី​ឧត្តម​គតិ​ស្នេហា​ជាតិ​ខ្ពស់​​របស់​សម្តេច ​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​អំពី​ឧត្តម​គតិ​​ស្រលាញ់​ប្រជា​ជន​ប្រកប​ដោយ​ទឹក​ចិត្ត​ សប្បុរស​ធម៌​ ឬក៏​អាច​និយាយ​ថា​ គឺ​ជា​ឆន្ទៈ​អនុវត្ត​នូវ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ពិត​ៗ​របស់​សម្តេច​។ ពាក្យ​ថា វប្បធម៌​ចែក​រំលែក​​នេះ​ តាម​ការ​សិក្សា​របស់​ខ្ញុំ​ វា​ជា​ទស្សន​ទាន​នៅក្នុង​ទសពិធ​រាជធម៌​ ដែល​ចែង​ថា ទាន សីល​ បរិច្ចាគ ហើយ​ទសពិធ​រាជធម៌​ជាគោល​ការណ៍​គ្រឹះ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ ដែល​អប់​រំ​ និង​លើក​សរសើរ​ចំពោះ​មេដឹក​នាំគំរូ​របស់​ប្រទេស​ជាតិ​។ ចេញ​ពី​ចំណុច​ហ្នឹង​យើង​ត្រូវ​មើល​ថាគណបក្ស​ប្រឆាំង​​ទាំង​អស់​ហ្នឹង​មិន​ អាច​បញ្ចេញ​ឥរិយាបថ​ ឬ ហៅថា ចរឹត​ មាយាទ អកតញ្ញូ​ ចំពោះ​វីរភាព​របស់​សម្តេច​ទេ។

លោក សត្យា រក្ស
សំណូរ៖ យើង​ងាក​មក​មើល​គណបក្ស​ប្រឆាំ​ង​ដដែល ​ជុំវិញ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស​នេះ ដូច​លោក​បណ្ឌិត​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ និង​ពន្យល់​យ៉ាង​ក្បោះក្បាយ​ជូន​ដល់​ជន​រួ​ម​ជាតិ​ ដែល​កំពុង​តែ​តាម​ដាន​​ទស្សនា​នៅ​ក្នុង​ខណៈ​នេះ​ជា​ពិសេស​គឺ​ហេតុ​និង​ផល ហើយ​វែកឲ្យ​បាន​ច្បាស់​ថា ​តើ​អ្ន​ក​ណា​ដែល​ជា​អ្នក​មិន​គោរព​ កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ អញ្ចឹង​គឺ​យើង​បាន​ឃើញ​ហើយ គឺ​អ្នក​ដែល​មិន​គោរព​ កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស​​ គឺ​ខ្មែរ​ក្រហម​​ ដែល​គាត់​មិន​បាន​ចាប់​អារម្មណ៍ មិន​បាន​អើ​ពើ​ ចំពោះ​វត្ត​មាន​អ៊ុនតាក់​។ គាត់​​មិន​បាន​អើពើ​ ចំពោះ​អត្ថន័យ​នៅក្នុង​ក្រដាស​នៃ​ កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ ដែល​មាន​ហត្ថលេខី​ មាន​បរទេស​ មាន​ខ្មែរជាដើម​។ ហើយ​សុខ​សន្តិភាព​ដែល​យើង​ទទួល​បាន​យើង​ឃើញ​ថា នៅ​ឆ្នាំ​ ១៩៩៨ ក្រោម​នយោបាយ​ឈ្នះ​ឈ្នះ​ របស់​សម្តេច​អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ។ ចំណុច​ដែល​គណបក្ស​ប្រឆាំង​គេ​បាន​ដាក់​ទម្ងន់​​ចោទ​ប្រកាន់​ថា រដ្ឋាភិបាល​មិន​បាន​គោរព​​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារី​ស​ អញ្ចឹង​អ្វី​ដែល​គេ​ចោទ​ប្រកាន់​ហ្នឹង​ តើ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​​​គេ​ចំណេញ​អ្វីខ្លះទៅ​​លោកប​ណ្ឌិត​?​

លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត​
ចម្លើយ​៖ កា​រចោទ​ប្រកាន់​ថារាជរដ្ឋាភិបាល​មិន​បាន​គោរព កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ នេះ​គេ​ហៅ​ថា នយោបាយ​របស់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ ពី​ព្រោះ​បច្ចុប្បន្ន​យើង​មើល​មាន​រឿង​អ្វី​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស។​​ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​គឺ​កំពុង​តែ​មាន​គ្រោះ​ទឹក​ជំនន់​ ប្រជាជន​រាប់​ម៉ឺន​គ្រួសារ​អត់​មាន​ផ្ទះ​សម្បែង​​ អត់​អាហារ​ សំលៀក​បំពាក់ ខូច​ខាត​​ដី​ធ្លី​ ស្រែចំការ ផ្លូវ​ជាតិ​... អញ្ចឹង​ជា​ឱ​កាស​មួយ​​ដែល​គណបក្ស​នយោបាយ​ទាំង​អស់​ត្រូវ​តែ​មក​ជួយ​ ប្រជាពលរដ្ឋ​ ហើយ​អ្នក​ដែល​លិច​លង់​មិន​មែន​លិច​លង់តែ​​គណបក្ស​​ប្រជាជន​ទេ​ គឺ​លិច​លង់​ទាំង​អស់​គ្នា​ហ្នឹង។​ គាត់​បែរ​ជា​មិន​ជួយ​ គាត់​បែរ​ជា​បង្កើត​បញ្ហា​ នេះ​ជា​គំនិត​ខូច​របស់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ វាមិន​ខុស​អី​នឹង អាប់ភីស៊ីតវេ​ចាជីវ៉ា ទេ​។​ អាប់ភីស៊ីតវេ​ចាជីវ៉ា​ គាត់​អត់​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​​ផ្ទៃក្នុង​ព្រោះ​ផ្ទៃ​ក្នុង​មាន​បញ្ហា​ កាប់​ចាក់​គ្នារឿង​ក្រហម ខៀវ កើត​តំបន់​អបគមន៍​នៅ​ប្រទេស​ថៃ​ហ្នឹង​ អញ្ចឹង​អាប់ភីស៊ីត​ ដឹង​ថា​ខ្លួន​ឯង​គ្មាន​ប្រជាប្រិយ​ភាព​ចង់​ឲ្យ​ប្រជាជន​ថៃ​ចាប់​អារម្មណ៍​លើ ​ខ្លួន​គាត់​ គាត់​មក​បង្កើត​រឿង​លើ​ព្រំ​ដែន​ខ្មែរ​-ថៃ​។ អញ្ចឹង​មិ​ន​ខុស​អីពី​​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ទេ​ គាត់​ទៅ​បង្កើត​បញ្ហា​ឯនោះ​ ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាជន​​ងាក​ទៅ​មើល​គាត់​ឯនោះ​វិញ​។​ តាម​ពិត​គាត់​ត្រូវ​មក​ជួយ​ប្រជារាស្រ្ត​ឯនេះ​ ហើយ​ កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស​គេ​អនុវត្ត​យូ​រ​ហើយ។​​​​ បើ​សិន​មិន​អនុវត្ត​ម្តេច​មាន​ការ​រីក​ចំរើន​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​ ម្តេច​មាន​អន្តរ​​ជាតិ​ ពិភពលោក​គេ​គាំទ្រ​​ អញ្ចឹង​នយោបាយ​របស់​គាត់​នេះ​ធ្វើ​អត់​ចំ​ទិស​ដៅ​ទេ​ អត់​ល្អ​ទេ​ គាត់​ត្រូវ​ងាក​មក​ជួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ​វិញ។​​ ដូច​ខ្ញុំ​បាន​ជម្រាបថា គាត់​បង្កើត​បញ្ហា​ ដើម្បី​ប្រជាប្រិយ​ភាព​របស់​គាត់​ តាម​ពិត​គាត់​ត្រូវ​មក​ជួយ​ប្រជារាស្រ្ត​នៅ​ពេល​​កំពុង​លិច​លង់​ ព្រោះ​មិត្ត​ល្អ​ជួយ​គ្នា​ក្នុង​គ្រា​ក្រ ​តំណាង​រាស្រ្ត​ តំណាង​របស់​ប្រជារាស្រ្ត​ ចុះ​បើរាស្រ្ត​កំពុង​តែ​មាន​ទុក្ខ​យើង ទៅ​បង្កើត​បញ្ហា​​អី​កន្លែង​ហ្នឹង​វិញ​ ។ មួយ​ទៀត​ខ្ញុំ​ចង់​និយាយ​ថា ​ដោយ​សារ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​​ ឥឡូវ​​​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ភាព​ទាល់​​ច្រក​ អស់សង្ឃឹម​ ដូច​ខ្ញុំ​ធ្លាប់​លើក​អញ្ចឹង​ គណបក្ស​ សម រង្ស៊ី ឥឡូវ​អត់​មាន​ក្បាលទេ​មាន​តែ​ខ្លួន​ អញ្ចឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្លួន​ដុះ​ក្បាល​ច្រើន​ណាស់​ ដុះ​ក្បាល​ពីជើង ​ពីដៃ ពី​ពោះ​ អីញ្ចឹងទៅ​ ។ អញ្ចឹង​បាន​ន័យ​ថា ឆ្មាចេញបាត់​កណ្តុរឡើង​ចាង​ កណ្តុរ​ឡើង​ទៅ​ជា​មេ​​ច្រើន​ពេក​ អញ្ចឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​គណបក្ស​ហ្នឹង​អស់​សង្ឃឹម​ កើត​​ឡើង​នូវ​ការ​ខ្វែង​គំនិត​គ្នា​ ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការ​បែក​បាក់​ផ្ទៃ​ក្នុង​គណបក្ស​ បែក​បាក់​កាន់​​តែ​ខ្លាំង​ឡើង​ៗ ​ខ្ញុំ​បាន​អាន​កាសែត​ អាន​ទស្សនាវដ្តី​ ឃើញ​ថាអញ្ចឹង​មែន។​​ ហើយ​មួយ​ទៀត​យើង​ឃើញ​ថា ប៉ុន្មាន​ខែ​មុន​គណបក្ស​ សម រង្ស៊ី​ លោក​ចេញ​ជា​គោល​នយោបាយ​ស្តី​ពី​ការ​ប្រមូល​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ដីធ្លី​ពី​អ្នក​ មាន ឲ្យ​អ្នក​ក្រ​ហ្នឹង​ ខ្ញុំ​ធ្លាប់​បាន​និយាយ​ម្តង​ហើយ​ថា គោល​នយោបាយ​របស់​គាត់​ហ្នឹង​អត់​ចំណេញ​ទេ​ ហាក់​ដូច​ជា​ពូថៅ​មួយ​ពុសបំបែក​​គណបក្ស​ខ្លួន​គាត់​អញ្ចឹង​ ពីព្រោះ​អ្នក​គាំទ្រ​គាត់​មាន​អ្នក​មាន​ខ្លះ​ដែរ​​ មិន​មែន​អ្នក​ក្រសុទ្ធ​ទេ​ អញ្ចឹង​អ្នក​​មាន​ដែល​គាំទ្រ​​គណបក្ស​គាត់​ហ្នឹង ដក​ខ្លួន​ចេញ​ហើយ ពីព្រោះ​គេ​គិត​ថាគាត់​លេង​គ្នា​ឯង​ហើយ​នេះ​។ ហើយ​ខាង​ កឹម សុខា ក៏​អញ្ចឹង​ដែរ​ ដូច​ខ្ញុំ​បាន​ជម្រាប​អញ្ចឹង​មាន​តែ​ក្បាល​អត់​ខ្លួន គាត់​មិន​អាច​បង្កើន​ខ្លួន​បាន​ គាត់​មក​ចែចង់​ខាង​ សម រង្ស៊ី ដើម្បី​បង្កើត​ជាគណបក្ស​ តែ​វា​ទៅ​មិន​រួច​​ ព្រោះ​ខ្លួន​មាន​ក៏ចង់​ដឹក​នាំ ក្បាល​មាន​ក៏​ចង់​ដឹក​​នាំ សុទ្ធ​តែ​មាន​មហិច្ឆតា​ដូច​គ្នា​ អញ្ចឹង​បាន​មើល​ទៅ​ឃើញ​បញ្ហា​ច្រើន​ណាស់​នៅ​ក្នុង​ជួរ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ គាត់​ចេះ​តែ​បំប៉ោង​សំលេង​ ស្រែក​ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ឮ​ ដឹង​ ចេះ​តែ​ស្រែក​ទៅ តែ​ស្រែក​ក្នុង​ភាព​អស់សង្ឃឹម​។​

លោកសត្យា រក្ស​ ​
សំណួរ៖ នៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាពលរដ្ឋកំពុងតែ​ប្រឈមមុខជាមួយគ្រោះមហន្តរាយ​ទឹកជំនន់ ។ ការខូច​ខាត​របស់​បងប្អូននាពេលនេះ គឺមានភាពធ្ងន់ធ្ងរ​បំផុត​ ហើយ​លោកបណ្ឌិត​បាន​សុំ​ឲ្យ​គណបក្ស​ប្រឆាំងងាកមកជួយប្រជាពលរដ្ឋ​។ ត្រង់ចំណុចនេះគណបក្សប្រឆាំង​ គឺកំពុងតែដាក់ទោស ដាក់​ទណ្ឌមកលើអ្នកដែល​ជួយប្រជាពលរដ្ឋទៅវិញ ដូចជា​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលក្តី កាកបាទក្រហមជាតិ​កម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោកជំទាវកិត្តិព្រឹទ្ធ​បណ្ឌិត​ក្តី​ រួមជា​មួយ​និងមន្ត្រី គ្រប់​ជាន់​ថ្នាក់ ជាពិសេសគឺ​សកម្មជនរបស់​គណបក្ស​ប្រជាជន​ ​កំពុងតែចុះជាប់ជាមួយ​បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ​ ដោយ​​ផ្តល់​ជូនជាស្បៀង អាហារ​ និងគ្រឿងឧបភោគបរិភោគ​ ថ្នាំសង្កូវ​ ជា​ដើម។ល។​ បញ្ហានេះ​ត្រូវ​បាន​គណ​បក្ស​ប្រឆាំង​ចោទថា​ ជាការទិញទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋទៅវិញ​។ អញ្ចឹងចំណុច​ដែល​រាជរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជា​គណ​បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ត្រូវបានចោទប្រកាន់ដោយគណបក្សប្រឆាំងថា​ ធ្វើនេះក៏ខុស ធ្វើនោះក៏ខុស​នោះ​​ តើ​លោក​បណ្ឌិត​មើល​ឃើញ​ពី​មាយាទ​ និងចរិត​​របស់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​យ៉ាងម៉េច​​ដែរ​ទៅ​បាទ​?​
លោកបណ្ឌិត ឈុន ណារ៉េត
ចម្លើយ​៖ ​ ​៖ អ្វី​ដែល​រាជរដ្ឋាភិបាល​បាន​ធ្វើ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​គាត់​គិត​ថា ចេះ​តែ​មិន​ត្រូវ​នោះ​ ដូច​ខ្ញុំ​បាន​ជម្រាប​រួច​មក​ហើយ​ថា នេះ​ជា​ចរិត​​​របស់​អ្នក​នយោបាយ​អនា​​ធិបតេយ្យ​​​ គឺ​គាត់​ប្រុង​ឲ្យ​អ្នក​ដែល​មិន​ស្រប​ច្បាប់​គឺ​ពួក​អនា​​ធិបតេយ្យ​នេះ​បែរ​ ជា​អូស​ទាញ​រដ្ឋាភិបាល​ឲ្យ​ធ្វើ​បែប​នេះ ឬបែប​នោះ​ទៅ​តាម​​​ចិត្ត​គាត់​ទៅ​វិញ។ នេះ​ហើយ​គឺ​ចរិត​​​របស់​អ្នក​នយោបាយ​អនា​ធិបតេយ្យ​ តែ​ទោះ​បី​គាត់​ខំប្រឹង​ស្រែក​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ក៏​ប្រជាប្រិយ​ភាព​របស់​គាត់​មិន​អាច​ទៅ​មុខ​ទៀត​បាន​ទេ។​​ ឧទាហរណ៍​​ដូច​គណបក្ស​ដែល​មាន​តែ​បីសំលេង​នោះ​ ដោយ​សារ​តែ​អតីតភាព​​ជា​អង្គការ​សិទ្ធិមនុស្ស​នោះ​ទេ​។ រីឯ​គណបក្ស​ សម រង្ស៊ី ពេល​បច្ចុប្បន្ននេះ​កំពុង​តែ​រង​នូវ​ការ​បែក​បាក់​ធ្ងន់ធ្ងរ​ណាស់​ តាម​មើល​ទៅ​មិន​មែន​ត្រឹម​តែ​ប៉ុណ្ណឹង​ទេ​គឺ​អាច​មាន​ការ​បែក​បាក់​តទៅ​ទៀត​ បើ​តាម​មើល​ទៅ​ហាក់​ដូច​ជា​ទៅ​មុខ​មិន​រួច​ទៅ​ក្រោយ​មិន​រួច។​​ ដូច្នេះ​ហើ​យ​ទើប​បាន​ជា​គាត់​ចេះ​តែ​ប្រឆាំង​ នឹង​ស្រែក​ផ្តេស​ផ្តាស ដូច​ជា​ដង្ហើម​ចុង​ក្រោយ​របស់​គាត់​អញ្ចឹង។ សរុប​មក​ចរិត​​នយោបាយ​បែប​នេះ​គឺ​ជា​ចរិត​​នយោបាយ​មុខ​ពីរ​​របស់​គាត់​ អញ្ចឹង​ប្រសិន​បើ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជឿ​លើ​ការ​ឃោស​នា​ញុះញង់​របស់​គាត់​ យើង​នឹង​ជួប​នូវ​បញ្ហា​ជា​មិន​ខាន។ ចំណុច​មួយ​ទៀត​ឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី គាត់​បាន​និយាយ​ថា ប្រសិន​បើ​រដ្ឋាភិបាល​មិន​បាន​អនុវត្ត​ កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស ហើយ​ប្រសិន​បើ​​ប្រជាជន​ជឿលើ​រដ្ឋាភិបាល​យើង​នឹង​មាន​បញ្ហា​អីជាដើម​។​ ការ​លើក​ឡើង​របស់​គាត់​បែប​នេះ​គឺ​មិន​ចំណេញ​ទេ​ តាម​ពិត​ប្រជាពលរដ្ឋ​មិន​ដែល​ជឿលើ​គាត់​ផង​ និង​មិន​ដែល​បោះ​ឆ្នោត​ឲ្យ​គាត់​ផង​ អញ្ចឹង​រឿង​អី​ដែល​គាត់​និយាយ​ថា មាន​គ្រោះ​ថា្នក់​នោះ​។​ តាម​ពិត​ប្រជាជន​បោះ​ឆ្នោត​ឲ្យ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ ហើយ​អ្វី​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​បាន​ធ្វើ​ គឺ​ធ្វើ​ដើម្បី​ប្រជាជន​។ ដូច្នេះ​គាត់​ត្រូវ​ពិចារណា​ត្រង់​កន្លែង​នេះ​ឡើង​វិញ​ ពីព្រោះ​ប្រជាជន​មិន​ដែល​បោះ​ឆ្នោត​ឲ្យ​គាត់​ទេ​។ ប្រជាជន​ក៏​ត្រូវ​គិត​មើល​ដែរ​ថា តើ​យើង​អាច​ទុក​ចិត្ត​លើ​គាត់​ ឬទេ​​ គឺ​យើង​មិន​អាច​ទុក​ចិត្ត​គាត់​បាន​ទេ​ ពីព្រោះ​អ្វី​ដែល​គាត់​បាន​និយាយ​មក​ គឺ​សុទ្ធ​តែ​ជា​ពាក្យ​ផ្អែម​ដូច​ផ្លែ​ល្វា តែ​ខាង​ក្នុង​គ្មាន​អត្ថន័យ​អ្វី​ទាំង​អស់​។​ ចំណែក​មេ​ដឹក​នាំ​យើង​បច្ចុប្បន្ន​ដូច​ជា​សម្តេច​តេជោ លោក​​​​គឺ​ជា​កូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ប្រសូត្រ​ចេញ​ពី​កូន​កសិករ លោកធ្លាប់​រងទុក្ខ​វេទនា លំបាក​លំបិន​ ក្នុង​កុមារភាព​ ដូច្នេះ​លោក​ស្គាល់​អំពី​សុខទុក្ខ​របស់​ប្រជាជន​បាន​ច្បាស់​ណាស់​ លោក​ដឹង​ថា ត្រូវ​ជួយ​រាស្រ្ត​តាម​របៀប​ណា​ គឺ​លោក​ដឹង​ច្បាស់​ណាស់​ ។ ចំណែក​លោក សមរង្ស៊ី គាត់​នៅ​តែ​ស្រុក​បារាំង​ឯនោះ​ គាត់​ដឹង​តែ​រឿង​នំបុ័ង​ប៊ឺៗ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ គាត់​មិន​ចូល​ចិត្ត​បាយ​ជាមួយ​ប្រហុក​ដូច​ប្រជាជន​ទេ​។ អ្វី​ដែល​គាត់​និយាយ​គឺ​ត្រូវ​ជា​មួយ​ស្ថាន​ភាព​ នំបុ័ង​ប៊ឺ គឺ​មិន​ត្រូវ​ជា​មួយ​ស្ថាន​ភាព​បាយ​ជា​មួយ​ប្រហុក​ទេ​ ឬ​បាយ​ជា​មួយ​ត្រី​អាំង​ទេ​ ដូច្នេះ​ប្រជាពលរដ្ឋ​អាច​ពិចារណា​ជាមួយ​ចំណុច​ទាំង​អស់​នេះ​៕​
សម្រង់ព័ត៌មាន៖ លោក នូ សាវុធឌី​​

Sunday, October 30, 2011

កិច្ចប្រជុំបូកសរុបពង្រឹងវិន័យ របស់ពុទ្ធិកវិទ្យល័យរត្នសារឿន



ដោយ៖ សោម ចន្ថា (៣០.០៧.១១)

          ពុទ្ធិក​វិទ្យាល័យ​រត្ន័សារឿន​ក្នុងវត្ត​សំរោង​អណ្តែត ​សង្កាត់​ភ្នំពេញថ្មី​ខណ្ឌ័ សែន​សុខ រាជធានី​ភ្នំពេញ ​នាព្រឹក​ថ្ងៃទី៣១ ​ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១​នេះ បាន​បើក​កិច្ច   ប្រជុំ បូក​សរុប​លទ្ធផល​ការងារ​ ក្នុង​ឆមាស​កន្លង​មក ការ​លើកទិស​ដៅសំរាប់​អនុវត្តន៍ បន្ត ព្រម​ទាំង ការ​ងារ​ពង្រឹង​វិន័យ​ផ្ទៃក្នុង​ សំរាប់​សាម​ណះ​សិស្ស ​និស្សិត​ ដែល​សិក្សា នៅក្នុង​ពុទ្ធិក​វិទ្យាល័យ ​រត្ន័សា​រឿន ​នេះ។

          ឯ.ឧ.ហាញ់​ចំរុង​ ទីប្រឹក្សា ព្រះ​អនុគណ​ ខណ្ឌ័​សែន​សុខ  និង​ជានាយក​រង​ពុទ្ធិកវិ ទ្យាល័យ​រតិន័​សារឿន បានអោយដឹងថា៖ ពុទ្ធិកវិទ្យល័យរត័្នសារឿន មានបង្រៀន ចំនួន ៣ភូមិសិក្សាគឺថ្នាក់ បឋម​ភូមិទាំង​៣ឆ្នាំ ,ថ្នាក់ទុតិយភូមិទាំង៣ឆ្នាំ និងថ្នាក់ត្រៀម ដែលមានសាមណសិស្ស​ និងសិស្សសិក្សា សរុប​ប្រមាណ២៧៧អង្គ/រូប និងមាន ព្រះសាស្រ្តាចារ្យនិងសាស្រ្តាចារ្យ បង្ហាត់​បង្រៀន​ចំនួន​៥៥​អង្គ/រូប ហើយសំរាប់ ទិសដៅទៅមុខទៀត ពុទ្ធិកវិទ្យាល័យរ័ត្នសារឿន មាន​បំណងផងដែរ ក្នុង​ការ បើក​សាលាបឋមសិក្សា២ថ្នាក់ទៀត  គឺថ្នាក់ត្រៀមមួយថ្នាក់ និងថ្នាក់បឋមសិក្សា បាលីរងទី៣ មួយ​ថ្នាក់។ឯ.ឧបន្តអោយដឹងដែរថា នៅក្នុងឆមាសកន្លងមក ការសិក្សា របស់សាមណះសិស្ស និស្សិត គឺ​ទទូល​បានលទ្ធផលល្អប្រសើរ ហើយការគោរពវិន័យ និងបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរបស់ពុទ្ធិក ឃើញថា៖ទាំង​សាស្ត្រាចារ្យ លោកគ្រូអ្នកគ្រូ និង សាមណះសិស្ស គឺអាចទទូលយកបាន ។

ព្រះសក្យវង្ស រ័ត្ន សារឿន ព្រះរាជាគណះ ព្រះគ្រូមហាសុខមោ ព្រះ អនុគណ ខណ្ណ័សែនសុខ និង​ជាព្រះនាយកនៃពុទ្ធិកវិទ្យាល័យ រ័ត្នសារឿន បានសំដែងព្រះទ័យ សប្បាយរីករាយ និង​អប​អរ​សាទរ ចំពោះលទ្ធផលដែលទទូលបានខាងលើនេះ ដែល​នេះ​ជា​មោទន​ភាព​របស់​ពុទ្ធិក​វិទ្យា​ល័យ​រត្ន័សារឿន ក្នុងការចូលរួម ចំណែក បណ្តុះបណ្តាលនិងអភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្ស ក្នុង​វិស័យ​ពុទ្ធិចក្រ​ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល។ ព្រះសក្យវង្សរ័ត្នសារឿន បានមានសង្ឈដិការដែរថា៖ មន្ត្រីសង្ឈគ្រប់ព្រះអង្គ គណះ កម្មការវត្ត ព្រះសាស្រ្តាចារ្យ សាស្រ្តាចារ្យ  និងបុគ្គលិក សិក្សានៃពុទ្ធិកវិទ្យាល័យ រត័្នសារឿន ត្រូវពង្រឹងវិន័យយ៉ាងហ្ម៊ឺងម៉ាត់ និងហ្មត់ចត់បំផុត ពិសេសត្រូវ សហការគ្នា និងមានឆន្ទះ បង្រៀន​សាមណះសិស្សគ្រប់ៗព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំសិក្សាថ្មី ២៥៥៥នេះ ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ។ហើយ​សំរាប់​សាមណះ​សិស្ស ​ក៍ដូចគ្នាផងដែរ ត្រូវខិតខំរៀនសូត្រ និងគោរពវិន័យសង្ឈ និង​សាលាឲ្​យ​បាប​ខ្ជាប់​ខ្ជួន​ ពិសេស ត្រូវមករៀនសូត្រឲ្យបានទៀងពេលវេលាដែលបានកំណត់ក្នុងកាលវិភាគ ក៍ដូច ជា​បទ​បញ្ជាផ្ទៃក្នុង។នៅក្នុងឪកាសនោះដែរព្រះសក្សវង្ស រ័ត្នសារឿន ក៍បានប្រគល់ នូវ​ព្រះរាជ​​ក្រិត្យតែងតាំង លោក ហាញ់សុបិន្ត ជាទីប្រឹក្សាសម្តេចអគ្គមហាធម្ម ពោធិសាជាស៊ីម ទទូលបន្ទុក ការងារ​ព្រះពុទ្ធសាសនា មានឋានះស្មើនិងអនុរដ្ឋ លេខាធិការ បន្ថែមលើពីលើមុខងារ បច្ចុប្បន្ន ផង​ដែរ៕

Saturday, October 29, 2011

ជា​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ទុក​ជា​តារាមួយ​ក្នុង​ស្ថាប័ន​ ICCAP


          ឯកឧត្តម​បណ្ឌតិ​ សុខ អាន ឧបនាយករដ្ឋ ​មន្រ្តី​ រដ្ឋ​មន្រ្តី​ទទួល​បន្ទុក​ទីស្តី​ការ​គណៈរដ្ឋ​មន្រ្តី​ បាន​មាន​ប្រសាសន៍ឲ្យ​ដឹង​​​នារាត្រី​ថ្ងៃទី ២៩ ខែ​ តុលា ឆ្នាំ ២០១១ ថា បទពិសោធន៍​ និង​គំរូ​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​នយោបាយ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​នាពេល​កន្លង​មក​ ត្រូវ​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ និង​វាយ​តម្លៃ​ខ្ពស់​នៅ​ក្នុង​ស្ថាប័ន​ ICCAP ។​
          ថ្លែង​នៅ​ព្រលាន​យន្ត​ហោះ​អន្តរជាតិ​ភ្នំពេញ​ ពេល​ធ្វើ​មាតុភូមិ​និវត្តន៍​ពី​ការដឹក​នាំ​ប្រតិភូ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ តាម​ការ​ចាត់​តាំង​​​ពី​សម្តេច​អគ្គមហាសេនា​បតី​តេជោ ហ៊ុន សែន ឲ្យ ​ទៅ​ចូលរួម​ប្រជុំ​គណៈ​អចិន្ត្រៃយ៍លើក​ទី​១៦​ នៃ​អង្គការ​គណបក្ស​នយោបាយ​នៅ​អាស៊ី​ ICCAP ​នៅ​ទី​ក្រុង​ សេអ៊ូល នៃ​សាធារណ​រដ្ឋ​កូរ៉េ​ ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​ សុខ អាន បាន​មាន​ ប្រសាសន៍ថា ជោគ​ជ័យ​នៃ​ការ​រៀប​ចំ​មហាសន្និបាត​លើក​ទី​៦ នៃ​គណបក្ស​នយោបាយ​នៅ​អាស៊ី​ ICCAP នៅ​រាជធានីភ្នំពេញ​កាល​ពី​ចុង​ខែ​ធ្នូ ​ឆ្នាំ ២០១០​ និង​ជោគជ័យ​នៃ​ការ​កសាង​សន្តិភាព​ ស្ថេរភាព​ជាតិ​ និងការ​អភិវឌ្ឍន៍​នៅ​កម្ពុជា​ ដោយ​សារ​នយោបាយ​ឈ្នះ​ឈ្នះ​ របស់​ សម្តេច​អគ្គមហាសេនា​បតី​តេជោ ហ៊ុន សែន ត្រូវ ​បាន​ស្ថាប័ន​ ICCAP ​វាយ​តម្លៃ​ខ្ពស់​ និង​ចាត់​ទុក​ថា ជា​គំរូ​ដ៏​ល្អ​​មួយ​របស់​កម្ពុជា​។ ស្ថាប័ន​ ICCAP  ​បាន​ជម្រុញ​ និង​បន្ត​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ដល់កម្លាំង​នយោបាយ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ណេប៉ាល់​ ឲ្យ​ពិនិត្យ​ និង​រៀន​សូត្រ​ពី​គំរូ​របស់​កម្ពុជា​ក្នុង​ការ​ដោះស្រាយ​វិបត្តិ​នយោបាយ​។​​ ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​ សុខ អាន បាន​បញ្ជាក់ថា កម្ពុជា​សព្វ​ថ្ងៃ​ជា​តារាមួយ​របស់​ស្ថាប័ន ICCAP ​។
          យោង​តាម​ប្រសាសន៍​របស់​ ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​ សុខ អាន បាន ​ឲ្យ​ដឹង​ថា គណបក្ស​ធំ​ពីរ​ ដែល​មាន​អសនៈ​ក្នុង​សភា​នៃ​សាធារណ​រដ្ឋ​កូរ៉េ​ជាអ្នក​ទទួល​រៀប​ចំ​ជួប​ ប្រជុំ​គណៈចិន្ត្រៃយ៍​ ICCAP លើក​ទី​១៦ ក្នុង​គោល​បំណង​ពិនិត្យ​កម្មវិធី​ការងារ​ជា​បន្ត​ រួម​មាន​ការ​ប្រជុំ​គណៈអចិន្ត្រៃយ៍​ ICCAP ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ និង​មហា​សន្និបាត ICCAP លើក​ទី​៧ ដែល​នឹង​ប្រារព្វ​ធ្វើ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស អាហ្សែបៃហ្សង់​ ក៏​ដូច​ជា​ការ​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​យន្ត​ការ​ផ្សេង​ៗ​​របស់​ ICCAP ​ផង​ដែរ​​។​
          ​យន្ត​​ការ​ទាំង​នោះ​មាន​ជា​អាទិ៍​ យន្ត​ការ​​នៃ​ចលនា​យុវជន​ ICCAP និង​យន្ត​ការ​ព័ត៌មាន របស់​ICCAP ដើម្បី​បង្កើន​ការ​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​អំពី​សកម្ម​ភាព​របស់​ ICCAP ​។ ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​ សុខ អាន បាន​មាន​ប្រសាសន៍ថា កម្ពុជា​បាន​លើក​សំណើរ​ ដោយ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ក្នុង​ការ​បញ្ជូន​យុវជន​កម្ពុជា​ទៅ​ធ្វើ​ការ​នៅ​ ក្នុង​យន្ត​ការ​របស់​យុវជន​ ICCAP ​ជាពិសេស​គឺ​ការ​ចូលរួម​​នៅ​ក្នុង​វេទិកាអន្តរជាតិ​​នានា​របស់យុវជន ICCAP ដើម្បី​រៀន​សូត្រ​ និង​ដក​ពិសោធន៍​ ។
          ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​ សុខ អាន បាន ​មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​ដឹង​ថា សតវត្ស​ទី​២១ នេះ​ជា​សតវត្ស​អាស៊ី​ ព្រោះ​អា​ស៊ី​មាន​ប្រជាជន​ច្រើន និង​មាន​សក្តានុពល​ខាង​សេដ្ឋកិច្ច​។ ដូច្នេះ​ស្ថាប័ន​ ICCAP ​កំពុង​គិតគូរ​អំពី​ការ​បង្កើត​យន្ត​ការ​ ដើម្បី​ដោះ​ស្រាយ​ទំនាស់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​ ដើម្បី​ឲ្យ​ទ្វីប​អាស៊ីមាន​សុខសន្តិភាព​ ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ និង​ពង្រឹង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​បន្ថែម​ទៀត។​ ព្រោះ​បើ​ទ្វី​ប​អាស៊ី​ដោះស្រាយ​ទំនាស់​អស់​ មាន​ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ នោះ​សន្ទុះ​នៃ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋ​កិច្ច​នឹង​កាន់​តែ​មាន​ល្បឿន​លឿនទៅ​មុខ​ ហើយ​សក្តានុពល​នេះ​មិន​ត្រឹម​តែ​ជួយ​អភិវឌ្ឍន៍​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​ទេ​ គឺ​នឹង​ជួយ​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ក្នុង​ពិភពលោក​ផង​ដែរ​។ ក្រៅ​ពី​ការ​រៀប​ចំ​យន្ត​ការ​ដើម្បី​ដោះស្រាយ​ទំនាស់​ និង​ពង្រីក​សកម្ម​ភាព​របស់​ខ្លួន​ ជា​មួយ​ស្ថាប័ន​អន្តរជាតិ​ផ្សេង​ៗ​ ស្ថាប័ន​ ICCAP ​​ក៏​កំពុង​ធ្វើ​ដំណើរ​ការ​ឲ្យ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ទទួល​ស្គាល់​ជា​អ្នក​ សង្កេត​ការណ៍​នៅ​គ្រប់​ការ​ប្រជុំ​ផ្សេងៗ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ផង​ដែរ​ ។​
          សម្រាប់​កម្ពុជា​ដែល​ចូល​រួម​ក្នុង​ស្ថាប័ន ICCAP ​ ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​ សុខ អាន បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​ដឹង​ថា កម្ពុជា​កំពុង​តែ​អនុវត្ត​គោល​នយោបាយ​របស់​រាជរដ្ឋាភិបាល​ក្រោម​ការ​ដឹក​នាំ​ប្រកប​គតិបណ្ដិត​របស់​សម្តេច​​អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ​ ហ៊ុន សែន ស្តី ​ពី​ការ​ធ្វើ​សមាហរណកម្ម​កម្ពុជា​ទៅ​ក្នុង​ឆាក​អន្តរជាតិ​។ ព្រោះ​កន្លង​មក​កម្ពុជា​ធ្លាប់​ទទួល​ការ​ហ៊ុមព័ទ្ធ​​ខាង​​ការទូត ​និង​សេដ្ឋកិច្ច​ ពី​បណ្តា​ប្រទេស​ផ្សេង​ៗ​ តែ​បច្ចុប្បន្ន​កម្ពុជា​យើង​បាន​ជោគជ័យ​ក្នុង​ការ​ចូលរួម​នៅ​ក្នុង​ស្ថាប័ន​ អន្តរជាតិ​ធំ​ៗ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ក៏​ដូច​ជា​សកលលោក​។​
          ICCAP ជា​ស្ថាប័ន​គណបក្ស​នយោបាយ​នៅ​អាស៊ី​ដែល​មាន​គណបក្ស​នយោបាយ​មាន​អសនៈ​ក្នុង​ សភា​ចំនួន​ ៣៤៩ គណបក្ស​ មក​ពី​ ៥២ ប្រទេស​ចូលរួម​បង្កើត​៕​


សារថ្វាយព្រះពរ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន​ ក្រាបបង្គំទូលថ្វាយ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ


សារថ្វាយព្រះពរ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន តំ​ណាង​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ និង​មន្រ្តី​រាជ​ការ​នៃ ទីស្តី​ការ​គណៈ​រដ្ឋមន្រ្តី សូមក្រាប​បង្គំទូល​ថ្វាយ ព្រះ​ករុណា ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ​នរោត្តម សីហនុ


សារថ្វាយព្រះពរ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន តំណាង​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ និង​មន្រ្តី​រាជ​ការ​នៃ ទីស្តី​ការគណៈ​រដ្ឋមន្រ្តី សូមក្រាបបង្គំទូល​ថ្វាយ ព្រះ​ករុណា ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ​បរ​មនាថ នរោត្តម សីហមុនី


សារថ្វាយព្រះពរ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន​ ក្រាបបង្គំទូលថ្វាយ ព្រះករុណា ព្រះបាទ​សម្តេច​ព្រះ​បរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា


Friday, October 28, 2011

COMMENTARY: The dogs bark, the caravan passes



The Royal Government of Cambodia (RGC) and the United Nations (UN) are decision-makers concerning the Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia (ECCC) from the start. This role must be maintained through out the judicial proceedings until the closure.
They decided to establish the first hybrid court to try criminal case of genocide against humanity after intelligent and reflexive discussions and debates between highly competent representatives of the RGC and the UN. Negotiations took many years. The outcome was the establishment of the ECCC, that is to say the Political Agreement between the UN and the RGC was signed on 6 June 2003 and ratified by the Cambodian National Assembly on 19 October 2004.
The ECCC is a Cambodian court established pursuant to an agreement between the RGC and the UN to try senior members of the Khmer Rouge for serious violations of Cambodian penal law, international humanitarian law and custom and violation of international conventions recognized by Cambodia during the period between 17 April 1975 and 6 January 1979. The United Nations General Assembly (UNGA) resolution of 18 December 2002“recognized the legitimate concern of the government and people of Cambodia in the pursuit of justice and national reconciliation, stability, peace and security.”
The question is simple. Would the UN give up this role of decision-maker and give in to the pressure of outside interference?  The answer is even simpler than the question: Ordinary people who understand “logic” will answer with an unqualified “No”.
Outsiders (besides the RGC and the UN) must not lose sight of the scope established by the ECCC that is to try senior members of the Khmer Rouge. Professor John A. Hall at Chapman University School of Law in Orange, California  in an article published in the Wall Street Journal (WSJ) 5 October 2011, for all intents and purposes, changed the scope from “senior members of the Khmer Rouge” to “those most responsible for the deaths of 1.8 million Cambodians between 1975 and 1979”. This was a speculative statement, a complete deviation from the original scope.
Faithful to the UNGA resolution “The government and people of Cambodia” have determined that case 001 and case 002 are the subjects of trial by the ECCC. Case 001 was ended with a conviction and sentencing, and now is waiting for the decision on appeal by the defendant. Case 002, involving the most senior members of the Khmer Rouge will go on trial at the ECCC by late November 2011. The case is unique in the record of the trial of crimes against humanity which is unprecedented in World Justice History. The defendants are the Head of the State, the President of the National Assembly and Chief ideologue, the Minister of Foreign Affairs, and the Minister of Social Affairs of the Khmer Rouge regime.
Outsiders must recognize “the legitimate concern of the government and people of Cambodia in the pursuit of justice and national reconciliation, stability, peace and security.”  Born of a universal and democratic election, internationally recognized to be just, free, fair and credible:
1-       The RGC has the sacred duty to maintain peace and security, stability and to uphold national unity because national reconciliation after decades of war between warring factions of different ideologies is not an easy walk in the park as many outsiders have imagined. It is easy said than done. It took political will, courage, tenacity, nationalism, love of and compassion for the people to achieve national reconciliation. Samdech Techo Hun Sen, Prime Minister of the Kingdom, the prime builder of Cambodia’s national reconciliation, thanks to his wisdom and leadership, has kept Cambodia away from the world hot spots where armed fighting and killing and the horror of national division continue to haunt and take place daily. The latter situation would give great joy and pleasure to Brad Adams and his peers at many other international NGOs who utilized huge amount of funding to build personal fame and prestige by interfering with the political life of sovereign country and sovereign people with words of fire. Brad Adams and his peers had never ever known nor experienced the horror of war and killing, separation, destitution, famine, sufferings, and the bickering of the post-conflict era. Talks with destructive purposes, the way Brad Adams and his peers have had expertise of, are very cheap. But to lead millions of Cambodian people to life, out of misery and poverty are the rock solid character of good leaders. The dogs bark, the caravan passes. That is the true nature of the dogs. Why not let the dogs being the dogs?
2-      The RGC has legitimate concern about the political and social welfare of the Cambodian people, many of them live peacefully, not even at a standard housing facility imagined by Brad Adams and his peers, but under the palm-leaves, or corrugated tin, or red-tile roof at the remote area of the Cambodian countryside, however equipped with basic modern communication and information gadgets they know exactly what is going on with their surroundings. It would have made them very easily exposed to harmful predators, had Cambodia not been peaceful, safe and secure for them. But now, they have peace of mind and physically unharmed. The Cambodian people, in and out of the government have their full rights and freedom to express their opinion as to peace, security, progress and development, and also insecurity, fear, war and destruction. The scars of more than five decades of war that have been slowly healing for less than 15 years are the constant reminder that national division must be avoided as best they can. Brad Adams of Human Rights Watch and his peers at other international NGOs have relinquished their rights and responsibility with systematic media-speculation, media-interference and media-pressure in their calculated attempts to change the course of the Cambodian political and social life. The dogs bark, the caravan passes. That is the nature of the dogs. Why not let the dogs being the dogs?
3-      The RGC has never issued any administrative nor legal measures to curb the activities of the ECCC judges under any capacity. The allegations mounted by Brad Adams and his peers and incessantly echoed by some anti-government media outlets are politically motivated and are maneuvering in tandem with the Cambodian opposition and other parties, outside of the ruling government coalition parties with the purposes of building a viable agenda for the coming elections. They take advantage of the access and freedom allowed under the hybrid court (with Cambodian and international judges working side by side). For their political expediency, the ECCC is an open wound facilitating their intrusion with media speculation, media interference and media pressure.  The dogs bark, the caravan passes. That is the nature of the dogs. Why not let the dogs being the dogs?

In view of the above, the Royal Government of Cambodia stands firm on the success of the ECCC with the prosecution, conviction and sentencing of Case 001. The judicial proceedings of the Case 002 will start late November 2011. In the absence of baseless allegations by Brad Adams and his peers, without media speculation, interference and pressure, and without other interferences, Case 002 is expected to be another success story of this hybrid court.

The UN cannot allow the ECCC to fail under pressure from Brad Adams and his peers. The shifting of pressure from political to financial matters concocted by Brad Adams and his peers under the form of a threat against the UN on the issue of lacking international contribution to the ECCC would be known to posterity to be the failure of the UN in this wonderful world of international rule of law if the UN gives in to such pressure; yet inequity exists, and the attempt to manipulate such inequity for political purposes could triumph to the detriment of small and poor, but proud nation like Cambodia. That is sad. But reasonable people have full trust that the UN has the remedy to cure this ill. The dogs bark, the caravan passes. Let the dogs be the dogs.

Press and Quick Reaction Unit

28 October 2011

បទអត្ថាធិប្បាយ៖ ឆ្កែចេះតែព្រុស មនុស្សចេះតែដើរទៅ





វេទិកា​​បណ្ឌិត​​​សភា​​​ស្តី​ពី​ កិច្ច​​សហប្រតិបត្តិ​ការ​​សន្តិសុខ​​ក្នុង​​តំបន់​អាស៊ី ប៉ាស៊ីហ្វិក ៖ បញ្ហា​​ប្រឈម​ និង​ក្តីសង្ឃឹម​


          ឯកឧត្តមបណ្ឌិត តាវ សេងហួរ ទេស​រដ្ឋមន្រ្តី​ ​តំណាង​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់​ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​សភាចារ្យ សុខ អាន ឧបនាយក ​រដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តី​ទទួល​បន្ទុក​ទីស្តី​ការ​គណៈរដ្ឋមន្រ្តី​ បាន​ប្រកាស​នារសៀល​ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​តុលា ឆ្នាំ ២០១១ នៅ​វេទិកា​បណ្ឌិត​សភា​ចំហរ​លើក​ទី​៥ ស្តី​ពី​ កិច្ច​សហប្រតិបត្តិ​ការ​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ៖ បញ្ហា​ប្រឈម​ និង​ក្តីសង្ឃឹម​​ ដែល​​ប្រារព្ធធ្វើឡើង​អស់​រយៈ​ពេល​មួយ​ថ្ងៃ​ ដោយ​វិទ្យាស្ថាន​ទំនាក់​ទំនង​អន្តរជាតិ​នៃ​រាជបណ្ឌិត្យ​សភា​កម្ពុជា សហការ​ជា​មួយ​មូលនិធិ​ខុនរ៉ាត់អាដិនណៅអ៊ែ​​​នៅ​សណ្ឋាគារ​​ឡឺរូយ៉ាល់​​ រាជធានីភ្នំ​ពេញ​។


          ដោយ​បាន​​​ចាត់​ទុក​ការ​រៀប​ចំវេទិកា​​បណ្ឌិត​សភា​ចំហរ​ថា ជា​សក្ខី​ភាព​នៃ​វឌ្ឍនភាព​ការងារ​របស់​ វិទ្យាស្ថាន​ទំនាក់​ទំនង​អន្តរជាតិ​នៃ​រាជបណ្ឌិត្យ​សភា​កម្ពុជាក្នុងការ​ ជម្រុញ​ឲ្យ​មាន​សកម្ម​ភាព​ស្រាវ​ជ្រាវ ការ​បោះពុម្ភ​សៀវ​ភៅ​ និង​ទស្សនាវដ្តី​ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត តាវ សេងហួរ បាន​មាន​ ប្រសាសន៍​ឲ្យ​ដឹង​ថា បញ្ហា​សន្តិសុខ​ ជាប្រធាន​បទ​ដ៏​​មាន​សារៈ​សំខាន់​ ដែល​ត្រូវ​បាន​មជ្ឈដ្ឋាន​អ្នក​​នយោបាយ​ជាតិ​ និង​អន្តរជាតិ​ផ្តោត​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​យ៉ាង​ខ្លាំង ដោយ​ហេតុ​ថា បញ្ហា​នេះ​ជា​កូន​សោរ​គន្លឹះ​សម្រាប់​ធា​នា​ឲ្យ​បាន​នូវ​សន្តិសុខ​ ស្ថិរភាព​ វិបុលភាព​ និង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​។ បច្ចុប្បន្ន​ បញ្ហា​សន្តិសុខ​ត្រូវ​បាន​គេ​លើក​យក​មក​ពិភាក្សា​ និង​ដោះ​ស្រាយ​ មិន​ត្រឹម​តែ​ក្នុង​ក្របខ័ណ្ឌ​រដ្ឋ​ និង​គណបក្ស​នយោបាយ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​ តែ​ថែម​ទាំង​ក្នុង​ចំណោម​គ្រឹះ​ស្ថាន​សិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ​ មតិសាធារណៈ សហគមន៍​មូលដ្ឋាន​ និង​អង្គការ​មិន​មែន​រដ្ឋាភិបាល​ផង​ដែរ​។​
          ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​បន្ត​ថា រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ក្រោម​ការ​ដឹក​នាំ​ប្រកប​ដោយ​គតិ​បណ្ឌិត​របស់ សម្តេច​អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ​ នាយករដ្ឋមន្រ្តី​នៃ​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា បាន​កំណត់​យ៉ាង​ច្បាស់​នូវ​គោល​នយោបាយ​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​សន្តិសុខ​ជាតិ​ ដោយ​ប្រកាន់​ខ្ជាប់​នូវ​ជំហរ​រស់​នៅ​ដោយ​សន្តិ​សហ​វិជ្ជមាន​​ជាមួយ​​ ប្រទេសជិត​ខាង សំដៅ​ប្រែក្លាយ​តំបន់​តាម​ព្រំដែន​ឲ្យ​ទៅ​ជា​តំបន់​មាន​​​​​​សន្តិភាព​ និង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​។ ជាក់​ស្តែង​កម្ពុជា​ជានិច្ច​កាល​ប្រកាន់​ជំហរ​ជា​អ្នក​ស្រលាញ់​សន្តិភាព​ ក្នុង​ការ​ដោះស្រាយ​ជម្រោះ​ដោយ​ការ​ចរចា និង​ការ​ព្យាយាម​បញ្ជៀស​ឲ្យ​បាន​នូវ​ការ​ប្រើ​កម្លាំង​ទ័ព។ ជាង​នេះ​ទៅ​ទៀត​ កម្ពុជា បាន​បញ្ជាក់​នូវ​ជំហរ​គាំទ្រ​ដល់​ការ​កាត់​បន្ថយ​ការ​រត់​ប្រណាំង​សព្វាវុធ​ ដើម្បី​រួម​ចំណែក​ដល់​ដំណើរ​ការ​​កសាង​វប្បធម៌​សន្តិភាព​។ បទពិសោធ​ទាំង​នេះ​បាន​បង្ហាញ​​នូវ​ភាព​ចាស់​ទុំ​ខាង​ផ្នែក​នយោបាយ​ការ​ទូត​ នយោបាយ​ការពារជាតិ​ និង​ការងារ​មនុស្ស​ធម៌​ ពិសេស​ការ​ស្វែង​រក​សន្តិភាព​ដោយ​មិន​មាន​ការ​បង្ហូរឈាម​ តាម​រយៈ​ការ​អនុវត្ត​គោល​នយោបាយ​ឈ្នះ​ឈ្នះ​។​
          ​ឯកឧត្តមបណ្ឌិត តាវ សេងហួរ បាន ​មាន​ប្រសាសន៍​បញ្ជាក់​ថា បទពិសោធ​ជោគ​ជ័យ​របស់​កម្ពុជា ក្នុង​ការ​កសាង​ឲ្យ​បាន​នូវ​ឯកភាព​ជាតិ​ និង​ការ​បង្រួប​បង្រួម​ជាតិ​ទាំង​ស្រុង​ឡើង​វិញ​ជាលើក​ដំបូង​ក្នុង​អំឡុង​ ជាង​ ៥ សតវត្ស​ចុង​ក្រោយ​នេះ​ បាន​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ថា ដើម្បី​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​គោល​ដៅ​នេះ​ មាន​តែ​ឆន្ទៈ​ចង់​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា បំណង​ចង់​រស់​ក្នុង​សន្តិភាព​ និង​ការ​ចេះ​គិត​គូរ​អំពី​សុវត្ថិភាព តម្លៃ​មនុស្ស​ និង​ការ​គោរព​ផល​ប្រយោជន៍​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក​ទេ ដែល​ជា​កត្តា​កំណត់​ដ៏​ចម្បង​​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន​។​
          លោក​សាស្រ្តាចារ្យ​បណ្ឌិត សុខ ទូច អនុប្រធាន ​វិទ្យាស្ថាន​ទំនាក់​ទំនង​អន្តរជាតិ​ នៃ​រាជបណ្ឌិត្យ​សភា​កម្ពុជា បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា វេទិកា​បណ្ឌិត​​សភា​​ស្តី​ពី​ កិច្ច​សហប្រតិបត្តិ​ការ​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី ប៉ាស៊ីហ្វិក៖ បញ្ហា​ប្រឈម​ និង​ក្តីសង្ឃឹម​ មាន​វាគ្មិន​ចូល​រួម​ចំនួន​ ១១ រូប និង​អ្នក​ចូលរួម​ប្រមាណ​ជា ៣២០ នាក់ ដែល​ជា​អង្គទូត សាស្រ្តាចារ្យ អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ បេក្ខជនបណ្ឌិត មន្រ្តី​រាជការ មន្រ្តី​អង្គការ​មិន​មែន​រដ្ឋាភិបាល​ អ្នក​សារព័ត៌មាន និង​ប្អូន​ៗ​និស្សិត​មក​ពី​គ្រឹះ​ស្ថាន​ឧត្តម​សិក្សានានា ។​
          លោក​សាស្រ្តាចារ្យ​បណ្ឌិត សុខ ទូច ឲ្យ​ដឹង​ថា​ អង្គវេទិកា​ដែល​បាន​ដំណើរ​ការ​អស់​រយៈ​ពេល​មួយ​ថ្ងៃ​បាន​ពិភាក្សា​លើ​ប្រធាន​បទ​ចំនួន​ ៣ រួម​មាន​៖
-កិច្ច​ពិភា​ក្សា​លើក​ទី១ “បញ្ហា​សន្តិសុខ​ជា​ប្រពៃ​ណី​ និង​មិន​មែន​ជា​ប្រពៃណី​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក​”
        វាគ្មិន​ទី​១ ឯកឧត្តម​​បណ្ឌិត​សភាចារ្យ​ រស់ ចន្ត្រាបុត្រ​ ទីប្រឹក្សា​ផ្ទាល់​សម្តេច​អគ្គ​មហា​សេនា​បតីតេជោ ហ៊ុន សែន​ ​នាយក​រដ្ឋ​មន្រ្តី​នៃ​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា។ ឯកឧត្តម​​បណ្ឌិត​សភាចារ្យ​ រស់ ចន្ត្រាបុត្រ​ បាន​ផ្តល់​បទ​ឧទ្ទេស​អំពី​ “​តំបន់​អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ៖ កិច្ច​សហ​ប្រតិបត្តិ​ការ​ និង​ការ​ប្រឈម​”។ ឯកឧត្តម​បាន​លើក​ឡើង​ជា​រួម​នូវ​ទិដ្ឋ​ភាព​ប្រវត្តិនយោបាយ​នៃ​ប្រទេស​ និងតំបន់​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក​ចាប់​ពី​សតវត្សរ៍​ទី​១៩ រហូត​មក​​បច្ចុប្បន្ន​ នៃ​សម័យ​កាល​កែ​ទម្រង់​សេដ្ឋកិច្ច​ និង​សមាហរណកម្ម​សេដ្ឋកិច្ច​តាម​តំបន់​ ដែល​ការ​វិវត្តន៍​ថ្មី​ៗ​នេះ​ ត្រូវ​បាន​លើក​ឡើង​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​ការ​ងើប​ឡើង​របស់​ប្រទេស​ចិន ​នៅ​ចំពោះ​មុខ​វត្ត​មាន​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ដែល​តែ​ងតែ​ព្យា​យាម​ពង្រឹង​ឥទ្ធិពល​របស់​ខ្លួន​ តាម​រយៈ​ការ​ចាប់​យក​ធ្វើ​ជា​ដៃគូជា​មួយ​ប្រទេស​ខុសៗ​គ្នា​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ មួយ​នេះ​ដែល​កំពុង​មាន​សក្តា​នុពល​កើនឡើង​របស់​ខ្លួន​ផង​ដែរ​។ ទន្ទឹម​នឹង​គ្នា​នេះ​ ឯកឧត្តម​បណ្ឌិត​សភាចារ្យ​ក៏​បាន​លើក​ឡើង​នូវ​បញ្ហា​ប្រឈម​នៅ​ក្នុង​តំប​ន់​ ផង​ដែរ​ ដូច​ជា​ករណី​ជម្លោះ​ស្មុគស្មាញ​ក្នុង​ទ្រង់​ទា្រយ​ធំ ក្នុង​ការ​ទាម​ទារ​អធិបតេយ្យ​ភាព​លើ​កោះ​ប្រជុំ​ ប៉ារ៉ាសេល(Paracel) និង ស្ប៉ាតលី (Spratly) បន្ថែម​ពី​លើ​ជម្លោះ​ជា​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​ជា​លក្ខណៈ​ទ្វេភាគី​នាពេល​ បច្ចប្បន្ន​រវាង​ប្រទេស​នានា​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ រួម​ទាំង​ការ​ឈ្លាន​ពាន​របស់​ប្រទេស​ថៃ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​ជិត​ខាង​ខ្លួន​ផងដែរ​។ ឯកឧត្តម​បាន​ស្នើ​ជា​ដំណោះ​ស្រាយ​មួយ​ចំនួន​​ពិសេស​ចំពោះ​ប្រទេស​កម្ពុជា ដែល​កំពុង​ខិត​ខំ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេស​ឈរ​លើ​នយោបាយ​សន្តិសហវិជ្ជមាន​ និង​ចាត់ទុក​ប្រទេស​ទាំង​អស់​ជា​មិត្ត​ និង​ជា​ដៃ​គូ​អភិឌ្ឍន៍​ ជា​ពិសេស​ប្រទេស​ជា​សមាជិក​អាស៊ាន​ និង​ការ​ជ្រើស​រើស​យក​ប្រទេស​ចិន​ដែល​ជា​ដៃ​គូ​យុទ្ធសាស្រ្ត​ នយោបាយ​ និង​សេដ្ឋកិច្ច​។ ឯកឧត្តម​បញ្ជាក់ថា នយោបាយ​របស់​កម្ពុជា​តែ​ង​សង្កត់​ធ្ងន់​លើ​មូលដ្ឋាន​សន្តិភាព​ សេរីភាព សមភាព សហប្រតិបត្តិការ និង​ភាពសុខដុម​រម្យនា​ ដោយ​គូស​បញ្ចាក់​ថា ឆ្លង​តាម​បទ​ពិសោធន៍​របស់​កម្ពុជា​ ជម្លោះ​​ប្រដាប់​អាវុធ និង​សង្គ្រាម​មិន​ផ្តល់​​ភាព​ចំណេញ​ដល់​ភាគី​ណា​មួយ​ឡើយ​ ប៉ុន្តែ​ជា​ការ​ផ្តល់​គ្រោះ​មហន្តរាយ​ដល់​តំបន់​ទាំង​មូល​ និង​មនុស្ស​ជាតិ​។
វាគ្មិន​ទី​២ លោក ដាវីដ ហ្វូកែត​ (David Fouquet) នាយកគម្រោង​អាស៊ី-អឺរ៉ុប​ នៃ​វិទ្យាស្ថាន​អឺរ៉ុប​សម្រាប់​ការ​សិក្សា​អាស៊ី។ លោក​បាន​កត់​សម្គាល់​ទៅ​នឹង​សហគមន៍​អឺរ៉ុប​ និង​អាស៊ាន​មាន​បំណង​ កំណត់​អត្តសញ្ញាណ​ផ្នែក​សន្តិសុខ​ថ្មីមួយ នៅ​ក្នុង​សន្ទរកថា​របស់​លោក​អំពី “​ការ​ពង្រឹង​កិច្ច​សហ​ប្រតិបត្តិការ​ សន្តិសុខ នយោបាយ​របស់​អាស៊ាន​ ក្នុង​ឆ្នាំ​២០១២​”។
លោក ដាវីដ បាន ​លើក​ឡើង​នូវ​ចំណុច​ជា​ច្រើន​នៅក្នុង​សន្ទារកថា​របស់​លោក​ផ្តើម​ចេញ​ពី​ បេសកកម្ម​ផ្នែក​សន្តិសុខ​ក្នុង​លក្ខណៈ​ប្រពៃណីពីមុន​មក​​ ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​ប្រែ​ប្រួល​ជា​ប្រចាំ​ ជា​មួយ​នឹង​បញ្ហា​ប្រឈម​ថ្មី​ទាំង​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី និង​អឺរ៉ុប​ រួម​នឹង​បញ្ហា​ជម្លោះ​ដែល​សមុទ្រ​នៅ​អាស៊ី។ ក្នុង​ន័យ​នេះ​ លោ​បាន​និយាយ​អំពី​បញ្ហា​សន្តិសុខ​ សន្តិភាព​ និង​មនុស្ស​ជាតិ​ អំពី​ការ​ងើប​ឡើង​​របស់​កង​ទ័ព​ចិន​ បេសកកម្ម​របស់​សហគមន៍​អ៉រ៉ុប​នៅ​កម្ពុជា​ នៅ​ខេត្ត​អាសេ បទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី តំបន់​មិនដាណាវ​ ប្រទេស​ហ្វីលីពីន នៅ​ប្រទេស​លីបី​ និង​នៅ​ក្នុង​ការ​ចូលរួម​ដល់​ការ​កសាង​សហគមន៍​ សន្តិសុខ​អាស៊ាន​ថ្មីមួយ​។ លោក​ក៏​បាន​លើក​ឡើង​ផង​ដែរ​នូវ​ការ​ចូល​រួម​កាន់​តែ​សកម្ម​របស់​អាមេរិក​ ក្នុង​តុល្យភាព​ផ្នែក​សន្តិសុខ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​​តាម​រយៈ​ប្រព័ន្ធ​ទំនាក់​ ទំនង​ប្រទេស​ដៃគូ។​
វាគ្មិន​ទី​៣​ ​បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណរិទ្ធិ​ នាយក ​​ប្រតិបត្តិ​​វិទ្យាស្ថាន​ខ្មែរ​សម្រាប់​សហប្រតិបត្តិ​ការ​ និង​សន្តិភាព​។ លោក​បណ្ឌិត​បាន​លើក​ឡើង​ថា ក្នុង​ចំណោម​បណ្តា​​ប្រទេស​មហា​អំណាច​ បាន​ពង្រីក​នូវ​ឥទ្ធិពល​ទៅ​តាម​យុទ្ធ​សាស្រ្ត​របស់​ខ្លួន​មក​ក្នុង​តំបន់​ អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក​មាន​ប្រទេស​អាមេរិក និងប្រទេស​ចិន​ បាន​ចូល​មក​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ ដែល​មាន​សេណារីយ៉ូ​មិន​សូវ​ល្អ​ នាំ​ឲ្យ​ប្រទេស​សមាជិក​អាស៊ាន​បាន​បែង​ចែក​ជា​ពីរ​ក្រុម​ មួយ​ក្រុម​ស្និទ្ធ​ស្នាល​ជា​មមួយ​អាមេរិក​ និង​មួយ​ក្រុម​ទៀត​ស្និទ្ធ​ស្នាល​ជា​មួយ​ចិន ដែល​ស្ថាន​ភាព​បែប​នេះ​អាច​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​អស្ថេរភាព​ក្នុង​តំបន់​ និង​អាច​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​វិបត្តិ​ផ្នែក​នយោបាយ​។ មាន​បញ្ហា​ប្រឈម​ជា​ច្រើន​ទៀត​ដូចជា ការ​គម្រាម​កំហែង​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច និង​សន្តិសុខ អសន្តិសុខ​ម្ហូប​អាហារ ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​អាកាសធាតុ​ បញ្ហា​គ្រោះ​ថ្នាក់​ធម្មជាតិ​ ទំនាស់​ព្រំដែន​ថៃ-កម្ពុជា និង​បញ្ហា​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង​។ កម្ពុជា​ក្លាយ​ជា​ប្រធាន​អាស៊ាន​ឆ្នាំ ២០១២ អាច​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​យន្ត​ការ​ដោះ​ស្រាយ​ជម្លោះ​ក្នុង​តំបន់​ និង​អាច​ផ្តល់​នូវ​វេទិកា​មួយ​ ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការ​ទុក​ចិត្ត​ ការជឿជាក់​ និង​ផ្តល់​អត្ថប្រយោជន៍​ឲ្យ​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅមក។​
-កិច្ច​ពិភាក្សាទី២“ការ​ពិនិត្យ​មើល​ឡើង​វិញ​នូវ​រចនាសម្ព័ន្ធសន្តិសុខ​ ដែល​មាន​ស្រាប់​នៅ​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក​”
វាគ្មិន​ទី​១ សាស្រ្តាចារ្យ​បណ្ឌិត វិកទ័រ ស៊ុមស្គី ​ ប្រធាន​វិទ្យាស្ថាន​ទំនាក់​ទំនង​អន្តរជាតិ​ក្រុង​មូស្គូ​សហព័ន្ធ​រុស្សី។ លោក​សាស្រ្តាចារ្យ​បាន​លើក​ឡើង​ពី​ការ​ប្រែ​​ប្រួល​បញ្ហា​សន្តិសុខ​នៅ​ក្នុង ​តំបន់​អាស៊ី​តាម​រយៈ​ការ​កើន​ឡើង​ខាង​វិស័យ​យោធា​របស់​ចិន និង​ការ​ស្វែង​រក​តុល្យភាព​អំណាច​របស់​អាមេរិក​នៅ​តំបន់​អាស៊ី។ កត្តានេះ​ជម្រុញ​ឲ្យ​លេច​ចេញ​នូវ​បញ្ហា​ចំរូង​ចំរាស់​ជា​ច្រើន​រវាង​ចិន និង​អាមេរិក​។ លោក​សាស្រ្តា​ចារ្យ​បាន​លើក​ឡើង​ពី​វិធាន​ការ​សំខាន់​មួយ​សម្រាប់​បញ្ជៀស​ នូវ​បញ្ហា​អស្ថេរភាព​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​ គឺ​ទាម​ទារ​ឲ្យ​មាន​ការ​យោគ​យល់​គ្នា​រវាង​ចិន និង​អាមេរិក​ ពីព្រោះ​បញ្ហា​ផល​ប្រយោជន៍​របស់​អាមេរិក​គឺ​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​បញ្ហា​សន្តិសុខ​ នៅ​អាស៊ីបូព៌ា។ កត្តា​នេះ​ទាម​ទារ​ឲ្យ​មាន​វត្ត​មាន​អាមេរិក​ក្នុង​ការ​រក្សា​នូវ​ស្ថេរភាព​ តំបន់​។ លោក​សាស្រ្តា​ចារ្យ​បាន​លើក​ឡើង​ផង​ដែរ​ ពី​តួនាទី​ដ៏សំខាន់​របស់​មហាអំណាច​រុស្ស៊ីក្នុង​ការ​ចូល​រួម​រក្សា​ស្ថេរភាព ​តំបន់​។​ ជារួម​លោកសាស្រា្តចារ្យ​បណ្ឌិត​សន្និដ្ឋានថា បញ្ហា​ស្ថេរភាព​​នៅ​អាស៊ី​អាច​កើត​មាន​ទៅ​បាន​គឺ​មិន​ពឹង​ផ្អែក​តែ​ទៅ​លើ​ ប្រទេស​ណា​មួយ​ទេ។ វាត្រូវ​ពឹង​ផ្អែក​ទៅ​លើ​កម្លាំង​ពហុភាគី​តាម​រយៈ​ការ​សហ​ការ​ផ្នែក​សេដ្ឋ​ កិច្ច​ និង​រក្សា​នូវ​តុល្យភាព​អំណាច​រវាង​ប្រទេស​មហាអំណាច​។​
វាគ្មិន​ទី​២ សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត ​បាឡាដាស ហ្គោសល អ្នក ​ស្រាវ​ជ្រាវ​នៃ​វិទ្យាស្ថាន​សិក្សា​សន្តិភាព​ និង​ជម្លោះ​ និង​ជា​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ជាន់​ខ្ពស់​នៃ​មជ្ឈមណ្ឌល​ស្រាវ​ជា្រវ​គោ​ល​នយោបាយ​ ​ក្រុង​ញូវ​ដេលី សាធារណរដ្ឋ​ឥណ្ឌា។ លោក​សាស្រ្តាចារ្យ​បាន​លើក​ឡើង​ពី​ ៖ ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ជា​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​ក្នុង​សតវត្សរ៍​ទី ២១ នេះ​ប្រទេស​ចិន​មាន​ការ​រីក​ចម្រើន​ខាង​វិស័យ​យោធា ជា​ពិសេស​ខណៈ​ដែល​មាន​ការ​ប្រមើល​មើល​ពី​អនាគត​របស់​ប្រទេស​ចិន​ទៅ​លើ​គោល​ នយោបាយ​ការ​បរទេស​ និង​ពិភពលោក​ គឺ​នៅ​តែ​មាន​ភាព​មិន​ច្បាស់​លាស់​។ ប្រទេស​ចិន​រឹត​តែ​មាន​ទំនាក់​ទំនង​ជាមួយ​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី និង​ពិភព​លោកទាំង​មូល ខណៈ​ពេល​ដែល​ខ្លួន​ក្លាយ​ជា​មហាអំណាច​តាម​រយៈ​ការ​រីក​ចម្រើន​វិស័យយោធា​ និង​សេដ្ឋកិច្ច​។ ប្រទេស​ចិន​ប្រើ​ប្រាស់​នយោបាយ​ការ​ទូត​ផង​ដែរ​ ដើម្បី​ពង្រីក​អនុត្តរភាព​​នៅ​ក្នុង​តំបន់​។លោក​ សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត​បាន​ចង្អុល​បង្ហាញ​ទៀត​ថា ប្រទេស​ចិន​មិន​បាន​បង្ហាញ​នូវ​គោល​ជំហរ​ការ​ទូត​ហ្មត់​ចត់​នោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​បែរ​ជា​បង្ហាញ​ឥរិយាបថ​ខាង​យោធា​​យ៉ាង​ខ្លាំង​ក្លា​ជា​មួយ​ឥណ្ឌា​ទៅ ​វិញ។​ ប្រទេស​ឥណ្ឌា​យល់​ឃើញ​ថា នៅ​តែ​មាន​បញ្ហា​ទំនាក់​ទំនង​សន្តិសុខ​ជា​មួយ​ប្រទេស​ចិន ដែល​ជាប់​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​ប៉ាគីស្ថាន​ដែល​ជា​ប្រទេស​មាន​សព្វាវុធ​នុយក្លែអ៊ែ និង​ជា​គូបដិបក្ខ​របស់​ឥណ្ឌាតាំង​ពី​យូរលង់​មក​ហើយ និង​បញ្ហា​ជម្លោះ​ព្រំ​ដែន​នូវ​មិន​ទាន់​បាន​ដោះស្រាយ​។​


វាគ្មិនទី៣ បណ្ឌិត ញ៉ែម បូរ៉ាដែន ជំនួយការ ​ក្រសួង​ការពារជាតិ​នៃ​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​។ លោក​បណ្ដិត​បាន​លើក​ឡើង​​អំពី​ ស្ថាបត្យកម្ម​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​ ដែល​រួម​មាន​ការ​រៀប​ចំ​សន្តិសុខ ដើម្បី​គ្រប់​គ្រង​ និង​កំណត់​តុល្យភាព​ប្រព័ន្ធ​អំណាច​។ លើល​ពី​នេះ​លោក​បាន​លើក​ឡើង​នូវ​ចំណុច​បី​សំខាន់​ៗ ទី១ សម្ព័ន្ធ​យោធា និង​សម្ព័ន្ធ​មិត្ត​ដទៃទី២ កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ក្នុង​តំបន់អាស៊ាន និង​ទី​៣ កិច្ច​ការ​នានា​ដែល​អាស៊ាន​ត្រូវ​សម្រេច​ឲ្យបាន​។ ជារួម​​លោក​បាន​បញ្ជាក់​ថា សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង​នៅ​តែ​ជាបញ្ហា​ក្តៅ​សម្រាប់​តំបន់​អាស៊ាន ដូច្នេះ​ជា​ដំណោះ​ស្រាយ​ អាស៊ាន​ត្រូវ​តែ​កសាង​ស្ថបត្យកម្ម​សន្តិសុខ​តំបន់​ ដោយ​ផ្អែក​លើ​ការ​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​នៃ​ការ​គម្រាម​កំហែង​ជាយថាហេតុ​ និង​មិន​មែន​ជា​ប្រពៃណី​។ លើស​ពី​នេះ​ទៀត​អាស៊ាន​ត្រូវ​រៀប​ចំ​ខ្លួន​ជា​ស្រេច​ ដើម្បី​ចូលរួម​ជាមួយ​បណ្តា​ប្រទេស​ដែល​មាន​តុល្យភាព​អំណាច​ទៀត​ផង​។​
វាគ្មិនទី៤​ សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត គីម យ៉ុងហូ ប្រធានដឺប៉ាតឺម៉ង់ ​ទំនាក់​ទំនង​អន្តរជាតិ​នៃ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ការពារ​​ជាតិ​កូរ៉េ សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ​។ លោកសាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត​​បាន​លើក​ឡើង​ពី​ ឋាមភាព​នៃ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ទំនាក់ទំនង​ចិន-សហរដ្ឋ​អាមេ​រិក​ និង​ទស្សនៈ​ទាន​ពី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ពី​សន្តិសុខ​អាស៊ីឦសាន្ត​ ដែល​ទាក់​ទង​នឹង​ទ្រង់​ទ្រាយ​ និង​ឥទ្ធិពល​នៃ​ទំនាក់​ទំនង​មហា​អំណាច​ចិន​-អាមេរិក​លើ​សណ្តាប់​ធ្នាប់​ សន្តិសុខ​អាស៊ីឦសាន្ត​ ដែល​ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​សហប្រតិបត្តិការ​ និង​ភាព​ប្រឈម​គ្នា​។ ទន្ទឹម​នឹង​ការ​រីក​ចម្រើន​វិស័យ​យោធា​របស់​ចិន​ និង​ការ​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​សព្វាវុធរបស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង​ បាន​ក្លាយ​បញ្ហា​ប្រឈម​ចម្បង​របស់​ប្រទេស​នានា​ក្នុង​តំបន់​ ជាពិសេស​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​។​
-កិច្ច​ពិភាក្សា​​លើកទី៣​ “​ទស្សន​វិស័យ​សន្តិសុខ​ និង​គោល​នយោបាយ​ការពារ​ជាតិ​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក​”
        វាគ្មិនទី១ ឯកឧត្តម​ ផៃ ស៊ីផាន រដ្ឋ ​លេខាធិការ​នៃ​ទីស្តីការ​គណៈ​រដ្ឋមន្រ្តី​។ ឯកឧត្តម​បាន​លើក​ឡើង​ពី​៖ សតវត្ស​រ៍​ទី​២១ ជា​សតវត្ស​រ៍​សហការ​ និង​ឧត្តម​ភាព​អភិវឌ្ឍន៍​។
          ឯកឧត្តម​បាន​លើក​ឡើង​នុវ​ចំណុច​៤ សំខាន់​៖ ទី១-​សម័យ​កាល​នៃ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​៖ ការ​រីក​ធំធាត់​ និង​ការ​ចាក់​រឹស​របស់​សហគមន៍​​អាស៊ាន​ពី​ឆ្នាំ ១៩៦៧ និង​បន្ទាប់​ពី​ការ​ចាក​ចេញ​របស់​កង​ទ័ព​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ពីឥណ្ឌូចិន​ ១៩៧៥។​ ទិដ្ឋភាព​នេះ​ បាន​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​នូវ​ទិដ្ឋ​ភាព​ត្រី​ភាគី រវាង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ជប៉ុន និង​ឥណ្ឌា​ នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក​តាមរយៈ​ការ​ពិភាក្សា​នៅ​ខែ​តុលា ឆ្នាំ ២០១១ ។ ចំណែក​ឥណ្ឌា ក៏​កំពុង​តែ​ជជែក​ និង​អាច​ផ្តល់​ឲ្យ​បច្ចេក​វិទ្យា​យោធា​ដល់​វៀត​ណាម​ក្នុង​កិច្ច​ការ​ពារ​ ខ្លួន ដូច​ជា​នៅ​ក្នុង​គម្រោង​លក់​ម៉ីស៊ីល​លឿន​ជាង​សំលេង​រយៈ​ចំងាយ​ឆ្ងាយ(BrahMos supersonic cruise missile) ដែល​ជា​បច្ចេក​​ទេស​ទំនើប និង​ផលិត​សហការ​រួម​ឥណ្ឌា-រុស្ស៊ី។ ទី២-​សម័យ​កាល​នៃ​ការ​ប្រមូល​ផ្តុំ​៖ ជា​យន្ត​ការ​ក្នុង​កិច្ច​ពង្រឹង​សន្តិភាព​តាម​រយៈ​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ និង​​ឲ្យ​ឧត្តមភាព​អភិវឌ្ឍន៍​ជា​អាទិភាព​ និង​ជា​សេច​ក្តី​ប្រាថ្នា​ ដែល​ខាន​មិន​បាន​របស់​ប្រជាជាតិ​អាស៊ាន អង្គការ​កាបឌី (CAPDI) ឬ​ ក្រុម​នយោបាយ​និយម​កណ្តាល​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក​អន្តរជាតិ​ ប្រហែល​ជា​អង្គការ​មាន​តែ​មួយ​គត់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក​។ ទី៣-​សម័យ​កាល​នៃ​ការ​កសាង​ស្ថិរភាព​ ភាព​សុខដុម​រមនា​ និង​ភាព​ជាដៃ​គូ​៖ តំបន់​អាស៊ាន​បាន​ក្លាយ​ទៅ​ជា​វេទិការ​សម្រាប់​តំបន់​ផង​ដែរ​ ក្នុង​ការ​ពិភាក្សា​រវាង​សហគមន៍​អាស៊ាន​ និង​បណ្តា​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក​ និង​បណ្តា​ប្រទេស​រួម​ជាមួយ​អង្គការ​អន្តរជាតិ​ដទៃទៀត​ នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក​ទាំង​មូល​។ យន្ត​ការ​អាស៊ាន​បូក​ក៏​បាន​បង្កើត​វេទិកា​បន្ថែម​មួយ​ទៀត​ ក្នុង​ការងារ​នយោបាយ​យោធា ដែល​មាន​ការ​ចូលរួម​ពី​សំណាក់​រដ្ឋមន្រ្តី​ការពារ​ជាតិ​(ADMM) មន្រ្តី​ការពារ​ជាតិ​ជាន់​ខ្ពស់​អាស៊ាន​ (ADSO) ​​និង​ក្រុម​ឯកទេស​(EWG) និង​ទី៤-​សម័យ​កាល​នីតិរដ្ឋ និង​បង្កើន​ដៃ​គូ​អហឹង្សា ដើម្បី​ឧត្តម​ភាព​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​៖ គោល​បំណង​ និង​ឆន្ទៈ​ជាមួយ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​សហគមន៍​អាស៊ាន​មាន​រួច​សេ្រច​ហើយ​ ក៏​ប៉ុន្តែ​ពុំ​ទាន់​ដើរ​ចេញ​ដាច់​ស្រឡះ​ពី​អ្វី​ដែល​គេ​ហៅ​ថា “​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​វេទិកា​ពិភាក្សា​នៅឡើយ​”(Talk Shop) ពុំ​ទាន់​មាន​សកម្ម​ភាព​ ដូច​សហគមន៍​អឺរ៉ុប​ (E.U) នៅឡើយ​។​
          វាគ្មិនទី​២​ ឯកឧត្តម​ ហូ ជីងជាំង ឯកអគ្គរដ្ឋ ​ទូត​វិសាមញ្ញ និង​ពេញ​សមត្ថភាព​នៃ​សាធារណរដ្ឋ​កូរ៉េ​ប្រចាំ​នៅ​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា។ លោក​បាន​លើក​ឡើង​ថា ប្រសិន​បើ​បញ្ហា​មួយ​កើត​ឡើង​ក្នុង​ប្រទេស​មួយ​វាអាច​រាលដាល​ដល់​សហគមន៍​ ក៏​ដូច​ជា​ពិភពលោក​ទាំង​មូល​។ ដូច្នេះ​យើង​ត្រូវ​ចាត់​វិធាន​ការ​រៀបចំ​អំណាច​ជាមុន​ ដូច​ជា​ការ​រៀប​ចំ​ការ​រក្សា​​សន្តិភាព ជា​ប្រព័ន្ធ​ ការ​ពង្រឹង​វិស័យ​យោធា​ និង​ការ​ចរចា​ពហុភាគី​ ឬទ្វេភាគី។ ការ​ពង្រឹង​សន្តិភាព និង​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ ជា​កត្តា​នាំ​មក​នូវ​សន្តិភាព​ក្នុង​តំបន់​ពិត​ប្រាកដ​។ លោក​ក៏​បាន​បន្តថា សព្វ​ថ្ងៃ​ប្រទេស​កូរ៉េ​មាន​សេច​ក្តី​ព្រួយ​បារម្ភ​ ចំពោះ​ការ​ផលិត​មីស៊ីល​រយៈ​ចំងាយ​ឆ្ងាយ​ និង​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែ​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង​ថា​ ជាការ​គម្រាម​កំហែង​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​ ក្រុង​សេអ៊ូល​មាន​ការ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​ចំពោះ​បញ្ហា​នេះ​។ ទាក់​ទង​នឹង​បញ្ហា​នេះ​ កូរ៉េ​ក៏​បាន​​រៀប​ចំ​ការ​ពារ​ខ្លួន​​ផ្ទាល់​ ក៏​ដូច​ជា​ពិភព​លោក​ទាំង​មូល​ ដោយ​មាន​ការ​រួម​គ្នា​ជា​មួយ​ក្រុម​អន្តរជាតិ​ផ្សេងៗ​ ដូច​ជាពង្រឹង​កម្លាំង​យោធា និង​ប្រឹង​អស់​ពី​សមត្ថភាព​ក្នុង​ការ​ចូល​រួម​កសាង​សន្តិភាព បន្ត​ដើរ​តួនាទី​ការ​ពារ​​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​ និង​ពិភពលោក​ និង​ចូលរួម​លុប​បំបាត់​ការរីក​សាយ​ភាយ​អាវុធ​នុយ​ក្លេអ៊ែ​។​
          វាគ្មិនទី៣ លោក ចេហ្វ ដែហ្គល​ (Jeff Daigle) ភារធារី ​នៃ​ស្ថានទូត​សហរដ្ឋអាមេរិក​ប្រចាំ​នៅ​ព្រះ​រាជាណាចក្រកម្ពុជា។ លោក​បាន​លើក​ឡើង​ថា អាមេរិក​បាន​រៀប​ចំ​ណុច​សំខាន់​ពីរ​គឺ​សេដ្ឋកិច្ច និង​នយោបាយ ។ ជាមួយ​គ្នានេះ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចាំ​បាច់​មាន​ទំនាក់ទំនង​សំខាន់​ ជាមួយ​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ាន​ និង​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​ផង​ដែរ​។ ក្នុង​ពិភពលោក និង​ក្នុង​តំបន់​នៅ​តែ​មាន​បញ្ហា​អាវុធ​នុយ​ក្លេអ៊ែ​ ការ​គម្រាម​កំហែង​កើត​ឡើង​ពីការ​ធ្វើ​ភេរវកម្ម​ និង​ការ​គម្រាម​កំហែង​ពីធម្មជាតិ។ ដើម្បី​ជំនះ​រាល់​ឧបសគ្គ​ យើង​ត្រូវ​មាន​កិច្ច​សហការ​គ្នា​ទាំង​ផ្នែក​​សេដ្ឋកិច្ច​ និង​យោធា ព្រម​ទាំង​នាំ​គ្នា​ ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​ឧក្រិដ្ឋ​កម្ម​​ឆ្លង​ដែន​។ បញ្ហា​សមុទ្រចិន​ខាង​ត្បូង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​មាន​គោល​ជំហរ​ចូល​រួម​ សហប្រតិបត្តិការ​ ដើម្បី​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​នេះ​។ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​ចូលរួម​កិច្ច​ប្រជុំ​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស​អាស៊ាន​ ក្នុង​ការ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​មួយ​ចំនួន​ជា​មួយ​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ាន​ដូច​ជា​ការ ​រីក​សាយ​ភាយ​សព្វាវុធ​នុយក្លេអ៊ែ បញ្ហា​សន្តិសុខ​ព្រំដែន ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​អាកាស​ធាតុ​ និង​បញ្ហា​ថែរក្សា​សុខ​ភាព​។
          វាគ្មិនទី៤ លោក ឡាយ ស៊ុន​ឈាន (LAI XUAN CHIEN) អគ្គ ​ទីប្រឹក្សា​ និង​ជា​អនុប្រធាន​បេសកកម្ម​នៃ​ស្ថាន​ទូត​សាធារណរដ្ឋ​សង្គម​និយម​វៀត​ណាម​ ប្រចាំ​នៅ​ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ បាន​លើក​ឡើង​ពី​៖ ការ​ពង្រឹង​នូវ​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិ​ការ​ក្នុង​តំបន់​ ប្រទេសនីមួយ​ៗ​គួរ​តែ​ប្រកាន់​ខ្ជាប់​នូវ​ការ​គោរព​ច្បាប់​អន្តរជាតិ​ មាន​តម្លាភាព មាន​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ និង​ការ​យោគយល់គ្នា ជា​ពិសេស​ស្តីពី​ជម្លោះ​នៅ​ដែន​សមុទ្រ​ចិន​ ដែល​ប្រទេស​នីមួយ​ៗ​គួរ​តែ​គោរព​នូវ​បូរណភាព​ និង​មិន​ជ្រៀត​ចូល​កិច្ច​ការ​ផ្ទៃក្នុង​។ ចំពោះ​វៀត​ណាម​ ក្នុង​សមាជិក​អាស៊ាន​នឹង​ព្យាយាម​ដោះស្រាយ​ជម្លោះ​នានា​តាម​បែប​ការ​ទូត​ លើក​លែង​តែ​ករណី​ការពារ​ខ្លួន​ និង​ចៀស​វាង​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ និង​ប្រកាន់​យក​នូវ​ការ​ដោះ​ស្រាយ​ដោយ​សន្តិវិធី តាម​យន្ត​ការ​ទ្វេភាគី​ និង​ពហុ​ភាគី​ ដែល​មាន​គោល​បំណង​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​នូវ​សុខ​សន្តិភាព​ និង​ស្ថេរភាព​៕

Cambodia encourages Russia to restore ancient temple in Siemreap


PHNOM PENH, Oct. 27, 2011 – Deputy Prime Minister H.E. Dr. Sok An encouraged Russian diplomats on Wednesday to contribute to the preservation and conservation of ancient temples by restoring a temple in Siem Reap, the home of Angkor.



In a meeting Thursday with H.E. Mr. Alexander Ignatov, the Ambassador of the Russian Federation to the Kingdom of Cambodia, Dr. Sok An said that the country has an estimated 1,000 temples, many of which are in great need of restoration and conservation. In Siemreap alone there are about 90 temples.

The Director of the ASEAN Center of Russia in Moscow, Prof. Victor Sumkiy, who was also in the meeting, said through translation that he shared the views of Dr. Sok An concerning conservation of the historic site, but Moscow needs to know more details about which temple before it could grant assistance for repairing it.
The diplomats are touring this week with officials from the National Apsara Authority in Siemreap.

Dr. Sok An told the diplomats that UNESCO listed Angkor in 1992, the same year that the International Coordinating Committee for the Safeguarding and Development of the Historic Site of Angkor (ICC-Angkor) was established, co-chaired by France and Japan.

Since then more than 60 temple restoration projects have been carried out in Siemreap province, with support from 16 countries, said the Deputy Prime Minister.

Some donors who have finished their initial restoration projects have agreed to restore other temples.

Last year China completed restoration of the Chao Say Tevoda temple, which was built in the late 11th to first half of the 12th century, a small temple to the east of Angkor Thom. Beijing also agreed to restore another temple, Takeo, east of Angkor Thom. It is one of the first temples built of sandstone.

France, which has just finished the major restoration of the Baphuon, agreed to restore another temple, the Mebon, built in the 10th century by Rajendravarman.

India, which is now restoring Ta Prohm, built in the Bayon style in the late 12th and early 13th centuries, announced in June that it will also restore Preah Khan in Kompong Svay, 100 km to the east of Angkor.

Japan’s preservation and conservation of the Bayon temple, built in late 12th century in the center of the city of Angkor Thom, is one of the most important monuments within Angkor Park.

Hungary is restoring Koh Ker temple, a huge temple complex that served as the capital of the Khmer empire for a brief period between 928AD and 944AD.

Switzerland is helping Cambodia by restoring the red sandstone Banteay Srei temple, which means "Citadel of Women" and was built in 967. It is decorated with carved statues and sculptures depicting Buddhist and Hindu influences of the time.

The United States is supporting the conservation of Phnom Bakheng temple by awarding the World Monuments Fund a grant for the restoration and preservation of Phnom Bakheng, a temple dating back to the 10th century. Washington is now working on restoration of Preah Khan temple.

Italy is restoring the Baray, a man-made lake, and fixing statues in Siemreap. Germany is funding restoration of ancient walls, Dr. Sok An, who is also Minister in Charge of the Office of the Council of Ministers, told the diplomats.

In August this year, Cambodia proposed to South Korea to restore Preah Petu temple, built in the 12th and 13th centuries, which has five smaller temples within its compound. The temple is surrounded by big trees and natural lakes.

The Republic of Korea funded a newly built 32 km road to divert trucks from traveling across the Angkor area in order to protect the heritage sites.

Dr. Sok An also said that the biannual meeting between the Cambodian Apsara Authority and the ICC secretariat will evaluate the overall performance of various ongoing conservation projects as well as providing insightful expert recommendations to the projects.

The ICC’s agenda also includes any requests for restoration projects.
UNESCO regards the ICC's work as a model because of its great success, said Dr. Sok An.