នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ អាប់ភីស៊ីត វេចាជីវ៉ាក់ បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពរបស់ខ្លួនបាញ់បំផ្លាញវត្តកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈ បង្កការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិ ស្លាប់ និងរបួសកងទ័ព ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេស ស្នាមគ្រាប់កាំភ្លើងតូចធំជាច្រើនគ្រាប់ បានប៉ះត្រូវយ៉ាងដំណំតួប្រាសាទព្រះវិហារ និងតំបន់ជុំវិញនោះ ដែលត្រូវបានសម្រេចតាមច្បាប់រួចរាល់ហើយ ដោយតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ កាលថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ ថា ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
កាលពីល្ងាចថ្ងៃទី៤ និងព្រឹកថ្ងៃទី៥ និងព្រលប់ថ្ងៃទី៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១១ កងទ័ពថៃបានរំលោភឈ្លានពានជ្រៀតចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជា នៅលើទីតាំង៦ចំនុច គឺតំបន់ឃ្មុំ ស្ថិតនៅចម្ងាយតែ៥០០ម៉ែត្រ ពីជណ្តើរប្រាសាទព្រះវិហារ តំបន់ភ្នំទ្រព្យ ចម្ងាយប្រមាណ១.៦០០ ម៉ែត្រពីព្រំដែន តំបន់វាលឥន្ទ្រីយ៍ ចម្ងាយប្រមាណ១.១២០ ម៉ែត្រពីព្រំដែន និងនៅចំនុច ចាក់ច្រែង តាថាវ និងតាសឹម ។ កងទ័ពថៃបានបាញ់ប្រហារយ៉ាងសន្ធាប់ដោយអាវុធគ្រប់ធុន ក្នុងនោះមានទាំងកាំភ្លើងប្រភេទ បេការ៉ង់ ដេកា៧៥ ,កាំភ្លើងធំ ១០៥‑១២០‑១៣០‑និង១៥៥មីលីម៉ែត្រជាច្រើនគ្រាប់ចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជាចម្ងាយរហូតដល់ប្រមាណ២០គ.មបណ្តាលឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរស្លាប់ និងរបួសជាង១០នាក់ និងបង្កការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិ ភូមិករខ្មែរ ហើយវត្តកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈត្រូវបានបាក់បែក ធ្លុះធ្លាយដោយគ្រាប់កាំភ្លើងថៃ ជាពិសេស ប្រាសាទព្រះវិហារដែលជាសម្បត្តិវប្បធម៌បេតិកភណ្ឌពិភពលោកក៏ត្រូវរងការបាក់បែកខ្ទេចខ្ទីអស់ជាច្រើនកន្លែង។ ប្រឈមនឹងការឈ្លានពានយ៉ាងជាក់ស្តែងនេះ កងទ័ពកម្ពុជា គ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីវាយតបវិញ ដើម្បីការពារខ្លួន និងការការពារអធិបតេយ្យ និងបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា។
ទង្វើបាញ់ប្រហារដោយកងទ័ពថៃ តាមបញ្ជារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី អាប់ភីស៊ីត វីចាជីវ៉ាក់ គឺជាការបង្ហាញពីការរំលោភទាំងកំរោលលើច្បាប់អន្តរជាតិ និងជាការបំផ្លាញការងារវប្បធម៌ទៀតផង ពីព្រោះប្រាសាទព្រះវិហារ និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទ គឺស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលត្រូវការការពារ ថែរក្សា អភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព បន្ទាប់ពីប្រាសាទដ៏ល្បីល្បាញនេះបានចុះក្នុងបញ្ជីជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នៅទីក្រុងកេប៊ិច ប្រទេសកាណាដា កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ មកនោះ។
ក្នុងអត្តចរិតព្រហើនច្រឡោងខាម យង់ឃ្នងព្រៃផ្សៃ ប្រៀបបានទៅនឹងជនឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ អាប់ភីស៊ីត វេចាជីវ៉ាក់ មកលើកម្ពុជា តាមរយៈការប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធាដើម្បីទន្រ្ទានឈ្លានពានទឹកដី គឺជាការបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ពីមហិច្ឆតាល្មោភសង្រ្គាម និងការប៉ុនប៉ងដណ្តើម គ្រប់គ្រងកាន់កាប់លើវត្តកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈ និងប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជា យ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត។
ការបាញ់ផ្លោងមកលើទឹកដីកម្ពុជា បានធ្វើឡើងរយៈពេលតែជាងមួយសប្តាហ៍ប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីលោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី អាប់ភីស៊ីត កាលពីថ្ងៃទី ២៧ ខែមករា ឆ្នាំ ២០១១ បានទាមទារឲ្យកម្ពុជាដកទង់ជាតិរបស់ខ្លួនចេញពីវត្តកែសិក្ខាគីរីស្វារៈ ដោយអាប់ភីស៊ីត បានប្រកាសថា « នឹងប្រើកម្លាំងជាជម្រើសចុងក្រោយ......រដ្ឋាភិបាលថៃមិនខ្លាចសង្គ្រាមជាមួយកម្ពុជាទេ» ហើយពាក្យសម្តីនេះ ធ្វើឡើងស្របពេលដែលប្រទេសថៃធ្វើសមយុទ្ធយោធាដោយប្រើកាំភ្លើងធំធុនធ្ងន់ នៅព្រំដែនជាប់កម្ពុជាកាលពីពេលថ្មីៗ។
ទាំងវត្តកែវសិក្ខាគិរីស្វារៈ និងប្រាសាទព្រះវិហារ ក៏ដូចជាតំបន់ជុំវិញប្រាសាទ គឺត្រូវបានគ្រប់គ្រងស្របច្បាប់ និងកាន់កាប់ជាក់ស្តែងដោយកម្ពុជា មិនអាចប្រកែកបាន (De jure et De facto) ។
កាលពីថ្ងៃទី ៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១១ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ជូនលោកជំទាវ Maria Luiza Ribeiro Viotti ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងញូយ៉ក ក្នុងគោលបំណងដើម្បីទាញការយកចិត្តទុកដាក់របស់លោកជំទាវទៅលើស្ថានការណ៍ដ៏មានគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន នៅព្រំដែនរវាងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងរាជាណាចក្រថៃ ហើយបានបញ្ជាក់ថា ក្នុងខណៈពេលដែល សម្តេច
កំពុងសរសេរលិខិតជូនលោកជំទាវនេះ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធថៃនៅតែបន្តបាញ់អាវុធធុនធ្ងន់ចូលមកក្នុងទឹកដីកម្ពុជាទៀត។ ខ្លឹមសារលិខិតរបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានគូសបញ្ជាក់ថា « អំពើឈ្លានពានជាក់ស្តែងម្តងហើយម្តងទៀត ដោយប្រទេសថៃប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា គឺជាការរំលោភ លើលិខិតតូបករណ៍ច្បាប់ ដូចជា សាលដីការរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ នៅទីក្រុងឡាអេ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦២ , មាត្រា២.៣ ២.៤ និង៩៤.១ នៃធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ,សន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ មាត្រា២ ដែលប្រទេសកម្ពុជា និងថៃជាភាគីចែង ត្រូវមានការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក លើឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាពដែនដី និងអត្តសញ្ញាណជាតិ ការដោះស្រាយការខ្វែងគំនិតគ្នានិងជម្លោះ ដោយសន្តិវិធី ជាពិសេសការលះបង់នូវការគំរាមកំហែង ឬការប្រើកម្លាំង ហើយជាងនេះទៅទៀត គឺរំលោភលើកិច្ចព្រមព្រៀងពីអធិបតេយ្យ និងការមិនអចរំលោភបាន។
សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានហៅអំពើឈ្លានពាននោះ ថាជាគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ ហើយសម្តេចបានស្នើសុំយ៉ាងទទួច ឲ្យលោកជំទាវមេត្តាកោះប្រជុំជាបន្ទាន់នូវក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីបញ្ឈប់ការឈ្លានពានរបស់ថៃ។ សម្តេច ក៍សូមស្នើផងដែរឲ្យលោកជំទាវប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គកាសហប្រជាជាតិ មេត្តាជួយផ្សព្វផ្សាយលិខិតនេះ ជាឯកសារផ្លូវការ ជូនដល់សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អ.ស.ប. ទាំងអស់។ នៅក្នុងសន្ទរកថារបស់សម្តេចតេជោ ថ្ងៃទី៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១១ សម្តេច បានបញ្ជាក់ថា ជម្លោះនេះបណ្តាលមកពីមេដឹកនាំថៃ និងពួកជ្រុលនិយម ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាសម្តេចតេជោ នៅបានអំពាវនាវឲ្យកងទ័ព និងប្រជាពលរដ្ឋនៃប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវរួមរស់នៅជាមួយគ្នាដោយល្អ ហើយថា យកល្អកុំធ្វើសង្គ្រាម។
ការសំដែងនូវសេចក្តីសោកស្តាយរបស់សម្តេចតេជោ ជុំវិញការបាត់បង់អាយុជីវិតនៃពលរដ្ឋទាំងពីរដោយអាវុធនៅតំបន់ព្រំដែន គឺបានបង្ហាញពីសមាណចិត្តប្រកបដោយគុណធម៌ខ្ពស់របស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ក្នុងនាមជាមេដឹកនាំកម្ពុជាប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវក្នុងកិច្ចការពារបូរណភាពទឹកដី ដែលមិនមាននូវចរិតពាលរំលោភច្បាប់ដូចអាប់ភីស៊ីតនោះឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ នាយករដ្ឋមន្ត្រី អាប់ភីស៊ីត មានតែមហិច្ឆតាឈ្លានពាន វាតទីនិយម ឬចាត់ទុកថា ជាមេដឹកនាំមួយរូបដែលពោរពេញដោយភាពព្រៃផ្សៃ យកខ្មែរធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងដើម្បីផលប្រយោជន៍នយោបាយរបស់ខ្លួន ។ ទង្វើនោះ គឺជាមហាគ្រោះថ្នាក់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនៃទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសទាំងពីរ ដែលមានកាតព្វកិច្ចត្រូវតែគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ ។ ប៉ុន្តែ នាយករដ្ឋមន្ត្រី អាប់ភីស៊ីត បានជ្រើសរើសយកនូវរបៀបដឹកនាំមួយដ៏ចម្លែក គឺការស្រេកឃ្លានធ្វើជាឈ្មួញសង្គ្រាម និងចាត់ទុកថា ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីល្មោភសង្គ្រាមដើម្បីអំណាចដែលគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើម ហើយអាប់ភីស៊ីត ក៍ត្រូវបានសម្តេចតេជោ ព្រមានថា «សូមកុំធ្វើជាអ៊ីត្លែសម័យថ្មី»៕
ពូនសំរេច
