Friday, October 21, 2011

បទសម្ភាសន៍ លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ ប្រធានវិទ្យាស្ថានពលរដ្ឋវិជ្ជា ជាមួយលោក ជុំ កុសល ក្នុងកម្មវិធី បញ្ញាជន ស្តីពីនយោបាយទាល់ច្រករបស់ លោក សម រង្ស៊ី


ថ្ងៃទី២១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១១ 
          លោកជុំ កុសល
          សំណួរ៖​ លោក សម រង្ស៊ី បានធ្វើយុទ្ធនាការមួយរាំងខ្ទប់មិនឲ្យ​បណ្តា​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​នៅក្នុង​ សហគមអ៊ឺរុប បញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍​មកចូលរួមសង្កេតការណ៍ ការ​បោះឆ្នោត​​ឆ្នាំ២០១២-២០១៣ នៅក្នុងប្រទេសយើងនា​ពេល​ខាងមុខ​​នេះទេ។ ហើយម៉្យាង​ទៀត​ ស្នើសុំឲ្យគេទាត់ចោលនូវលទ្ធផលបោះឆ្នោត ប្រសិនបើគ្មានវត្តមានរបស់លោក​​​ នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ២០១២-២០១៣ ខាងមុខនេះ។ ដូច្នេះដើម្បីកុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ​មាន​ការ​ភ័ន្តច្រឡំ​តាម​ការ​​អូសទាញ​ របស់គាត់​​​ សូមលោក​បណ្ឌិត​​លើកយ​កបញ្ហានេះ​​មកបកស្រាយ​​ជូន​ប្រជា​​ពលរដ្ឋ​​ឲ្យលោក​ បានយល់អំពីគំនិតទុច្ចរិត និងនយោបាយ​ទាល់ច្រក​​របស់​លោក សម រង្ស៊ី បន្តិច​បាទ​?​​

          លោកបណ្ឌិត ឈឹម​ ផលវរុណ
​           ចម្លើយ​៖​ អ្វីដែលលោក សម រង្ស៊ី បានធ្វើនោះ ប្រហែលជាគាត់ភ្លេចគិតថា​ទង្វើ​របស់​​គាត់​ ដែលបានធ្វើនៅក្នុងក្របខណ្ឌប្រជាធិបតេយ្យ​ដូចពេលនេះ គឺគាត់​កំពុង​តែជាន់​ឈ្លី​នូវ​សេរីភាព​នយោបាយរបស់គាត់​ដោយ​ខ្លួនឯង​​ គឺគាត់កំពុងតែបន្តុះបង្អាប់​នូវតម្លៃនៃ​សេរីភាព​​នយោបាយ​របស់​គណបក្ស​ ប្រឆាំង​នៅកម្ពុជា​ដោយ​ខ្លួនឯង​ទៅវិញទេ​ ​។ ពីព្រោះ​ឥឡូវ​​នេះ​ប្រជាពលរដ្ឋ​កាន់តែមាន​លទ្ធភាព​​ក្នុង​​ការទទួលដឹង និងយល់សម្រាប់ជាមូលដ្ឋាន​ពិចារណា​​ថាតើ​ នៅក្នុងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យសភានិយម​នេះ​ រវាងក្រុ​ម​តំណាង​សម្លេង​ភាគ​ច្រើន​នៅក្នុងសភា​​ដែលដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល និងក្រុមតំណាងសម្លេង​ភាគតិច​​នៅក្នុងសភា​ដែលជា​គណបក្ស​ប្រឆាំង​នោះ​ត្រូវ​ មាន​តួនា​ទីអ្វីខ្លះ​ ដែលត្រូវ​បំពេញ​ការងារ​​សភា​​ជូន​ប្រជាពលរដ្ឋ ពីព្រោះពួកគេជាតំណាងរាស្ត្រដែរ​​។​ ប៉ុន្តែ​ប្រជាពលរដ្ឋ​បាន​មើល​ឃើញ​ថា ក្រុមភាគតិចដែលយើងហៅថាក្រុមប្រឆាំង​នោះ ហាក់​​ដូច​ជាមិនបាន​ធ្វើ​អ្វី​ជូន​​ប្រជាពលរដ្ឋ​​នៅក្នុងក្របខណ្ឌស​ភា​​ទេ​ ដែលខ្លួនមានអសនៈរហូតដល់​២៦ នៅក្នុង​សភា​ដែរ​​នោះ​។ ផ្ទុយទៅវិញ​ពួក​គេបែរ​ជា​ធ្វើ​នយោ​បាយ​នៅក្រៅក្របខណ្ឌសភាទៅវិញ ដែលខ្ញុំ​ធ្លាប់​ហៅថា​​នយោបាយ​អាវ៉ា​សែ​នោះ និង​ឈាន​ទៅបង្ក​រឿង​ដើម្បីរំ​លោភ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​រំលោភ​ច្បាប់ទៅទៀត​។ តាម​ពិត​នយោបាយ​របស់​ក្រុម​ប្រ​ឆាំង​នៅក្នុង​សភា គឺជា​នយោបាយ​ដែលប្រទេស​និយមប្រជាធិបតេយ្យត្រូវការ ប៉ុន្តែមិនមែន​​​​ត្រូវការដូច​កម្លាំង​ប្រឆាំង​នៅកម្ពុជាទេ​។ ហេតុអ្វីបានជាកម្ពុជា​មិនត្រូវការ​នូវ​នយោបាយ​បង្ករឿង អុជអាល​ឲ្យ​រំលោភ​ច្បាប់​​ ឲ្យប្រឆាំងនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប្រឆាំងនឹង​រដ្ឋអំណាច​ប្រជា​ធិប​តេយ្យ ​ធ្វើ​ឲ្យ​សង្គម​ចលា​ចល​​ ដូចជារឿងដកបង្គោលព្រំដែន​ ដែល​គណបក្ស​ប្រឆាំង​​បំផុស​​ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ​ មាន​​នយោ​បាយ​​ជាតិនិយមជ្រុល​​ប្រឆាំងនឹងវៀតណាម​ ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​មាន​កំហឹង​ឆេះ​ឆាប​​នឹងជនជាតិបរទេស ពិសេស​នឹងវៀតណាមនោះ គឺមិនមានប្រសិទ្ធិភាពទេ​។ ផ្ទុយទៅវិញ​អំពើដែលគាត់បាន​ធ្វើគឺជាអំ​ពើល្មើស​ច្បាប់ទៅ​វិញ​ទេ​ ពីព្រោះ​ការពារទឹកដី ការការពារ​ព្រំដែន មិនមែនកើតឡើង​​ដោយសារការទៅដកបង្គោលនោះទេ​ ហើយ​ក៏​មិនមែន​​អាចមានប្រសិទ្ធិភាព​ទៅតាមនយោបាយ​បញ្ឆេះ​កំហឹង​ជាតិ​ឲ្យ​ ស្អប់​នឹង​វៀតណាម​នោះ​ទេ​ បើសិនជាប្រជាពលរដ្ឋធ្វើតាម​នយោបាយ​បញ្ឆេះកំហឹងឲ្យស្អប់វៀតណាម​នេះមែន វាគួរ​ណាស់​​តែគណបក្ស សម រង្ស៊ីនេះ ឈ្នះឆ្នោត​តាំងពីអាណត្តិមុនៗមកម្លេះ​។ ដោយសារ​តែ​​គណបក្ស​ប្រឆាំងធ្វើផ្គើន​ទៅនឹងឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋបែបនេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​​ចាញ់រហូត​បែបនេះ​ គឺពួកគេមិន​ទទួលស្គាល់ថាការ​បោះឆ្នោតកន្លង​មកនោះ​ដំណើរ​ការ​​ពិតប្រាកដ​ ដោយឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈរាស្ត្រទេ​​​។ អញ្ចឹងមានន័យថា អ្វីដែលគណបក្ស​ប្រឆាំងកំពុង​តែចោទប្រកាន់​រដ្ឋាភិបាល​ គឺប្រជាពលរដ្ឋយល់ថាជាការមួយបង្កាច់ទៅវិញទេ​។

 ដូច្នេះដោយឈរលើគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ​គណបក្សប្រឆាំង​ត្រូវ​តែ​សិក្សាអំពី​ ឆន្ទៈ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​​ បើកាលណាយល់អំពីឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋ​ គណបក្សប្រឆាំង​ត្រូវ​តែ​ទទួល​ស្គាល់​នូវ​លទ្ធផល​នៃការបោះឆ្នោត​។ យើងត្រឡប់ទៅមើលពីការបោះឆ្នោត នៅពេលដែលលោក សម រង្ស៊ី មិនទាន់មានបញ្ហាប្រឈមជាមួយច្បាប់​ គឺ​ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨-២០០៣ និង​ការ​បោះឆ្នោត២០០៨ ក៏លោកសម រង្ស៊ី មិនដែលប្រកាសទទួលស្គាល់លទ្ធផល​ការ​បោះឆ្នោត​ម្តងណាឡើយ​ ទោះបីជាពេលនោះគាត់ស្លៀកពាក់តំណាងរាស្ត្រ​ និងបាន​ធ្វើ​ជា​ក្រុម​តំណាងរាស្ត្រ​គណបក្សប្រឆាំង​នៅក្នុងសភា រហូតដល់​ចប់អាណត្តិ​មួយទៅអាណត្តិ​មួយ​​ក៏​ដោយ​​ ក៏លោកសម​រង្ស៊ី មិនដែលបាន​ប្រកាស​ថាលទ្ធផល​នៃការបោះឆ្នោត​នោះ​ត្រឹមត្រូវ​ទេ​ នេះជាបញ្ហាមួយ​ដែលពួក​គាត់​ត្រូវ​ពិចារ​ណា​។ ម្យ៉ាងទៀត​ នៅពេល​ដែល​លោកសម រង្ស៊ី គាត់​បានចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោត​ឆ្នាំ១៩៩៨-២០០៣-២០០៨​ដោយផ្ទាល់​នៅ​លើ​​ ទឹកដី​កម្ពុជា​ហើយ​ គាត់មិនទទួលស្គាល់ និងថាអត់ប្រជាធិបតេយ្យ​ផងនោះ​ តើចាំបាច់​អី​គាត់មកស្រុកខ្មែរ​ គឺនៅតែស្រុកក្រៅ​នោះទៅ បើមកក្នុងស្រុកក៏គាត់នៅតែ​ថាអត់​ប្រជាធិបតេយ្យដដែលនោះ​។ ត្រង់ចំណុច​នេះ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ត្រូវ​ ពិនិត្យថា លោកសម រង្ស៊ី គាត់គិតថា​ពាក្យប្រជាធិបតេយ្យនៃការបោះឆ្នោត គឺ​​ផ្អែកតែទៅលើតួអង្គ​គាត់​ទៅ​វិញ​ទេ។​​​ សូម្បីតែនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងគណបក្សសម រង្ស៊ី​ របស់ខ្លួនក៏​ផ្អែកទៅលើ​ទស្សនៈ​ប្រជាធិបតេយ្យរបស់បុគ្គលប្រធាន​ សម រង្ស៊ី ខ្លួនឯងដែរ។​ អញ្ចឹងតម្លៃ​ប្រជាធិបតេយ្យ​​នៃការបោះឆ្នោត តម្លៃនៃការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ លើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ​គឺ​អាស្រ័យ​តែលើអណ្តាតរបស់គាត់​។​ សម្លេងនេះដំបូងគឺអាចឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ​មានការ​ពិចារណា​ខ្លះ ប៉ុន្តែ​នៅ​ពេលដែល​សម្លេងនេះ​ស្រែកដដែល​ជាដដែល​នៅក្នុង​ប្រទេស និង​មាន​វត្តមានរបស់គាត់ហើយនៅតែស្រែកថាអត់ប្រជាធិបតេយ្យ​ដល់ពេល​ឥឡូវ​នៅ​ពេល ​ដែល​គាត់នៅក្រៅប្រទេសក៏គាត់ថាអត់ប្រជាធិ​បតេយ្យ​ដដែល​ អញ្ចឹងគាត់​ត្រូវ​ទទួល​ស្គាល់​អា​មុនសិន​។

សរុបមកប្រជាធិបតេយ្យមិន ​មែ​ន​អាស្រ័យទៅ​លើអ្នកថានោះទេ​​​​​​ តែវាអាស្រ័យ​ទៅ​លើ​​ទិដ្ឋភាព​ជាក់ស្តែង​ ថាតើលទ្ធភាពជាក់ស្តែងរបស់កម្ពុជា វាទូលំទូលាយ​ពីមួយឆ្នាំ​ទៅមួយឆ្នាំ ការ​ចូលរួមរបស់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ពីមួយ​ឆ្នាំទៅ​មួយឆ្នាំ​ មានការ​វិវឌ្ឍ​រីក​ចម្រើន​កម្រិត​ណា​ នោះ​ទើប​យើងអាចវាយតម្លៃពីដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ​។ ពីព្រោះ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ក្នុង​ន័យ​​ដាច់ខាត​ បានន័យថា​ជាអំណាចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋហើយ ប៉ុន្តែអំណាច​ប្រជាពលរដ្ឋ​មិនមែន​កើត​​ថ្ងៃនេះ ហើយស្អែកស្លាប់ទៅវិញទេ​។ អំណាចប្រជាពលរដ្ឋ​ ត្រូវ​ចាប់​ផ្តើម​ពី​មួយ​ជំហ៊ាន​ទៅមួយជំហ៊ាន ដើម្បីឲ្យ​មាន​ប្រ​សិទ្ធិភាព​​ ចំពោះដំណើរ​ការនៃការកសាងប្រទេស និង​​ការគ្រប់គ្រង​ប្រទេស​។​ ការរីកចម្រើន​នៃប្រជា​ធិបតេយ្យ​ និង​សេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ​តាំង​ពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣មក គឺមានការ​រីកចម្រើន​គួរ​ឲ្យ​​​កត់​សម្គាល់​​។ ការអនុវត្ត​នូវសិទ្ធិ​ពលរដ្ឋជា​បុគ្គល​ និងសិទ្ធិនយោបាយ​។ ប្រជាពលរដ្ឋ​បច្ចុប្បន្ន​​ទោះបី​ជា​មាន​និន្នាការ​នយោបាយ​ខុសគ្នា​ ក៏គាត់មានវប្បធម៌​នយោបាយ​ត្រឹមត្រូវ​ណាស់​ គឺមានភាពថ្លៃថ្នូរ ស្ងាត់ស្ងៀម ខំពុះពារលើកស្ទួយនូវជីវភាពដោយខ្លួនឯង​ និង​ចូលរួម​ចំណែកដោយផ្ទាល់ និង​មិនផ្ទាល់​តាមលទ្ធភាពជាក់ស្តែង​ ក្នុង​ការអភិវឌ្ឍ​ប្រទេស​ជាតិ​​​ អភិវឌ្ឍគ្រួសារ និង​អភិវឌ្ឍ​សង្គម​។ មកដល់ពេលនេះគឺមា​ន​តែប្រជាពលរដ្ឋ​មួយចំនួន​តូច​ទេ​ដែល​នៅ​ជឿ​ផ្កាប់មុខ​ ជាមួយ​នឹង​គណបក្ស​ប្រឆាំង និងមេដឹកនាំ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​ ដែល​មិន​ទាន់អភិវឌ្ឍខ្លួនឯងក្នុងការបង្កើនសមត្ថភាព​នៃ​ការប្រើសេរីភាព​ បញ្ចេញ​មតិ​​ឲ្យ​ថិតនៅ​ក្នុង​ក្របខណ្ឌ​វប្បធម៌នយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ​។ សរុបមក​គឺ​ប្រជា​​ពល​រដ្ឋ​​មានការវិវឌ្ឍ​ទៅ​មុខ​​ឆ្ងាយទៅហើយ​ សូម្បីតែការ​ប្រាស្រ័យទាក់ទង​​ ជាមួយពួក​គាត់​ដែល​មាន​និន្នាការ​ខុសៗ​គ្នា​​ ក៏ពួកគាត់អាចជជែកជាមួយយើងបាន​ និងអាចតតាំងគ្នា​បាន ព្រមទាំង​ទទួលស្គាល់​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក​អំពី​​ការ​យល់ឃើញខុសគ្នា​។ប៉ុន្តែ​ សម្រាប់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​​​ ដែលគ្មាន​សមត្ថភាព ជាពិសេសមេដឹកនាំដូចជាលោក សម រង្ស៊ី​ ដែលគាត់​បាន​លើក​មក​នេះ​ ចុះ​ឡើងៗ​ ប្រជាពលរដ្ឋគាត់ដើរលឿនជាង​។​ ឧទាហរណ៍​ ប្រជាពលរដ្ឋ​គាត់​ស្គាល់​​តម្លៃសន្លឹក​ឆ្នោត​​របស់គាត់​ចំពោះតួនាទីសភា​ ចុងក្រោយ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​មិនបាន​ប្រើ​តួនាទី​គាត់​​ជា​តំណាងរាស្ត្រ​ទេ​។​ តំណាងរាស្ត្រ​ គណបក្សប្រឆាំង​ ដែលចុះទៅដល់​កន្លែង​​ទំនាស់​ដីធ្លី​ដូច​ជា​បឹងកក់​​កន្លង​មក​នោះ គឺមិន​មែន​ជាតួ​នាទី​សភា​ទេ​ សភាគឺ​មិនមែន​ទៅ​ធ្វើបែបនេះទេ វាគឺជាតួនាទីរបស់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល​ទៅ​វិញ​ទេ​។ ត្រង់នេះ​ហើយ​ដែល​ស​បញ្ជាក់ថា គណបក្ស​ប្រឆាំងកំពុងតែដើរលើផ្លូវខុស​ ពីព្រោះ​រាល់កិច្ចការ​ដែល​មិន​ប្រក្រតី​ក្តី កិច្ច​ការ​​អសកម្មក្តី នៅក្នុងសង្គម​ គឺជាបរិបទ​នយោបាយ​ដែលគណបក្សប្រឆាំង​ត្រូវ​តែ​យក​​មក​​ពិចារណា​​ ជជែក​តស៊ូមតិគ្នាជាមួយនឹងក្រុមភាគច្រើន​ ឬក្រុមដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល​ គឺមិនត្រូវ​​បង្ហាញ​ខ្លួននៅកន្លែង​កើតហេតុដូចតួកុន នោះទេ​ គឺមិនមែន​ជា​តួនាទី​តំណាង​រាស្ត្រ​ទេ​។​

-មតិលោក ជុំ កុសល​
ខ្ញុំគិត ​ថា លោក សម រង្ស៊ី ហាក់ដូចជាលើកតំកើងខ្លួនឯងពេក ហើយ​មិនបាន​គិត​ថា​អ្វី​ដែល​ខ្លួន​ទទួលផ​លសព្វថ្ងៃនេះ​ គឺការដែលចូលប្រទេសមិនបាននេះ តើវាកើតចេញ​ពី​នរណា​​ គឺដោយសារខ្លួនឯងនោះទៅធ្វើខុសច្បាប់​។ ពេលដែលខ្លួនចូលប្រទេសមិនបាន គាត់​បែរជារកវិធីសាស្ត្រទុច្ចរិតផ្សេងៗ​ ដើម្បីធ្វើម៉េចឲ្យខ្លួនបានចូលស្រុក​ ប៉ុន្តែ​ទៅមិនរួច​។​ ឥឡូវនេះវាចេញនូវវិធី​សាស្ត្រមួយទៀតដែលហៅថាការលើកតំកើងខ្លួនឯងហួសហេតុពេក​ ដូច​ជា​ការទៅរារាំងបណ្តាប្រទេសសហគមន៍អឺរុប ​ឲ្យបដិសេធលទ្ធផលការ​បោះឆ្នោត​ជា​ដើម​ ប្រសិនបើ​គ្មាន​វត្តមាន​ខ្លួនចូល​រួមបោះឆ្នោត។​​ ប៉ុន្តែពីឆ្នាំ១៩៩៨-២០០៣-២០០៨ គឺ​លោក សម រង្ស៊ីបានចូលរួម​​គ្រប់លើក​ ប៉ុន្តែការចូលរួមរបស់គាត់​ទាំងបី​នីតិកាល​នោះ​គឺ​គាត់​មិនបាន​ ទទួលលទ្ធផលភ្លាមៗ​ទេ​។ ឥឡូវយើងរង់ចាំមើល​ទាំងអស់គ្នា​ ថាតើ​​អវត្តមាន​របស់​លោក សម រង្ស៊ី នៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១២-២០១៣ ខាងមុខនេះ​ ដំណើរ​ការ​នោះ​វា​ទៅ​មុខ ឬថយក្រោយ ឬមិនអាចដំ​ណើរការ​ទៅបាន​ ឬបើដំណើរការទៅមុខហើយ គេ​ទទួល​​ស្គាល់ ឬមិនទទួលស្គាល់​ នៅពេលអវត្តមាន​លោក សម រង្ស៊ី ។ ត្រូវ​ចងចាំ​ថា​លោក សម រង្ស៊ី មិនមែនជាឧបសគ្គនៃដំណើរការបោះឆ្នោតទេ​ ហើយព្រលឹងប្រ​ជាធិប​តេយ្យ មិនមែន​ជាលោក សម រង្ស៊ី ទេ​ មិនមែនមានន័យថាអត់លោក សម រង្ស៊ី ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា​​ត្រូវបាន​ដក​ហូត​ព្រលឹងចេញនោះទេ​ ហើយក្លាយទៅជាសាកសពនោះទេ​ ដូច្នេះ​សូម​បង​ប្អូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​យល់​​ឲ្យ​បានច្បាស់​​។​ អញ្ចឹង​អ្វីៗគឺគាត់លើកតំកើងខ្លួនគាត់ ដូចនេះ​យើង​ចាំមើល​ទាំងអស់គ្នានៅថ្ងៃមុខ​ពេលបោះឆ្នោតឆ្នាំ​២០១២-២០១៣​ ថាតើ​ពេលដែល​គ្មាន​វត្តមានរបស់គាត់នៅក្នុងប្រទេសយើងធ្វើកើត ឬមិនកើត​ ហើយអន្តរជាតិ គេទទួល​ស្គាល់​ ឬមិនទទួល​ស្គាល់​។ ដូច្នេះការអំពាវនាវរបស់គាត់នេះ គឺសហគមន៍អឺរុប គេអត់​ឆ្គួត​តាម​​គាត់​ទេ​ ឥឡូវនេះ គេកំពុងតែ​ត្រៀម​លក្ខណៈ​​​ដើម្បី​ប​ញ្ជូន​មន្ត្រី​របស់​គេ​មក​ចូលរួម​ សង្កេតការណ៍ ក្នុងការបោះឆ្នោត​នៅកម្ពុជានៅឆ្នាំខាងមុខនេះហើយ​ ។ ក្រោយ​ពេល​បោះឆ្នោត​ហើយ​ គេនឹងធ្វើ​ការប្រកាស​អំពីលទ្ធផល​នៃ​ការ​បោះឆ្នោត​​​ ចំណែកឯរឿង​ទទួល​ស្គាល់​ ឬមិនទទួល​ស្គាល់នោះគឺជាលទ្ធផលនៅពេលនោះ​។​ ការលើកឡើង​របៀបនេះ វាគឺជា​ការ​ទាល់ច្រកមួយរបស់លោក សម រង្ស៊ី ឬប្រហែលជាគាត់ប្រមើលមើលឃើញថា​នឹង​មិន​ទទួល​បានជោគជ័យ​សម្រាប់គណបក្ស​ របស់គាត់រួច​ទៅហើយ​​ អញ្ចឹង​គាត់​ត្រូវ​រក​ឡេះ​​ ដើម្បី​លើកជាបញ្ហា​។​

លោកជុំ កុសល
សំណួរ៖ ​ គណបក្សប្រឆាំង បានចោទរដ្ឋាភិបាលថា​តាំងពី​ ២៣ តុលា​ រហូត​មក​ដល់​ពេល​នេះគឺ២០ឆ្នាំហើ​យ​​រឿង​កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព​​ទីក្រុង​ បារីស​នេះ គឺមិនដែល​ឃើញ​រដ្ឋាភិបាល​​ គោរព និងធ្វើ​តាម​ជាដើម​។ល។​​ ឯប្រធាន​ស្តីទី​របស់​គណបក្ស​ សម រង្ស៊ីនោះចាត់​ទុក២៣ តុលា ជា​ព្រះ​​របស់​គេទៅ​ទៀត​ ហើយ៧មករា​​ហ្នឹង​​គេ​មិនបាន​រស់​ដោយសារ​ទេ ​គឺគេ​រស់​ដោយ​សារ​​គេខិតខំ​រកទទួលទាន​ដោយខ្លួនឯង​ទេ​ជាដើម​​ ។​ដូច្នេះ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ក៏​លោក​មើល​ឃើញ​ថាការ​លើកឡើង​នេះ គឺ​វាក្បត់នឹងសច្ចៈធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ដែរ​។ ជុំវិញបរិបទនេះ តើ​លោក​បណ្ឌិត​យល់ឃើញ​យ៉ាង​ម៉េច​​?​

លោកបណ្ឌិត ឈឹម​ ផលវរុណ
​ ចម្លើយ​៖​ ប្រសិនបើគ្រប់និន្នាការ ជាពិសេសនិន្នាការប្រឆាំង ចង់លើកយកកិច្ចព្រម​ព្រៀង​​សន្តិភាព​ទីក្រុងបារីស ជាលិខិតតូប​ករណ៍ សម្រាប់​ជា​ប្រយោជន៍នយោបាយ​របស់​គណបក្ស​​ខ្លួន​​នោះ​ វាមិនជាការអាក្រក់ទេ ប៉ុន្តែសំខាន់អ្នកដែល​យកកិច្ច​ព្រម​ព្រៀងនោះ​​មក​ប្រើ​ ជាប្រយោជន៍នយោបាយត្រូវស្គាល់អំពី​សារវន្ត ខ្លឹមសារគោល និងអត្ថន័យនៃកិច្ចព្រម​ព្រៀង​​សន្តិភាព​ទីក្រុងបារីសនេះ​ដែរ បើមិនដូច្នោះទេ​ការបកស្រាយ និងការឲ្យតម្លៃ​ ប្រាកដ​ជា​​ខុស​នឹង​តម្លៃពិត​ គ្មានន័យពិតប្រាកដ និងជាការជាន់ឈ្លី​តម្លៃ​នៃកិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ទីក្រុង​បារីសទៀតផង​។​ កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាពនេះ​ មាន​គោលដៅ​ស្នូល និងសារវន្ត​ ដែល​មាន​ឈ្មោះថា​ "កិច្ចព្រមព្រៀង ស្តីពីដំណោះស្រាយនយោបាយ​មួយ សម្រាប់​ជម្លោះ​នៅ​កម្ពុជា​​ ​" ។ មានន័យ​ថាជាកិច្ចព្រមព្រៀង​មួយសម្រាប់​សន្តិ​ភាព​នៅ​កម្ពុជា​។ បើសិន​ជា​ក្រោយ​ពី​ថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា មក យើងគ្មានសង្គ្រាម​ គឺក្រុម ប៉ុល ពត បោះបង់​ចោល​ការ​តស៊ូ​ប្រដាប់​​អាវុធ​ដើម្បីដណ្តើមអំណាចវិញទេនោះ ភាគីខ្មែរដ៍ទៃទៀត​ក៏គ្មាន​ឱកាស និង​គ្មាន​កម្លាំង​ឯណាមកវាយ​បក បង្កសង្គ្រាមជា​មួយនឹង​រដ្ឋាភិបាល​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជា​មា​និត​​កម្ពុជា​ទេ​។ តែកម្លាំងដែលអាចវាយបក​មកលើរដ្ឋា​ភិបាល​ពេលនោះគឺ​កម្លាំង​ខ្មែរ​ក្រហម​​​​។​​ ​​​ ដូច្នេះ​សង្គ្រាមកកើតឡើងពីកម្លាំងខ្មែរក្រហម រួមនឹង​នយោបាយអន្តរជាតិដែលញែក​ពិភពលោក​​ជាពីរ រវាងនយោបាយប្លុកខាងកើត និងនយោបាយប្លុក​ខាងលិច​ អញ្ចឹងហើយ​បាន​​ជា​លោក​ខាងលិច​នៅតែបន្តគាំទ្រ ប៉ុល ពត គឺកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ​ឲ្យ​មានអសនៈ​អង្គុយ​​នៅអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​។

 ម្លោះហើយសង្គ្រាមនេះបាន​បន្ត​ពីឆ្នាំ១៩៧៩ រហូត​មក​ដល់​ទស្សវត្សទី៨០ ទើប​មាន​ភាគី​ខ្មែរពីរទៀត​មកធ្វើ​រដ្ឋាភិបាល​ត្រីភាគី​ជា​មួយ​ខ្មែរ​ក្រហម ដើម្បី​ជាមុខមាត់នយោបាយក្រៅប្រទេស តតាំងជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមា​និត​​​កម្ពុជា​។

 ពេលនោះហើយដែលកម្ពុជាបែងចែកជាពីរធ្វើឲ្យកម្ពុជាមានសង្គ្រាម ដោយ​សារ​​​តែបរទេសលូកដៃ​។ សង្គ្រាមនេះត្រូវបានបញ្ចប់​​ដោយសារ​តែសុច្ឆន្ទៈ​នៃការចរចា​ រហូត​​ដល់​សម្រេច​ផលជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដើម្បីឲ្យ​ភាគីទាំងអស់ រួមទាំងបរទេស​ដែល​ពាក់ព័ន្ធ​​​​​នៅ​ក្នុងជម្លោះនៅកម្ពុជាទទួលយកបាន​ ទាំងអស់គ្នា​ ហើយគោរព​កម្ពុជា​ក្នុង​ការ​រួបរួម​ជាតិ និងឯកភាពជាតិនេះឯង​។​
អញ្ចឹងបេសកកម្មសម្រាប់ការអនុវត្ត ​កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបារី​ស​ យើងទាំង​អស់​​គ្នា​ ត្រូវទទួលស្គាល់ថា ថ្ងៃចុះហត្ថលេខា​ ២៣ តុលា​ ១៩៩១ គឺជាថ្ងៃចុះហត្ថលេខា​នៅ​លើ​ក្រដាស ប៉ុន្តែ​បន្ទាប់ពីចុះហត្ថលេខាលើក្រ​ដាស​ វាត្រូវការ​បេសកកម្ម​ដើម្បី​អនុវត្ត​ក្រដាស​​នោះឲ្យ​មានប្រសិទ្ធិភាព​។ ​​ធុរៈកិច្ចទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ដើម្បីធ្វើចំណាត់​ការ​នៅ​ក្នុង​អន្តរកាល​​​​ ដើម្បីរៀបចំក្នុងការ​ដំណើរការសន្តិភាពនាពេលនោះ​​ គឺ​បានផ្តល់ដោយ​អង្គការ​សហប្រជា​ជាតិ​ដែលមានឈ្មោះថា អ៊ុនតាក់​​ មកចាត់ចែងនៅកម្ពុជា​ ដោយផ្តើម​ចេញនូ​វ​បទ​ឈប់បាញ់​គ្នា​ ការកាត់បន្ថយសព្វាវុធ​ ការ​ទុកឲ្យ​ទាហ៊ាន​នៃភាគី​ម្ខាងៗ​នៅ​ក្នុង​បន្ទាយ​ ហើយ​បាន​រៀបចំការបោះឆ្នោត​ ការ​រំលាយរណសិរ្ស​នានា ឲ្យទៅជាគណបក្សនយោបាយ​ ដើម្បី​ចូលរួមក្នុងការប្រកួតប្រជែង​បោះឆ្នោតលើទីលានប្រជាធិបតេយ្យ​ សេរីពហុបក្ស​ តាម​រយៈ​​ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣​។​ ដូច្នេះរយៈពេលពីឆ្នាំ១៩៩១-១៩៩៣ គឺជារយៈពេល​នៃ​បេសកកម្ម​​សន្តិភាពរបស់អ៊ុនតាក់​។ នៅក្នុងរយៈពេលពី១៩៩១-១៩៩៣ នេះបើយើង​ពិនិត្យ​មើល​យើងឃើញថាបរាជ័យបាត់ទៅហើយ​ ពីព្រោះ​ភាគីបួន​នៅ​ក្នុង​ជម្លោះ​​កម្ពុជា​ គឺមាន​ភាគី​ខ្មែរ​ក្រហម ​មិនបានចូល​រួមបាត់​ទៅហើយ​ ដែល​ជាភាគី​ហត្ថលេខីនៃកិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​​​មួយ​ដែរ​នោះ​។​ ហើយ អ៊ុនតាក់ ដែលជាអ្នកទទួលបន្ទុកបំពេញបេសកកម្ម​ ពុំអាចទៅ​និយាយ​បញ្ចុះ​បញ្ចូល​ជាមួយខ្មែរក្រហមឲ្យគោរពកិច្ចព្រមព្រៀង​ និងអនុវត្ត​កិច្ចព្រមព្រៀង​បាន​ទេ​។ នេះ​បញ្ជាក់​​​ថាសន្តិភាព​នៅ​កម្ពុជានា​ពេល​នោះ​មិន​អាច​ទៅ​រួច​បាន​​ទេ។ អញ្ចឹង​លទ្ធផល​​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៣​ ដែលចាត់ចែងដោយអាជ្ញាធរអ៊ុនតាក់​ គឺជាលទ្ធផល​តែមួយជ្រុង​នៃកិច្ច​ព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ទីក្រុងបារីស​ទេ​ គឺពុំបានបំពេញតាមស្មារតីដើមទេ​ គឺយើងត្រូវ​ទទួល​​ស្គាល់​ទាំងអស់​គ្នា​។

ដូច្នេះលទ្ធផល ​​​​​​​ដែលយើងទទួលបានរហូតមកដល់ឆ្នាំ២០១១នេះ ដោយយើង​ទទួល​បាន​​ទាំង​សន្តិភាព ស្ថេរភាព ការបង្រួបបង្រួមជាតិ​ ឯកភាពជាតិ និងការអភិវឌ្ឍ​ប្រទេស​នោះ​ គឺជាសមិទ្ធផលលើសពីឆ្នាំ១៩៩៣ទៅទៀត​។ តាមពិតឆ្នាំ១៩៩៣ គឺគេចង់ធ្វើ​ឲ្យ​បាន​ដូច​​ពេល​បច្ចុប្បន្ននេះ​ ប៉ុន្តែពេលនោះគឺមិនទាន់ទទួលបាន​នូវសន្តិភាពដូចពេលនេះទេ​។​អញ្ចឹង​គឺមានន័យថា ពេលនោះគឺជាការបរាជ័យរបស់អ៊ុនតាក់​។ ប៉ុន្តែពេលនោះ​គ្មាន​នរណា​មួយ​ហ៊ាន​និយាយថា អ៊ុនតាក់ បរាជ័យទេ​ គឺមានតែ​គណបក្សប្រជាជន​កម្ពុជា​ទេ​ដែល​ហ៊ាន​និយាយ​​ ។ គណបក្សប្រឆាំងក៏មិនហ៊ាននិយាយថាអ៊ុនតាក់បរាជ័យដែរ​។ មកដល់ពេលនេះ​បើសិន​​ជាអ្នកហ៊ាន​ទទួលស្គាល់​​ថាកម្ពុជាទទួលបាននូវសន្តិភាព គឺអ្នកនោះប្រាកដ​ជាឈរ​លើ​​ភាព​ពិត​ជាក់ស្តែង​។​
មូលហេតុដែលគណបក្សប្រឆាំង និង NGO ដែលមាននិន្នាការប្រឆាំង​មិនទទួល​ស្គាល់​​នូវ​ការពិត​នេះ គឺដោយសារពួកគេនៅតែមានគំនិត​​ច្រណែន​នឹង​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ ដោយពួកគេចង់កាន់អំណាច​។ អញ្ចឹង ដរាបណាអ្នក​ទាំងអស់នោះ​នៅតែប្រកាន់​ភាព​​ជាសត្រូវ​ជាមួយ​គណបក្ស​ប្រជាជន​ កម្ពុជា​​​ គឺអ្នកទាំងនោះ​មិនដែល​ទទួល​ស្គាល់​សមិទ្ធផល​របស់​កម្ពុជា​មកដល់ថ្ងៃនេះ​ទេ​​ ។ ជាក់ស្តែង​គណបក្ស​ប្រឆាំង​មិនដែល​ទទួល​ស្គាល់​​ថា​ ពួកគាត់រលាយខ្លួនឯងនោះទេ​។ មួយទៀត​ភាគី​ណាក៏ដោយ​ដែល​តែងតែ​មាន​គំនិត​ជាសត្រូវ​​ជាមួយគណបក្សប្រជាជន​ ហើយចង់ផ្តួលរំលំ​ មិនតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ទេ តែចង់ផ្តួលរំលំ​តាមបែបធ្វើ​បដិវត្ត​កំទេច​គេ​នោះ​លទ្ធផលចុង​ក្រោយ​គឺតែងតែ​ រលាយ​ដោយ​​ខ្លួន​ឯង​ ដោយសារប្រជាពលរដ្ឋលែងបោះឆ្នោតគាំទ្រ​ ឬក៏បែកបាក់​រលំរលាយ​ដោយ​ផ្ទៃ​​ក្នុង​របស់​ខ្លួន​ ឬក៏ទទួលខុសត្រូវនូវរឿងអតីត​កាលចំពោះ​មុខ​ច្បាប់​​​បច្ចុប្បន្ននេះ​​​។​

ខ្ញុំ ​សុំលើក​ឧទាហរណ៍​មួយទៀត​ គណបក្សលោកតាសឺន សាន បានរលាយ​ដោយ​ស្វ័យប្រវត្តិ​​អាស្រ័យដោយ​សម្លេងឆ្នោតរបស់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​។ នៅក្នុងក្របខណ្ឌ​ប្រជាធិប​តេយ្យ​​ គណបក្ស​មួយមានជីវិតនយោបាយទៅរួចគឺផ្អែក​ទៅ​លើការគាំទ្ររបស់​ប្រជាពល​រដ្ឋ​។​​ ​ ជាក់ស្តែង នៅពេលបោះឆ្នោត​ម្តងៗ​មាន​គណបក្ស​រាប់សិប​ទៅ​ឈរ​ឈ្មោះ​ ប៉ុន្តែនៅពេល​ដែល​មិន​ជាប់​ឆ្នោត​​គណបក្ស​ទាំងនោះត្រូវ​រលាយ​បាត់អស់​​ លើកលែង​តែ​គណបក្ស​នយោបាយ​​ដែលស្គាល់អំពីលំនាំពិត​ និងសមត្ថភាពពិត​នៃ​នយោបាយ​របស់គេទើបគេអាច​ឈរ​បាន​យូរ​។ ប៉ុន្តែគណបក្ស លោកតា សឺន សាន​ ជាក់ស្តែង នៅឆ្នាំ១៩៩៨ គឺគ្មាន​ទទួល​បាន​មួយសម្លេងឡើយ​ ម្លោះហើយអ្នក​ទាំងនោះ​ក៏​បាន​រត់ទៅជ្រកជាមួយគណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីនប៊ិច​ ។ អញ្ចឹងទោះបីជាអស់លោក​ដែលជាអតីត​គណបក្ស​លោកតាសឺន សាន ខំកែច្នៃ​​ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃជីវិតនយោបាយ​របស់គណបក្ស​នេះ​ក៏​ដោយ ក៏គណបក្សនេះ​ត្រូវ​បាន​រលាយដោយស្វ័យប្រវត្តិ​តាមរយៈ​សន្លឹក​ឆ្នោត​ប្រជា​ពល​ រដ្ឋ​​រួច​ទៅ​ហើយ​​​។​​ ដូច្នេះ​មាន​ន័យ​ថា​​​គឺប្រៀបដូចជាយកសាកសពគណបក្សលោកតាសឺន សាន យកទៅ​ដុត​រំលាយ​នៅ​គណបក្ស​ ហ្វ៊ុនស៊ីនប៊ិច ​បាត់​ទៅហើយ។ ចំណុច​នេះ​បញ្ជាក់ថា ភាគីមួយ​ដែល​ជា​ហត្ថលេខី​​នៃ​កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបារីស គឺរណសិរ្ស​ លោកតា សឺន សាន បំលែង​មក​ជា​គណបក្ស​នយោបាយ​នោះ បាន​រលាយ​ដោយ​អំណាច​ប្រជាធិបតេយ្យ​របស់​ប្រជាពល​រដ្ឋ​​ ដូច្នេះ​មិនចាំបាច់អួត​ថាខ្លួនជាអ្នក​ប្រជាធិបតេយ្យទេ ពីព្រោះខ្លួនឯង​ត្រូវ​រំលាយ​ដោយ​អំណាច​ប្រជាពលរដ្ឋរួចទៅហើយ​។​
នៅក្នុង ​ផ្ទៃក្នុង​គណបក្ស​ ហ្វ៊ុន​ស៊ីនប៉ិច ក៏មានការប្រទាញប្រទង់គ្នា​ចំពោះ​ទំរង់​បែប​បទ​​នៃកិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ រវាងគណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច ជាមួយ គណបក្សប្រជាជន​កម្ពុជា​​។ ត្រង់នេះហើយដែលធ្វើឲ្យបែកគណបក្សនេះ ជាចំណែកៗ​មិនចេះចប់​មិនចេះ​ហើយ​​។ ក្រុម​ណា​ដែល​ប្រឆាំង​ជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា​ ជាក់ស្តែងគឺក្រុមសម រង្ស៊ី ​ត្រូវ​បែក​ចេញ​ពីគណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច​ មកបង្កើត​គណបក្ស​មួយ​ថ្មី​​ទៀត​ និងមាន​ក្រុម​ផ្សេងៗ​ទៀត​ដែល​មិនគោរពតម្លៃគ្នាទៅវិញទៅមក​ ជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា​ គឺបែក​មិន​ចេះចប់ គឺ​បែករហូត​ដល់រលាយ​។​

សរុបមក គណបក្ស សម រង្ស៊ី ក្តី គណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច ក្តី និងក្រុម​និន្នាការ​នយោបាយដ៍​ទៃទៀតក្តី​ បើមិនកែ​គោល​នយោបាយរបស់ខ្លួន​​ក្នុងការយក​គណបក្ស​ប្រជាជន ជាដៃគូរប្រកួតប្រជែង​នយោបាយទេ ហើយនៅ​តែយក​គណបក្ស​ប្រជាជាជន​ ធ្វើ​ជា​​សត្រូវ យក​ឥស្សរភាព​បុគ្គល​សម្តេច​ប្រមុខ​រាជរដ្ឋាភិបាល​ ធ្វើជាសត្រូវ គឺអ្នក​ឯង​ប្រឆាំង​នឹង​​​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​​​​ខ្មែរហើយ ពីព្រោះ​ទោះបីខ្មែរមាននិន្នាការខុសគ្នាក៏ដោយ​ ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​មិន​បាន​ចាត់ទុកនិន្នាការ​ខុសគ្នាជាសត្រូវនោះទេ​។ ផ្ទុយទៅវិញការអះអាងរបស់លោក កឹម សុខា ដែលថាមិនយកខ្មែរជាសត្រូវនោះ​ គឺគាត់បាន​ប្រើពាក្យ​ហឹង្សានយោបាយ​រួចទៅ​ហើយ​​ ដោយមិនស្គាល់ថាអ្វីទៅជាហឹង្សា​នយោបាយ ដោយចាត់ទុក​ថាពាក្យ​ហឹង្សា​ទាល់​តែ​យក​​ដំបង​​ទៅវាយ​ក្បាល​ទើប​ចាត់​ទុក​ថា​ ហឹង្សា​គឺមិនត្រឹមត្រូវទេ​។ ការចោទប្រកាន់គេ ញុះញង់ អុជអាល​​ប្រជាពលរដ្ឋ ​នោះ​ហើយ​ជា​នយោបាយ​ហឹង្សា​​​។ ទង្វើបែបនេះនឹងធ្វើ​ឲ្យ លោក កឹម សុខា ចុងក្រោយត្រូវលុនតួចំពោះ​គណបក្ស​ប្រជាជន​ជាមិនខាន ឬក៏​ទៅ​សុំ​ជ្រកកោន​​ជីវិត​នយោបាយជាមួយ​គណបក្ស​​ សម រង្ស៊ីតែប៉ុណ្ណោះ​​។

ដូច្នេះរឿងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព ​ទីក្រុងបារីសនេះគឺវាចប់រួចទៅហើយ គឺទាំងអស់​ថិត​នៅក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​។ បើសិនជាគណបក្សប្រឆាំងពិតជាមានសុភវិនិច្ឆ័យ​ ចង់បាន​សន្តិភាព និងគោរពកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបារីស​ មិនបាច់ទៅ​សើរើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​នេះ​ទេ​ គឺទាមទារឲ្យកម្ពុជាគោរព និង​អនុវត្ត​ទៅតាម​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ទៅវា​បានទៅហើយ​​​ គឺមាន​ន័យ​គ្រប់គ្រាន់ហើយ​ ពីព្រោះគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ និងការអនុវត្ត​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ឲ្យមាន​ប្រសិទ្ធិភាព ​​​វាមានន័យស្មើនឹង​អ្នក​ពិត​ជា​ស្រឡាញ់​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ ទីក្រុងបារីស​រួច​ទៅ​ហើយ​៕

សម្រង់ព័ត៌មាន៖ លោក នូ សាវុធឌី​​

Cambodia asks for more assistance in conserving Buddhist pagodas to attract more tourists


PHNOM PENH, Oct. 21, 2011 (PRU) – Cambodia’s Deputy Prime Minister Dr. Sok An said on Friday that the country needs more technical and financial assistance for the government’s effort to preserve the country’s cultural heritage, by repairing paintings of Buddhist pagodas along the river in Siemreap to attract more tourists.

Dr. Sok An thanked the Holcim company, which is funding the restoration of paintings on the inner and outer walls of Bakong pagoda in Siemreap province, the home of Angkor.

The series of paintings on the wall of the pagoda, many of which dated back to the 1930s and ’40s, recount the Buddha’s life, as is customary in Cambodian pagodas.

The Bakong pagoda is located about 17 km south of Siemreap town.

Dr. Sok An also asked Holcim possibly to restore other paintings at Buddhist pagodas along the river in Siemreap as well as to repair statues at Angkor.

“We have to master those arts and how to make them look as fresh as before,” he said.

Dr. Sok An said that companies, including Holcim, that help to repair and restore paintings at Buddhist pagodas and statues in the Angkor complex will be acknowledged in writing.

H.E. Kuch Sinith, country representative of Holcim (Cambodia), told Dr. Sok An in the meeting that his company is willing to provide $15,000 in assistance for further work at Bakong pagoda, aiming to engage the local community to preserve the paintings and collect fees from tourists who visit the pagoda. The fee will also go to support conservation of the pagoda.

Dr. Vittorio Roveda, a research associate in restoring the paintings at Bakong pagoda, said in the meeting, “There are many pagodas that need to be restored,” given some tourists described Cambodia’s Buddhist pagoda paintings as in a terrible state—dank, dark, dusty, and it was almost impossible to decipher—that needs to be improved.

បទអត្ថាធិប្បាយ ស្ថានភាព​កម្ពុជា ២០ ឆ្នាំ​ក្រោយ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​សន្តិភាព​ទីក្រុង​ប៉ារីស


           រយៈពេល​២០ឆ្នាំ ក្រោយ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​សន្តិភាព​ទី​ក្រុង​ប៉ា​រីស​ ថ្ងៃ​ទី​២៣ តុលា ឆ្នាំ ១៩៩១ ‑ ២៣ តុលា ឆ្នាំ​ ២០១១ ពិត​មែន​តែ​កិច្ច​ព្រម​រៀង​នោះ​ បាន​នាំ​ឱ្យ​កម្ពុជា ឯកភាព​គ្នា​ងាក​​មក​រក​តុចចារ​ និង​ឈាន​ទៅ​ដល់​ការ​បោះ​​ឆ្នោត​​ជ្រើសរើសសភាធម្ម​នុញ្ញនៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៣ ដែល​រៀប​ចំ​ដោយ​អ៊ុន​តាក់​ និង​បង្កើត​បាន​នូវ​ច្បាប់​រដ្ឋធម្ម​នុញ្ញ​នៅ​កម្ពុជា​ក៏​ពិត​​មែន​​ ប៉ុន្តែសន្តិ​ភាព​នោះ មិន​ទាន់​បានធានា នូវ​ស្ថិរភាព​ និង​សុខសន្តិ​ភាព​ទាំង​ស្រុង​សម្រាប់​ពល​រដ្ឋកម្ពុជា​នោះ​ទេ​។
          ការ​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​បាន​ជា​ស្ថាពរ​ គឺពិត​ជា​កើត​ឡើង​តាម​រយៈនយោបាយ​ឈ្នះ​‑ឈ្នះ​ របស់​សម្តេច ហ៊ុន  សែន​ នៅ​ចុង​ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលបាន​​រំ​លាយ​ចោល​ទាំង​ស្រុង​នូវ​អង្គការ​ចាត់​តាំង​ខ្មែរ​ក្រហម​ និង​បាន​ធ្វើ​នូវ​សមា​ហរណ​កម្ម​ពួក​គាត់​ចូល​រួម​ កសាង និង​​ អភិ​វឌ្ឍសង្គម​ជាតិ​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​។
          បើ​ទោះ​ជា​ ​រាជ​រដ្ឋាភិបាល​ធានាបាន​នូវ​ សុខ សន្តិ​ភាព​ ស្ថេរភាព​នយោបាយ​ និង​គោរព​យ៉ាង​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​​ច្បាប់​រដ្ឋធម្ម​នុញ្ញ ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​រក​ការ​ពង្រឹង​នីតិរដ្ឋ ​ការ​បង្រួប​បង្រួម​ជាតិ​ ការឯកភាព​ទឹក​ដី​ រួម​ជា​មួយ​នឹង​ការ​បង្កើន​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិ​ការជាមួយ​បណ្តាប្រទេស​នានា ដើម្បីអភិ​វឌ្ឍ​ប្រទេស​ឱ្យ​មាន​ការ​រីក​ចំ​រើន​ស្ទើរគ្រប់​វិស័យ​ ដូច​ពេលបច្ចុប្បន្ន​នេះយ៉ាង​ណាក៏​ដោយ​ ក៏​ពួកក្រុម​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ និង​អង្គការ​មិន​មែន​រដ្ឋាភិបាល​មួយ​ក្តាប់​តូច តែតែ​លើក​ឡើង​ដដែល​ជា​ដដែល​ ធ្វើ​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​មកលើរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ ថា​ពុំ​បានគោរព​តាម​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​ទី​ក្រុង​ប៉ា​រីស​នោះ​ទៅ​វិញ​។
          យើង​ចោទ​ជា​សំ​នួរថា​ តើ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​នោះ​កើត​មកឯកឯង​ ដោយ​ធ្លាក់​ពីមេឃ ឬ​ដោយ​សារ​ពួក​ក្រុម​អ្នក​រិះ​គន់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ជា​អ្នក​បង្កើត​? ចំ​លើយ​ពិត​ប្រាកដនោះ​ គឺ​ កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ក្រុងប៉ារីស ថ្ងៃ ទី២៣  ខែតុលា ១៩៩១ គឺជា​កិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពី ដំណោះស្រាយ​នយោបាយរួម​មួយរបស់ខ្មែរ ជាប្រវត្តិសាស្រ្ត ដោយ​មាន​ប្រ​ទេសចំនួន១៩ចូល​រួម​ ហើយកិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​នេះ​បាន​ផ្តើមចេញ​ ដោយ​សារ​ស្ថាបនិកសន្តិភាពពីររូប​ដែល​ជា​វីរៈជនដ៏ឆ្នើមរបស់​កម្ពុជា​ គឺ សម្តេច​ព្រះមហា​វីរៈក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះបាទ នរោត្តមសីហនុ ជាពិសេស សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន។
          នេះ​ជា​ការ​លះ​បង់​ដ៏​ខ្ពស់​បំ​ផុត​ ដើម្បី​សន្តិ​ភាព​ និង​ការ​បង្រួប​បង្រួម​ជាតិ​ របស់​សម្តេច​តេជោ​ហ៊ុន សែន ដែល​បានយាង​ព្រះមហាវីរៈក្សត្រខ្មែរព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ ចូលស្រុកវិញ នៅថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆកា ឆ្នាំ១៩៩១ ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា ដើម្បីប្រកាស ការឈប់បាញ់គ្នា រំសាយទ័ព និងរៀប​ចំការ​បោះ​ឆ្នោត​មួយ​ដោយ​(UNTAC)នៅ​ឆ្នាំ១៩៩៣។
          ដូច្នេះ​ ខ្លឹម​សារ​សំ​ខាន់​នៃ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​សន្តិភាព​ទី​ក្រុង​ប៉ា​រីស​ គឺ​សំ​ដៅ​ទៅ​លើ​ការរួប​រួម​គ្នា​ដើម្បី​សន្តិភាព​ ការ​ផ្សះ​ផ្សារ​គ្នា​ដើម្បី​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ​ ការ​ជំ​ទាស់​របស់​បក្ស​ប្រឆាំង​កន្លង​មកដែល​​មិន​ឱ្យ​មាន​ការ​ដាក់​ ខ្មែរក្រហម​ឱ្យ​នៅ​ក្រៅ​ច្បាប់​ នោះ​ហើយ​ គឺជា​ទង្វើ​ផ្ទុយ​ទៅ​នឹង​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​សន្តិ​ភាព​ទី​ក្រុង​ប៉ា​រីស​ ពី​ព្រោះ​ក្រុម​ខ្មែរក្រហម​ពេល​នោះ​នៅ​តែប្រកាសខ្លួន​មិន​ចូល​រួម​ និង​មិន​ព្រម​​រំ​សាយ​កង​ទ័ព​​នោះ​ទេ។
          សន្តិ​ភាព​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​ ដែល​កើត​ឡើង​ពី​គោលនយោបាយ​ឈ្នះ​‑ឈ្នះ​ របស់​សម្តេច​តេជោ​ គឺត្រូវ​បាន​ទទួល​ការ​ស្វាគមន៍​ និង​គាំ​ទ្រ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ពី​សំ​ណាក់​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​នានា។ ជាក់​ស្តែង​កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១១ នៅក្នុងវេទិកាអន្តរ​ជាតិស្តី​ពី «​សតវត្សរ៍​អាស៊ី៖ បញ្ហាប្រឈម​នឹងក្តីសង្ឃឹម ដែលត្រូវ​បាន​ប្រារព្ធ​ឡើង​នៅ​រាជធានីភ្នំពេញ លោក Mushahid Hussain Sayed ជាអគ្គលេខាធិការនៃចលនា​អ្នកប្រជាធិបតេយ្យនិយម​កណ្តាល​​អន្តរជាតិ អាស៊ីប៉ា​ស៊ីហ្វិក (CAPDI) បានពិពណ៍នាយ៉ាងច្បាស់លាស់អំពី​ «គំរូកម្ពុជា» ដែល​បាន​បង្កើត​ឲ្យមានសន្តិភាពមក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ។
          ជាមួយគ្នា​នេះ​ យើង​សូម​រំ​លឹក​ថា​ លោកឯកអគ្គរាជទូតជប៉ុន Yukio Imagawa ក៏​បានសរសើរ​ដោយស្មោះ​ចំពោះសម្តេចតេជោ សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាថា៖ «ក្រោយពីជម្លោះ កម្ពុជាបាន​ទទួល​នូវស្ថិរភាព ហើយ បច្ចុប្បន្នកំពុងខិតខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងខ្លាំងក្លា ឆ្ពោះទៅរកការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ នៃរាជរដ្ឋាភិបាលដ៏ស្របច្បាប់របស់សម្តេចតេជោសែន នេះ។
          ជារួម​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​មកលើ​រាជ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ថា ​ពុំ​បាន​គោរព​តាម​កិច្ចព្រម​ព្រៀង​សន្តិភាព​ទី​ក្រុង​ប៉ា​រីស​ ដោយ​បក្ស​ប្រឆាំង​ និង​អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋាភិបាល​មួយ​ចំ​នួន​ គឺពុំ​បាន​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​​ពី​ការ​ពិត និង​ទទួល​ស្គាល់​នូវ​គុណ​បំ​ណាច់​របស់​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ ដែល​បាន​នាំ​មក​សន្តិភាព​នោះ​ទេ​ ដែល​ពួក​ក្រុមអ្នក​ប្រឆាំង​ខ្លួន​ឯង​ទៅ​វិញ​ទេ ដែល​កំ​ពុង​ជាន់​ឈ្លី​ច្បាប់​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ តាម​រយៈ​ការ​និយាយ​បំ​ភ្លើស គ្មាន​ការ​ពិត​ ប៉ុន​ប៉ង​បំ​ផ្លាញ​សន្តិ​ភាព​ដែល​មាន​នាពេល​សព្វ​ថ្ងៃ​ គឺ​ដើម្បី​បំ​រើតែនយោបាយ​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ និង​បក្សពួក​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ ដោយ​មិន​បាន​គិត​ពី​ផល​ប្រយោជន៍​ជាតិ​ជា​ធំ​នោះ​ឡើយ​ ហើយ​សន្តិភាព​ ក៏​មិន​មែន​សម្រាប់​ក្រុម​អ្នក​ប្រឆាំង​យក​មក​ហែក​ចែក​គ្នានោះ​ដែរ​ គឺ​យើង​ត្រូវ​រួម​គ្នា​ថែ​រក្សា​៕

ទិត សារុនរ៉េត ទី​ប្រឹក្សាអម​រាជ​បណ្ឌិតសភាកម្ពុជា​
(ថ្ងៃទី២១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១១)