សន្ទរកថា សម្តេច​អគ្គមហា​សេនា​បតី​តេជោ ហ៊ុន សែន ថ្លែងក្នុ​ង​ពិធីបិទ​សន្និបាត​បូក​សរុបការងារ​ឆ្នាំ ២០១១ និងទិស​ដៅ​ការងារ​ឆ្នាំ ២០១២ របស់​ក្រសួង​អភិវឌ្ឍន៍​ជនបទ

សម្តេច​តេជោ​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ចង់​ឲ្យ​ស្រ្តី​ធ្វើ​ការ​ដល់​អាយុ​ ៦០ ឆ្នាំ

នៅ​វិមាន​សន្តិភាព​កាលពី​ថ្ងៃ​ទី​ ២០ ខែ​​កុម្ភៈ​ ឆ្នាំ ២០១២​ សម្តេច​អគ្គមហាសេនាបតី​តេ​ជោ ​ហ៊ុន សែន​ បាន​កោត​សរសើរ​ដល់​ការ​ខិតខំ បំពេញ​ភារកិច្ច​របស់​​ប្រឹក្សា​ជាតិ​កម្ពុជា​ដើម្បី​ស្ត្រី(​ក.ជ.ក.ស)​ ​និង​បាន​ លើក​ទឹក​ចិត្ត​ ដោយ​ផ្តល់​អនុសាសន៍​​ឲ្យ​មាន​​ការ​ខិត​ខំ​អនុវត្តន៍​ជា​បន្ត​ទៀត​សម្រាប់​ឆ្នាំ ​នេះ​ក៏​ដូចជា​បណ្តា​ឆ្នាំ​ទៅ​មុខ​។​

ថ្លែង ​​​នៅ​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​បូកសរុប​លទ្ធផល​ការងារ​​ប្រចាំឆ្នាំ​​២០១១​ និង​លើក​ទិសដៅ​សកម្មភាព​ការងារ​​ឆ្នាំ ​២០១២ ​របស់ក្រុម​​​ប្រឹក្សា​ជាតិ​កម្ពុជា​ដើម្បី​ស្ត្រី(​ក.ជ.ក.ស)

​ ​សម្តេចតេជោ​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​​​បាន ​ជំរុញ​ឲ្យ ក្រុម​​​ប្រឹក្សា​ជាតិ​កម្ពុជា​ដើម្បី​ស្ត្រី(​ក.ជ.ក.ស)​ មានការ​ប្រឹងប្រែង​ក្នុងការ​ផ្សព្វ ផ្សាយ​អនុសញ្ញា​ស្តីពី​ការ​លុប​បំបាត់​​រាល់​ទម្រ​ង់​នៃ​ការរើសអើង​ ប្រឆាំងនឹង​នារី​ភេទ(CEDAW)និង ឯក​សារ​ពាក់ព័ន្ធ​ឲ្យ​បាន​ទូលំទូលាយ​រហូត​​ដល់ក​ម្រិ​ត​ថ្នាក់ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ឃុំ សង្កាត់ និង​បន្ត​ចុះ​តាមដាន ការអនុវត្ត​ច្បាប់ និង​បទបញ្ញត្តិ​ពាក់ព័ន្ធ​នានា​ផងដែរ។ សម្តេច​តេ​ជោ​​ ក៏បាន​ស្នើ​ឲ្យ​ក្រសួង​កិច្ចការនារី​ក៏ ដូច​ជាក.ជ.ក.ស ធ្វើការ​តាមដាន​ស្រាវ​ជ្រាវ​រក​មូលហេតុ ដែល​និស្សិត​ជា​នារី​នៅតាម​គ្រឹះស្ថាន​ឧ​ត្ត​ម សិក្សា​ទាំង​របស់​រដ្ឋ និង​ឯកជន​មាន​ចំនួន​ធ្លាក់ចុះ​ការ​សិក្សា​នៅ​ថ្នាក់អនុបណ្ឌិត និង​ថ្នាក់បណ្ឌិត និង​បាន​បើក​ច្រក ឲ្យ​មាន​ការជជែក ដើម្បី​ផ្តល់​តួនាទី​ដល់​ស្ត្រី​អាចធ្វើ​ការងារ​រហូតដល់​អាយុ ៦០ ឆ្នាំ​ផងដែរ។ 

នៅ ​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​បូកសរុប​លទ្ធផល​ការងារ​​ប្រចាំឆ្នាំ របស់ក្រុម​​​ប្រឹក្សា​ជាតិ​កម្ពុជា​ដើម្បី​ស្ត្រី(​ក.ជ.ក.ស)​  បញ្ហា​​ប្រឈម​នានា​ ដែល​​នៅតែ​ជា​កង្វល់​ដូច​ឆ្នាំ​កន្លង​ទៅ ​គឺ​ការធ្វើ​ចំណាកស្រុក​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​មួយ​ចំនួន​​ទៅរក​ការងារ​ធ្វើ​ នៅក្រៅ​ប្រទេស​ដោយ​ប្រថុយប្រថាន នៅតែមាន​នៅឡើយ។​ ​បញ្ហា​នេះ​​ត្រូវ​បាន​កត់​សម្គាល់​ថា បណ្តាលមកពី​ការងារ​ផ្សព្វផ្សាយ​អំពី​ច្បាប់​ពាក់ ព័ន្ធ​មិន​ទាន់​បាន​​ទូលំទូលាយ និង​ស៊ីជម្រៅ​នៅ​ទូ​ទាំ​អ​ប្រទេស​នៅឡើយ។ កិច្ចសហការ​រវាង​ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធ​នៅ​កន្លែង​មួយចំនួន​មិនទាន់​រលូន​ល្អ ក្នុង​កិច្ច​អន្តរាគមន៍​ជួយ​ស្ត្រី​ក្រីក្រ​រងគ្រោះ​ដោយ​អំពើ​ហឹ​ង្សា អំពើ​រំលោភ​សេព​សន្ថវៈ និង​អំពើ​ជួញដូរ។ សមត្ថភាព និង​លទ្ធភាព​ក្នុងការ​បំពេញភារកិច្ច​របស់ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ជា​ស្ត្រី​ថ្នាក់ក្រោម​ជាតិ​នៅមានកម្រិត។ ស្ត្រី​ក្នុងតួនាទី​ធ្វើ​​សេចក្តីសម្រេច​មាន​ចំនួន​ច្រើន​ក្នុង​វ័យ​ត្រូវ​ ចូលនិវត្តន៍។​ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ជា​ស្ត្រី​ទាំង​នៅ​ថ្នាក់ជាតិ និង​ថ្នាក់​ក្រោម​​ជាតិ​នៅតែ​ជួប​ការលំបាក​ការ​បំពេញ​តួនាទី ភារកិច្ច ដោយ​ទទួលរង​នូវ​ការរើសអើង មើលស្រាល ហើយ​​ការជួយឧបត្ថម្ភ​គាំទ្រ និង លើកទឹកចិត្ត​នៅមានកម្រិត។

លោកជំទាវ​ អ៊ឹង កន្ថាផាវី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​កិច្ចការនារី និង​ជា​ប្រធាន​​ក្រុម​​​ប្រឹក្សា​ជាតិ​កម្ពុជា​ដើម្បី​ស្ត្រី​(ក.ជ.ក.ស)​ ថ្លែងថា តារាង​សិក្សា​ស្វែងយល់​ពី​ការ​លំបាក និង​បញ្ហា​ប្រឈម​របស់​ស្ត្រី​ជា​ថ្នាក់ដឹកនាំ​នៅ​ថ្នាក់ក្រោម​ជាតិ​បាន​ បង្ហាញថា ស្ត្រី​ជា​អភិបាលរងក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ​នៅ​ទូទាំងប្រទេស នៅ​ជួប​ការលំបាក ដោយ​មធ្យោបាយ សម្រាប់​បម្រើ​ការងារ​នៅតាម​មូលដ្ឋាន​នៅមាន​កង្វះខាត​នៅឡើយ។ លោកជំទាវ​​រដ្ឋមន្ត្រី​មានប្រសាសន៍​ថា សម្រាប់​ឆ្នាំ ២០១២ ក្រុម​​​ប្រឹក្សា​ជាតិ​កម្ពុជា​ដើម្បី​ស្ត្រី

​(​ក.ជ.ក.ស)​ នឹង​បន្ត​អនុវត្តតាម​ព្រះរាជា​នុ​សាសន៍​ដ៏​ខ្ពស់​ខ្ពស់បំផុត​របស់​សម្តេច​ព្រះវររាជ​មាតា​ជាតិខ្មែរ និង អនុសាសន៍​របស់​សម្តេច​តេ​ជោ​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ក្នុង ​គោលដៅ​លើកកម្ពស់ ស្ថានភាព សិទ្ធិ​សេរីភាព ឋានៈ​តួនាទី និង​ជីវភាព​រស់នៅ​របស់​ស្ត្រី​កម្ពុ​ជា​។​ បន្ត​តាមដាន​វាយតម្លៃ​ការ​អនុវត្ត​អនុសញ្ញា CEDAW ច្បាប់​ជាតិ​ពាក់ព័ន្ធ និង​អនុសាសន៍​របស់​សម្តេច​តេ​ជោ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៅ​តាម​ខេត្ត និង​រាជធានី​ភ្នំពេញ ដើម្បី​សិក្សា​ស្វែងយល់​ពី​ការអនុវត្ត​លទ្ធផល បញ្ហា​​ប្រឈម វិធានការ និង​សំណូមពរ​ទាំងឡាយ ដើម្បី​លើក​ជា​អនុសាសន៍​ជូន​រាជរដ្ឋាភិបាល បន្ត​ផ្សព្វផ្សាយ​អនុសញ្ញា CEDAW ពិធីសារ​តាម​ជំរើស​របាយការណ៍​ជាតិ​លើក​ទី ៤ និង​លើក​ទី ៥ ស្តីពី​ការអនុវត្ត​អនុសញ្ញា CEDAW នៅ​កម្ពុជា និង ឯកសារ​ពាក់ព័ន្ធ​ឲ្យ​បាន​​ទូលំទូលាយ​តាមរយៈ​សិក្ខាសាលា វិទ្យុ ទូរទស្សន៍ គេហទំព័រ ព្រឹត្តិបត្រ ប័ណ្ណ ផ្នត់​និង​រឿង​អប់រំខ្លីៗជាដើម៕

បទអត្ថាធិបាយៈ សម រង្ស៊ី ថា៖ កឹម សុខា ពាក់ស្បែក​ប្រជាធិប​តេយ្យ​ក្លែងក្លាយ

បន្ទាប់ពីការ ​ចាកចេញ ពីគណ​បក្ស សម រង្ស៊ី មកចូល​រួមជា​មួយ​គណបក្ស​សិទ្ធិ​មនុស្ស មិនបាន​ប៉ុន្មាន​ផង សមាជិក​សមាជិការ​នៃគណបក្ស​ទាំងនោះ បាន​សម្លឹងឃើញ​ទីជម្រក​ថ្មីមួយ​ទៀត ដែលជា​ទីឋាននៃ​ឧត្តមភាព និងអនាគត​ដ៏ល្អ​ត្រចះត្រចង់​របស់ពួកគេ។

          តើមូល​ហេតុអ្វី ទើបមាន​ការធ្វើចំណា​កបក្សយ៉ាង​ភ្លូកទឹកភ្លូក​ដីបែប​នេះ? តើ​ជម្រកថ្មី​រប​ស់​សមាជិក​សមាជិការ​នៃគណបក្ស​ប្រឆាំងទាំង​អស់នោះ នៅឯណា? ហើយ​ពិតជា​បានផ្តល់​នូវ​ឧត្តមភាព និងអនាគត​សម្រាប់ពួក​គេយ៉ាង​ដូចម្តេច?

          នរណាក៏​បានដឹង និងឮហើយថា ការបែកបាក់​ផ្ទៃក្នុង​របស់​គណបក្ស​សម រង្ស៊ី គឺកើត​ឡើង​​ដោយ​កំហុស នៃយុទ្ធសាស្ត្រ​នយោបាយ​របស់​ពួកគេ គឺការវាយ​ប្រហារ​បំផ្លើស​បំភ្លៃ​ការពិត ប្រ​ឌិត​ព្រឹត្តការណ៍ ចោទប្រកាន់​មកលើ​គណបក្សប្រជាជន​កម្ពុជា ទាំងងងឹត​ងងុល​ខ្វះការ​ពិ​ចា​រណា​។

          ដោយក្តីអស់​សង្ឃឹមចំពោះ​ការដឹកនាំ ដែលពុំមាន​ការទទួល​ខុសត្រូវ គ្មានអំណោយ​ទាន​របស់គណ​បក្សប្រឆាំង ប្រជាធិប​តេយ្យក្លែង​ក្លាយ​ទាំងនេះ ម្តងហើយ​ម្តងទៀត ចលនា​នៃចំ​ណាកបក្ស​កើតមាន​ជាបន្តបន្ទាប់ ហើយមាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំទៀតផង។

          ការបែកបាក់បង្កើត​ជាការចោទ​ប្រកាន់គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក រវាង លោក សម រង្ស៊ី និង លោ​ក កឹម សុខា ដែល​បង្កបាន​ជាសង្គ្រាមពាក្យ​សម្តី បរិហារ ហែកហួរ តិះដៀល​គ្នាមិន​ចេះ​ចប់​មិន​ចេះ​ហើ​យ​​ក្នុងទីលាននៃ​ការដណ្តើម​សកម្មជន និងអ្នកគាំទ្រ ប្រៀបបាន​នឹងកូន​ក្មេងលេង​ទាញ​ព្រា​ត់​​​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ដែរ។

          ជុំវិញការបែក​បាក់ជា​ប្រព័ន្ធ ហើយមាន​លក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយ​ធំ របស់​គណបក្ស ​សម រង្ស៊ី ត្រូវបាន លោក កឹម សុខា ប្រធាន​គណបក្សសិទ្ធិ​មនុស្ស​រីករាយ​អបអរ​សាទរ​ស្វាគមន៍ចំពោះ​ការបាក់​បែកនេះ ហើយ កឹម សុខា ក៏បានអំពាវ​នាវឲ្យអ្នកគាំ​ទ្រគ​ណបក្សសម រង្ស៊ី ទាំងអស់​ភ្ញាក់រលឹក ហើយ​ដើរចេញ​ពីទីងងឹត​មកទីភ្លឺ ឲ្យបាន​ឆាប់រហ័ស និងទាន់​ពេល​វេលា ដោយ​លោក​បានលើក​តម្កើង​គណបក្ស​សិទ្ធិមនុស្ស​របស់​ខ្លួនជា​គណបក្ស​ប្រឆាំងទី ១ នៅ​កម្ពុជា ព្រោះយល់​ថា គណបក្ស​សម រង្ស៊ី នឹងរលំ​រលាយ​នាពេល​ដ៏ខ្លីខាង​មុខនេះ។

          ឆ្លើយតបនឹង លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី បានចោទ​ប្រកាន់​គណ​បក្ស​សិទ្ធិ​មនុស្សថា ដណ្តប់ស្បែក​ប្រជាធិ​បតេយ្យ​ក្លែងក្លាយ ហើយ​អ្វីដែល​បក្ស​សិទ្ធិ​មនុ​ស្ស​ទទួល​បា​ន​​នោះ គឺជាដុំ​ឈើពុក សំរាម​ស្អុយរលួយ​អស់ទៅហើយ។

          ការលើក​ឡើង​បែបនេះ របស់​គណបក្ស​សម រង្ស៊ី មិន​មែន​ជាលើកទីមួយ​នោះទេ ដែល​គេ​​តែងតែធ្វើ​ការ​ប្រមាថ បន្ទាប​បន្ថោកតម្លៃ​មនុស្សមក​លើសកម្មជន​របស់ខ្លូន ព្រោះថា នៅ​ពេល​​ណា ដែល​សកម្មជន​របស់ខ្លួន​បាត់បង់ជំនឿ​លើការដឹក​នាំរបស់​ពួកគេ ហើយ​ដើរចេញពី​បក្ស​នោះ គេតែងតែ​ចាត់ទុក​អ្នក​ទាំងនោះ ជាជនក្បត់​បក្ស ជាដុំ​ឈើពុក ជាស្លឹក​ឈើជ្រុះ ជាសំរាម​ស្អុយរលួយ ដែលកា​រចោទ​ប្រកាន់បែបនេះ មានលក្ខណៈខុសប្លែកពី​ពេលមុនៗ នៅពេលដែល សម រង្ស៊ី ទទួលផល​ចំណេញ​នយោបាយ ពីអ្នក​ទាំងនោះ សម រង្ស៊ី តែងតែ​ចាត់ទុក​អ្នកទាំង​នោះថា ដុំមាស​ដ៏មាន​តម្លៃ ជាវត្ថុទិព្វ។

          ការសប្បាយ​រីករាយ​អបអរសាទរ នូវភាព​បរាជ័យ​របស់​គណបក្សសម រង្ស៊ី មិនបានប៉ុន្មា​ន ថ្ងៃផង ភាពសោកសៅ​ក្នុងបក្ស​សិទ្ធិមនុស្ស បាននាំ​មកនូវ​ការអាប់​អួរ និងសេចក្តី​ខ្មាស់​អៀនជា​ខ្លាំង  ដោយសមាជិក​គណបក្ស​សិទ្ធិមនុស្ស​ខ្លួនឯង រួមជាមួយ​គណបក្ស​សម រង្ស៊ី ដែល​បាន​មក​ចូលរួមជាមួយ​មិនទាន់បាន​អង្គុយក្តៅគូថ​ផង អ្នកទាំងនោះ ក៏បាន​សម្រេចចូល​រួមជាមួយ​គណ​បក្សប្រជាជន​កម្ពុជាវិញ​អស់ទៅ​ហើយ។ សកម្មភាព​ទាំងនេះ ត្រូវបាន​បក្សសម រង្ស៊ី សើច​ចំអក​ឡកឡឺយទៅវិញយ៉ាងខ្លាំង។

          ទោះជាយ៉ាង​ណាក៏​ដោយ កំហុស​យុទ្ធសាស្ត្រ​នយោបាយ​ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលមិន​អាច​ស្រោច​ស្រង់​បាន របស់​គណបក្ស​ប្រឆាំងទាំងពីរ ការសម្រេច​ចិត្តលើឆន្ទៈ​នយោបាយ​ដ៏ត្រឹមត្រូវ ប្រកប​ដោយភាព​ច្បាស់​លាស់ របស់អតីត​អ្នកគាំទ្រ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ដែលបាន​មកចូលរួម​ជា​មួយ​គណបក្ស​សិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នក​ដែល​គាំទ្រ​គណបក្ស​សិទ្ធិមនុស្ស បានដឹក​ដៃគ្នាជា​ក្រុមធំៗ​ចាក​ចេញជា​បន្តបន្ទាប់ មករួមរស់ក្នុង​មហាគ្រួសារ​នៃគណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា ដោយ​អ្នកទាំង​នោះ​ផ្តើមស្វែង​យល់ និង​សម្លឹង​ឃើញកាន់​តែច្បាស់​ថា ពួកគេគ្រាន់​តែជាបាវ​បំរើឱ្យ​បន​នយោបាយ​រប​ស់​ សម រង្ស៊ី និង កឹម សុខា តែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះការរួម​រស់ក្នុង​បក្ស​ប្រឆាំង​ពីរនេះ កន្លងមក​ពួក​គាត់​មិន​ដែលមាន​ឱកាស ក្នុងការ​បង្កើតឆន្ទៈ​នយោបាយ​ម្តងណា​នោះទេ។

          ការសម្រេច​ចិត្តក្នុងការ​ធ្វើចំណាក​បក្ស របស់មន្ត្រី​គណបក្សទាំង​ពីនេះ ត្រូវបាន​អ្នកវិភាគ​ស្ថានការណ៍​នយោបាយ​កម្ពុជា​យល់​ឃើញ​ថា គឺការ​សម្រេច​ចិត្ត​ប្រកប​ដោយ​ឧត្តមភាព និងការ​ស្វែង​រកអនាគត​ដ៏ត្រចះ​ត្រចង់ ពោលគឺការ​សម្រេច​ចិត្តចាក​ចេញ​ពីទី​ងងឹត មកងងឹត​សូន្យ​ឈឹង​ហើយ​ការចាក​ចេញ​ពីទី​ងងឹត​សូន្យ​ឈឹង មករក​ទីដែល​មាន​ពន្លឺពិត​ប្រាកដ។

          សរុប​សេចក្តីមក ការសម្រេច​ចិត្តត្រឹម​ត្រូវ​លើឆន្ទៈ​នយោបាយ​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ គ្រប់​និន្នាការ​តាមរយៈ​ការ​រួម​រស់ ជាមួយ​គណបក្សប្រជាជន​កម្ពុជា គឺជាការ​សម្រេច​ចិត្តប្រកប​ដោយ​ភាពច្បាស់​លាស់ និង​ប្រសិទ្ធ​ភាពខ្ពស់ក្នុង​ការជួយ​លើកស្ទួយ​លទ្ធិ​ប្រជាធិ​បតេយ្យ ការពារ​បូរ​ណ​​ភាពទឹកដី ធានានូវ​ស្ថានភាព​នយោបាយ ស្ថិរភាព​ម៉ាក្រូ​ហិរញ្ញវត្ថុ ជំរុញ​ការ​អភិវឌ្ឍ អភិ​បាល​​កិច្ចល្អ តម្លាភាព ការទទួល​ខុសត្រូវ ទប់ស្កាត់​អំពើពុក​រលួយ ការពារសិទ្ធិ​សេរីភាព​របស់​ប្រជា​ពលរដ្ឋទូទៅ លើកតម្កើង​កម្រិតជីវភាព ​និងសុខមាល​ភាពសង្គម ក្រោមការ​ដឹកនាំដ៏​ឈ្លាសវៃ របស់​សម្តេចអគ្គ​មហាសេនា​បតីតេជោ  ហ៊ុន សែន នាយយករដ្ឋ​មន្ត្រី​នៃព្រះ​រាជា​ណាច​ក្រ​កម្ពុជា៕

ដោយៈ ឧត្តម សក្តិ

បទសម្ភាសន៍រវាង លោក​បណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ ប្រធាន​វិទ្យាស្ថាន​ពល​រដ្ឋវិជ្ជា ជា​មួយ​ទូរទស្សន៍​ ស៊ីធីអ៊ីន ស្តីពី​លទ្ធផល​នៃការ​បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា

ថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១២

លោកជុំ កុសល

សំណួរ៖ ការបោះ​ឆ្នោត​អសកល​របស់​ព្រឹទ្ធសភានី​តិកាលទី៣​ គឺបាន​បញ្ចប់​ហើយ​ ប៉ុន្តែ​គណៈកម្មា​ធិការជាតិ មិនទាន់​បាន​ប្រកាស​ជាផ្លូវការ​ ក៏ប៉ុន្តែ​យើងអាចដឹង​លទ្ធផល​មុនរួច​ទៅ​ហើយ​​​​។ ទន្ទឹម​នឹងនោះ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី គឺ​នៅតែលើក​ថា​ជារឿង​ជោគជ័យ​របស់ខ្លួន​ ដោយកើន​អសនៈ​​ពី២ ទៅ១១​ អីអញ្ចឹង ហើយបង​ប្អូនមួយ​ចំនួន​ដែលលោក​ជាអ្នក​វិភាគ​ជាទូទៅ អំពី​លទ្ធផល​ និង​​អាច​ឈាន​ទៅដល់​លទ្ធផល​បោះឆ្នោត​សកល និង​ការ​បោះឆ្នោត​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់​ខាងមុខ​ និង​​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ថ្នាក់ជាតិ​ឆ្នាំ២០១៣​ខាងមុខនេះ​ លទ្ធផល​គឺវាប្រាកដ​ជាមិន​ដូចទៅ​នឹង​លទ្ធផល​ ការ​បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធ​សភាទេ​ ហើយ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី អាចនឹង​ធ្លាក់​សម្លេង​។ ប៉ុន្តែ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី គេ​មិន​បាន​គិត​ទៅ​ដល់​បញ្ហា​ជាក់ស្តែង​ណាមួយ​ដែលនឹង​កើតឡើង​ខាង​មុខទេ គឺ​គេគិតតែ​លទ្ធផល​​​ដែល​កើន​អសនៈ​៩ នៅព្រឹទ្ធសភា​ធ្វើជា​អំណះ​អំណាង​សម្រាប់​ព្រឹត្តិកាណ៍​បោះឆ្នោត​ឃុំ​សង្កាត់ ​ និង​ការ​បោះ​ឆ្នោត​សកល​ខាងមុខ​នេះទៅ​វិញ​។​ ជុំវិញ​បរិបទ​នេះ តើលោក​បណ្ឌិត​យល់ឃើញ​យ៉ាងម៉េច​?​ ​សូម​អញ្ជើញ​អត្ថាធិប្បាយ​ ។​

លោក បណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ

        ចម្លើយ៖ រឿងបោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា​នេះ​ យើងសូម​លើកយក​នូវអ្វីដែល​យើងបាន​មើល​ឃើញ និង​ជា​មូលដ្ឋាន​សម្រាប់​ប្រជាពល​រដ្ឋ​ពិចារណា​ទៅលើ​ការគណនា​បែប​នយោបាយ​ ហើយក៏​សម្រាប់​គណបក្ស​នយោបាយ​ដែរ ដើម្បី​កុំឲ្យ​មោទនៈភាព​ជ្រុល​ វា​ទៅជា​ខុស ហើយ​​បើ​មោទនៈ​ភាព​ខុស​ វាទៅ​ជាខាត​។ យើង​ចង់បញ្ជាក់​ជូន​ប្រជាពល​រដ្ឋ និង​អ្នក​នយោបាយ​ឲ្យចេះ​ផ្អែក​ទៅលើ​តថៈភាព​​​នៃការវិវឌ្ឍន៍​កម្លាំង​នយោបាយ​ ដើម្បីយក​ទៅវិភាគ ប្រសើរជាង​ការមាន​មោទនៈភាព​ទៅ​លើ​ចំណុច​​នៃតួលេខ តែភ្លេច​គិតពី​ការវិវឌ្ឍ​នៃកម្លាំង​នយោបាយ​របស់ខ្លួន​ នៅក្នុង​ទីលាន​ប្រជាធិប​តេយ្យ​​​សេរី​ពហុបក្ស​​។ អញ្ចឹង​ខ្ញុំចង់​បញ្ជាក់​អំពី​លទ្ធផល​នៃការ​បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា​ ដែល​គណបក្ស​ សម រង្ស៊ី អះអាងថា​ជា​ជ័យ​ជំនះ​នោះ​ ប៉ុន្តែ​សម្រាប់​ការវិភាគ​ខាង​វិទ្យា​សាស្ត្រ​នយោបាយ​វិញ​​ តើ​វា​ជា​ជ័យ​ជំនះ ឬ​ជា​សារ​បរាជ័យ​របស់​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ?​ នៅ​ពេល​ដែល​មានការ​កើន​អសនៈ​ពី២ ទៅ​១១ នេះ​។ ការវិភាគ​ទៅលើ​ការបោះឆ្នោត​បែប​អសកល​ គេ​មិនអាច​ធ្វើការ​វិភាគ​ដូច​នឹង​​ការវិវត្តន៍​កម្លាំង​នយោបាយ​​តាមបែប​ ការបោះ​ឆ្នោត​បែប​សកល​បាន​ទេ​ ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ត្រូវយល់​ថា​​ការបោះ​ឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា​​គឺជាការ​ បោះឆ្នោត​បែប​អសកល។គឺ​បានន័យ​ថា អ្នកមាន​សិទ្ធិ​បោះ​ឆ្នោត​ត្រូវ​បាន​កម្រិត នៅ​ត្រឹមតែ​សមាជិក​រដ្ឋសភានី​តិកាល​បច្ចុប្បន្ន ដែល​មាន​ចំនួន​១២៣​នាក់​​ និង​សមាជិក​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ឃុំ​សង្កាត់​ដែល​មាន​ជាង​​​១ម៉ឺន​នាក់នេះឯង​។ អញ្ចឹង​ការ​កម្រិតនៅ​​ត្រឹមតែ​អង្គ​បោះឆ្នោត​បែបនេះ គឺ​យើងត្រូវ​​យកសម្លេង​នៃអង្គបោះ​ឆ្នោត​មកពិចារ​ណា​ គឺមិនមែន​យក​សម្លេង​នៃ​ចំនួន​អសនៈ​មកពិចារណា​ទេ​ ពីព្រោះ​វាជាការ​បោះឆ្នោត​អស​កល​ដែលពឹង​ផ្អែក​ទៅលើ​អ្វីដែល​អង្គ​បោះឆ្នោត​ សម្រេច​ចិត្ត​។ ដូច្នេះ​ហើយ មុននឹង​ឲ្យបងប្អូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ពិចារណា​យើង​អាចចោទ​សួរថា​ នៅ​ក្នុងការ​បោះឆ្នោត​ ទោះបីជាការ​បោះឆ្នោត​សកល ឬអសកល​ក៏ដោយ​ គណបក្សនានា​គឺសុទ្ធតែ​ច្បាប់​អនុញ្ញាត្តិ​​ឲ្យចូលរួម​ប្រកួត​ប្រជែង​​ ប៉ុន្តែ​ជាក់ស្តែង​ ការ​បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា​ជា​ការបោះឆ្នោត​អសកល​​ ទោះបី​ជា​ច្បាប់​អនុញាត្តិ​ឲ្យ​គ្រប់​គណបក្ស​ចូលរួម​ប្រកួត​ប្រជែង​ ប៉ុន្តែ​គណបក្ស​នីមួយៗ​ក៏គេ​បាន​​គិត​ទុក​ជា​មុន​ដែរ​ ថា​តើ​គណបក្ស​របស់គេ​​នីមួយៗនោះ​មានអង្គ​បោះឆ្នោត​របស់​គេ​គ្រប់​គ្រាន់ឬ​ ទេ?​ នៅក្នុង​មណ្ឌល​បោះឆ្នោត​តាម​ភូមិ​ភាគ​នីមួយៗនោះ​ សម្រាប់​ទទួល​បានអសនៈ​ព្រឹទ្ធសភា​នោះ​។ អញ្ចឹង​បើ​គណបក្ស​ណា​ដែល​គេគិត​ថា គេមាន​អង្គ​បោះឆ្នោត​ក៏ពិត​មែន ក៏ប៉ុន្តែ​​អង្គ​បោះឆ្នោត​​របស់​គេ​​មាន​មិនគ្រប់​​ទេ​សម្រាប់​ការដណ្តើម​យក ​១អសនៈ​នៅ​តាម​មណ្ឌល​បោះឆ្នោត​តាម​ភូមិ​ភាគ​នីមួយៗ​នោះ​ អញ្ចឹង​គេអត់ទៅ​ឈរឈ្មោះ​ប្រកួត​ប្រជែង​ទេ​។​ អញ្ចឹង​គណបក្ស​ដែល​មានអង្គ​បោះឆ្នោត​ទាំង​អស់​​ គឺគណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី​​​​ គណបក្ស នរោត្តមរណរិទ្ធ គណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច និង​គណបក្ស កឹម សុខា ។ ចុះហេតុអ្វី​បានជា​គណបក្ស​នរោត្តមរណរិទ្ធ គណបក្ស កឹម សុខា និង​គណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច​ គេ​អត់ទៅឈរ​ជាបេក្ខជន​ប្រកួត​ប្រជែង​ ហើយ​មាន​តែគណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា និង​គណបក្ស សម រង្ស៊ី​? គឺ​ដោយសារ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា មាន​អង្គ​បោះឆ្នោត​ ដែល​គេ​គិតថា​​គ្រប់​គ្រាន់​ដើម្បី​ទទួល​យក​អសនៈ និងអាច​ដណ្តើម​អសនៈ​បាន​ច្រើន​ថែម​ទៀត​។​ចំណែក​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ក៏អាច​គិតថា​គេមាន​ចំនួន​តួលេខ​ដែល​អាច​គ្រប់​ចំនួន​ខ្លះ​ដែលអាច​ដណ្តើម​យក​ ​ចំនួន​អសនៈ​ព្រឹទ្ធសភា​។ ឯគណបក្ស ហ្វ៊ុន​ស៊ីន​ប៉ិច គណបក្ស នរោត្តមរណរិទ្ធ​ ក៏មាន​អង្គ​បោះឆ្នោត​នៅក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំ​សង្កាត់​មួយ​ចំនួន​ដែរ​ និង​នៅរដ្ឋសភា​ក៏មាន​អង្គ​បោះឆ្នោត​ដែរ​ ប៉ុន្តែ​ដោយ​គេ​គិត​ថាអង្គ​បោះឆ្នោត​ទាំងអស់​នោះ​មិនអាច​មាន​​គ្រប់​ចំនួន នៅក្នុង​ភូមិភាគ​បោះឆ្នោត​​ ដើម្បី​ដណ្តើម​យក​មួយ​អសនៈ​ព្រឹទ្ធសភាទេ។​​​ ដូចគ្នានេះ​ដែរ គណបក្ស លោក កឹម សុខា​ ដែល​ធ្លាប់អួត​ក្អេងក្អាង ប៉ុន្តែ​ដល់​ឈរឈ្មោះ​បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា ខ្លួន​មិនទៅ​ឈរឈ្មោះ គឺដោយ​សារតែ​កឹម សុខា មាន​អង្គ​បោះឆ្នោត​តែបីរូបទេ​ដែល​ជា​សមាជិក​រដ្ឋសភា​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​។ អញ្ចឹង បើកឹម សុខា មានអង្គ​បោះឆ្នោត​តែបីរូប បែរ​ជាឈរ​ឈ្មោះ​ប្រកួតប្រជែង​ព្រឹទ្ធសភា​ នោះយើង​មិនត្រឹម​តែហ៊ាន​និយាយថា មេ​បក្ស​ខួរក្បាល​អន់ទេ វា​ទៅ​ជាមេបក្ស​ងោះ​សុទ្ធ​តែម្តង ពីព្រោះ​មានអង្គ​បោះឆ្នោត​តែ​បី​សម្លេង​នៅ​ក្នុង​រដ្ឋសភា​ ហ៊ាន​ទៅប្រកួ​តប្រជែង​នោះ វា​ជាការផ្សង​ព្រេង​តែម្តង​។​ អញ្ចឹងបាន​ន័យថា​គណបក្ស ទាំងបី​នោះ​គេបាន​គិត​ទុករួច​ជាស្រេច​​ទៅហើយ​ គឺវាអត់​បានការ​ក្នុង​ការទៅ​ប្រកួត​នោះទេ​។​ ពាក្យ​អត់​បានការ​នោះ គឺ​មិន​មែន​មាន​ន័យថា​ការ​បោះឆ្នោត​នេះអត់​បានការនោះ​ទេ គឺមានន័យ​ថា​ពួក​គេទេ​ដែល​អត់បាន​ការ​ដែល​ចំណាយ​ពេល​ទៅប្រកួត​​នោះ​ គឺខ្លួន​គេនោះ​អត់បាន​ទទួល​ផលទេ​ ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​គេដក​ឃ្លាចេញ​។ ​អញ្ចឹង​មាន​តែ​គណបក្ស​ពីរទេដែល​បានគិតរួច​ជាស្រេច​ដោយផ្អែក​ទៅ​លើ​តួលេខ​នៃ ​អង្គបោះ​ឆ្នោត​ ដែល​គេសង្ឃឹម​ថា​ត្រូវ​តែ​បានអសនៈ​​ព្រឹទ្ធសភា​។ ចំណែក​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ខ្លួនឯង​ក៏ផ្អែក​ទៅ​លើ​ចំនួន​អង្គ​បោះឆ្នោត​​ ដែល​ជា​សមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សា​​ឃុំ​សង្កាត់​មូលដ្ឋាន​ ​កើត​ចេញ​ពី​ការ​បោះឆ្នោត​ក្រុម​ប្រឹក្សា​​ឃុំ​សង្កាត់​​កាលពី​ឆ្នាំ​២០០៧​ រួច​ទៅហើយ ។ បើគិត​តាម​តួលេខ​នេះ​ ហើយ​ការបោះឆ្នោត​តាម​របៀប​អសកល​អញ្ចឹង គេហ្នឹង​បាន​១១អសនៈ​ដូចគ្នា។ អញ្ចឹង​អ្វី​ដែល​គេគិត​ថា ១១អសនៈ​ដែល​រំពឹងថា​ដូចទៅ​តាមតួលេខ​ឆ្នាំ២០០៧​នោះ សួរ​ថាពី​ឆ្នាំ​២០០៧ ដល់ ២០១២​ នេះ​គេអាច​រក្សា​របស់​ដែល​គេទន្ទឹង​ថា គេ​បា​ន១១​ឬ​អត់​?​ ឬក៏​គេព្រួយ​បារម្ភ​ថានឹង​អាច​បាត់បង់​​ដែរ​​ឬអត់​?​ បើថា​គេរំពឹង​ថាគេអាច​លើសពី​ចំនួន​រំពឹងទុក​នេះនោះ ​គឺមិន​អាចទេ​​​ គឺមានតែ​ទប់​ស្កាត់​កុំឲ្យ​មានការ​​បាត់បង់ ឬក៏​បាត់​បង់ខ្លះ។ បើនិយាយ​ថាឲ្យមាន​ចំនួន​កើន គឺ​មិន​កើនទេ។ ចំណែក​​គណបក្ស​​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ មាន​ការរំពឹង​ថាទទួល​បានច្រើន​ជាង​ហ្នឹង រួមជា​មួយ​នឹង​ការរក្សា​នូវចំនួន​ដែល​ខ្លួន​រំពឹង​ទុក បូក​ជាមួយ​នឹង​ចំនួន​នៃ​អង្គបោះឆ្នោត​របស់​គណបក្ស​ដ៏ទៃ​ដែល​អត់ទៅ​ប្រកួត​ ប្រជែង​ គឺ​ប្រាកដ​ជា​មកគាំទ្រ​បេក្ខជន​របស់​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​។ ដូច្នេះ​បើគិត​អំពី​អសនៈ គឺ​មិន​អាច​បញ្ជាក់​ថា​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ទទួល​បាន​ជ័យជំនះ​ទេ​។ យើង​ក៏អាច​និយាយ​ឲ្យ​សុច្ចរិត សូម្បី​តែ​គណបក្ស​ប្រជាជន​ ផ្អែក​ទៅលើ​ចំនួន​អសនៈ​ក៏​មិនអាច​ជាមូល​ដ្ឋាន​ប្រកាស​ថាជា​ជោគជ័យ​ទេ​​ នេះ​ជា​ការ​ពិត​។​ ប៉ុន្តែ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី យក​លទ្ធផល​ការបោះឆ្នោត​អសកល​ ផ្អែកលើ​ចំនួន​អសនៈ​​មក​ប្រកាស​ថាជា​ជោគជ័យ គឺ​ជាភាព​កំសោយ​ខាង​ការវិភាគ​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ​ហើយ​​។​ តើគេត្រូវ​ធ្វើយ៉ាង​ម៉េច​ដើម្បី​វិភាគ​ឲ្យឃើញ​ថា​លទ្ធផល​នៃការ​បោះឆ្នោត​ អសកល​នេះ​គឺ​ជា​មូលដ្ឋាន​​នៃ​ការវាយ​តម្លៃ​ការវិវឌ្ឍន៍​កម្លាំង​នយោបាយ​នេះ​ ? វិធី​គឺ​គេយក​សម្លេង​បោះឆ្នោត​គាំទ្រ​បេក្ខជន​​គណបក្ស​របស់​ខ្លួន​ ទៅផ្ទៀង​ផ្ទាត់​ជាមួយ​នឹងចំនួន​អង្គ​បោះ​ឆ្នោត​របស់ខ្លួន​។ បើអង្គ​បោះឆ្នោត​របស់​ខ្លួនស្មើនឹង​ចំនួន​សម្លេង​ឆ្នោត​ដែល​ខ្លួន​ទទួល​បាន​ មានន័យថា​មួយ​ដកមួយ​ស្មើសូន្យ​ បានន័យ​ថា​មាន​តុល្យភាព​ គឺ១០០%អត់មាន​ការបាត់​បង់​។​ ប៉ុន្តែ​បើសិន​ជាសម្លេង​ដែលមាន​ ហើយ​នឹង​សម្លេង​ដែល​ទទួលបាន​មិន​សម​មូល​នឹងគ្នា​ និងមាន​ការកើន​ឡើង​ បាន​ន័យថា​គណបក្ស​នោះ​មាន​ការវិវឌ្ឍ​ន៍​​កម្លាំង​នយោបាយ​កើនឡើង​​​។​ ប៉ុន្តែ​​បើគណបក្ស​ផ្សេងទៀត​ដែល​ចំនួន​នៃអង្គ​បោះឆ្នោត​​​​​តិចជាង​សម្លេង​ ដែល​ខ្លួន​ទទួល​បាន​ គឺ​មានន័យ​ថា​អវិជ្ជមាន។​អវិជ្ជមាននេះ​​ គឺ​បញ្ជាក់​ថា​ការវិវឌ្ឍន៍​​នៃកម្លាំង​នយោបាយ​​របស់​គណបក្ស​​នោះ​​​ ធ្លាក់ចុះ។ ខ្ញុំមាន​ស្ថិតិ​ ដើម្បី​ប្រៀបធៀប​ជូន​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​​។ នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ យើង​បាន​បែង​ចែក​ជា​មណ្ឌល​បោះឆ្នោត​អសកល​នេះ​ជា​៨​ភូមិភាគ​​។ ក្នុង​៨​ភូមិ​ភាគ​នេះគណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​កើន​សម្លេង​រហូត​ទៅដល់​៧៩៧ នេះជា​សម្លេង​កំណើន​​។ សម្លេង​សរុប​ដែល​ទទួល​បានគឺ​៨៨៨០​។ ចំនួន​នេះ គឺ​ច្រើន​ជាង​ចំនួន​​​ដែល​អង្គ​បោះឆ្នោត​​របស់​គណបក្ស​​ប្រជាជន​មាន​​។ មានន័យ​ថា បើ​ចំនួន​នៃអង្គ​បោះឆ្នោត​ និង​សម្លេង​គាំទ្រ​ធំជាង​ចំនួន​អង្គ​បោះឆ្នោត បាន​ន័យថា​ការ​គាំទ្រ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​មានការ​កើន​ឡើង​។ ងាក​មក​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ចំនួន​នៃអង្គបោះ​ឆ្នោត​​របស់​ខ្លួន​មាន​ជិត​៣០០០​ ប៉ុន្តែខ្លួន​ទទួល​បានមិន​គ្រប់​ទេគឺ​ទទួល​បានតែ​២៥០៣​ ប៉ុណ្ណោះ បានន័យ​ថា​បាត់​១៧៧​សម្លេង​។ ការបាត់​ក្នុងចំនួន​ដ៏ច្រើន​បែប​នេះ​​មិន​មែន​​ជារឿង​ធម្មតា​ទេ​​ គឺជិត​ទៅ​ដល់​១០% ។ ចំណុច​នេះ​បញ្ជាក់​ថា​ ការវិវឌ្ឍន៍​នៃកម្លាំង​នយោបាយ​របស់​គណបក្ស សម រង្ស៊ី​ គឺ​ត្រូវ​បាន​ធ្លាក់ចុះ គឺ​មិនមែន​កើន​ឡើងទេ​។​

 

-មតិលោក ជុំ កុសល

រឿង ​លទ្ធផល​នៃ​ការបោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា​នេះ​​​​ យើង​ត្រូវហ៊ាន​និយាយ​ការពិត​ទាំង​អស់គ្នា​ គណបក្ស សម រង្ស៊ី ក៏​ត្រូវ​ហ៊ាន​ទទួល​ស្គាល់​ការពិត​ដែរ​។ យើង​ទទួល​ស្គាល់​ថាវាកើន​តួលេខ​ពី២ មក១១​នេះ ​វាកើន​ហើយ​។ ប៉ុន្តែយើង​ត្រូវគិត​ទៅដល់​នីតិវិធី​នៃ​ការបោះ​ឆ្នោត​ គឺ​ត្រូវបែង​ចែក​ឲ្យ​ច្បាស់​។ ការ​បោះឆ្នោត​អសកល​ លទ្ធផល​គឺ​វាថេរ​ មានន័យ​ថា​យើង​សឹងតែ​ដឹង​ចំនួន​អសនៈ​នោះ​មុន​រួច​​ទៅហើយ​។ ប៉ុន្តែ​គ្រាន់​តែ​យើង​​មិន​ហ៊ាន​និយាយ​ថា​ បើយើង​យក​ចំនួន​តួលេខ​នៃអង្គបោះឆ្នោត​ដែល​យើង​បាន​កំណត់ តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​សិទ្ធិ​បោះ​នោះ​មាន​ចំនួន​ប៉ុន្មាន​ គឺយើង​អាច​គុណចែក​ទៅ​ឃើញ​អសនៈ​​បាត់​ទៅ​ហើយ​។​ បញ្ហា​សំខាន់​គឺ​គណបក្ស​ត្រូវចេះរក្សា​នូវ​ចំនួន​នៃ​អង្គ​​បោះឆ្នោត​របស់​ ខ្លួន​ឲ្យ​គត់មត់​។​ឧទាហរណ៍​ បើខ្លួន​មាន​២០០០​នាក់​​ ហើយ​លទ្ធផល​ទទួល​បាន​២០០០​នោះ​មក​គឺល្អ​ប្រសើរ​ណាស់​​។ ប៉ុន្តែបើ​ខ្លួនមាន​ចំនួន​២០០០ ហើយ​វាបាត់​អស់១០% ឬ៧%ទៅ៨%​នោះ គេហៅ​ថា​បរាជ័យ​ទៅ​វិញទេ​។​ ចំណែក​គណបក្ស សម រង្សី គាត់​ថា​គាត់​ទទួល​បាន​ជោគជ័យ​ ដោយសារ​កើន​​។​ត្រង់​នេះទោះ​បី​ជាលោក​មិន​ប្រកាស​ ក៏គេថា​លោក​កើន​ដែរ ប៉ុន្តែ​ បញ្ហា​សំខាន់​គឺ​ថិត​នៅ​ត្រង់ថា​តើ​ចំនួន​អង្គ​បោះឆ្នោត​របស់​លោក ​ដែល​ជា​សកម្ម​ជន​របស់​លោក​នោះ​​ បាន​រក្សា​​ចំនួនលំ​នឹង​ដូច​ក្នុង​បញ្ជី​គណបក្ស​​ឬទេ​?​ ពីព្រោះ​វាបាត់​អស់​១៧៧ និង​អាច​បាត់​លើស​នេះ​​​ទៅ​ទៀត​​។ ចំណែក​គណបក្ស​ប្រជាជន​ ក្រោយ​ពីបូក​ទៅគឺ​ចំនួន​កើន​មួយ​អសនៈ ប៉ុន្តែ​ចំពោះ​សម្លេង​ដែល​​​កើន​​គឺ​ជិត៨០០សម្លេង ដែល​នេះគឺជា​ចំនួន​មួយដែល​មិន​ធម្មតា​។ អញ្ចឹង សូមកុំ​យក​លទ្ធផល​នេះ​ទៅ​ធ្វើ​ជា​មូលដ្ឋាន​នៃ​ការ​វិភាគ​សម្រាប់​​លទ្ធផល​ បោះឆ្នោត​ឃុំសង្កាត់​ និង​ជ្រើស​តាំង​អ្នក​តំណាង​រាស្ត្រ​ ពីព្រោះ​លទ្ធផល​វា​មិន​ដូច​គ្នា​ទេ​។ បង​ប្អូនយើង​អ្នកវិភាគ​មួយ​ចំនួន​បានមើល​ឃើញ​ថា លទ្ធផល​បោះឆ្នោត​ឃុំសង្កាត់ និង​ការ​បោះឆ្នោត​ថ្នាក់​ជាតិ​នៅឆ្នាំ​២០១៣ គណបក្ស សម រង្ស៊ី អាច​នឹងអស់​។ រឿង​សម្លេង​​អង្គ​បោះឆ្នោត​របស់​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ដែលមាន​ជាង២០០០ សម្លេងនេះ​​​គឺជា​លទ្ធផល​ដែល​ចេញ​តាំងពី​ឆ្នាំ២០០៧មកម្លេះ​ ដែល​ជាពេល​បោះឆ្នោត​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់​ និងជា​ដំណាក់​កាល​ចុង​ឆ្នាំ​២០០៦​ និង​ដើមឆ្នាំ​២០០៧​ គឺ​ជាពេល​ដែល​គណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច បែកបាក់គ្នា​ ។ ពេល​នោះ​គណបក្ស​ប្រជាជន នៅថ្នាក់​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់​ក៏កើន​ដែរ​ដោយ​បានសម្លេង​ពី​ ហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច មួយ​ចំនួន​​ និងមួយ​ចំនួនទៀត​ទៅ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី​។ ដូច្នេះ​ហើយ​ទើប​​វា​រាល​ដាល​មក​ដល់​ការ​បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា​ឆ្នាំ២០១២នេះ​ ​។​ ប៉ុន្តែ​សម្រាប់​ការបោះ​ឆ្នោត​សកល គឺ​វា​មានការ​ខុសគ្នា​ដូច​មេឃ និងដី​។ អញ្ចឹង​សូមកុំ​យក​លទ្ធផល​របស់​ការ​បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា ​​ទៅ​ធ្វើ​ជា​អំណះ​អំណាង​នៃ​ការ​វិភាគ​​ទៅលើ​លទ្ធផល​បោះឆ្នោត​ក្រុមប្រឹក្សា ​ឃុំ​សង្កាត់​ និង​បោះឆ្នោត​ជ្រើស​តាំង​សភា​តំណាង​រាស្ត្រ​​សម្រាប់​នីតិកាល​បន្ទាប់​ គឺវាមិន​ត្រឹម​ត្រូវ​​ទេ​។​​​ ខ្ញុំនៅតែ​មើល​ឃើញ​ថា​គណបក្ស សម រង្ស៊ី នឹង​បាត់បង់​សម្លេង​យ៉ាង​ច្រើន​នៅ​នីតិកាល​បន្ទាប់​ទៅ​ទៀត​នេះ​ ដោយ​ផ្អែក​ទៅ​លើ​ទឡ្ហីករណ៍​ជាច្រើន​។ ទី១​នៅ​ផ្ទៃក្នុង​នៃ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី​ គឺ​ចាប់​ផ្តើម​ប្រេះឆា​ មេ​បក្ស​មាន​ពិរុទ្ធ​មិន​អាច​ចូល​ស្រុក​បាន​។ មន្ត្រី និង​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​នៅក្នុង​បក្ស​បែងចែក​ក្រុម បន ភឿន​។ បែងចែក​ក្រុម​គ្រួសារ​ បែងចែក​បក្សពួក ពុករលួយ​។ ចំណុច​មួយទៀត​គឺប្រភព​នៃ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ ទាំង​ក្នុងនិង​ក្រៅ​ប្រទេស ត្រូវ​បាន និង​កំពុង​មាន​​វិបត្តិ​​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ​។ ចំណូល​សម្រាប់​បក្ស បាត់បង់​សឹង​តែ១០០%​ទៅ​ហើយ ទាំង​នេះ​គឺជា​ចំណុច​សំខាន់​​។ ចំណុច​មួយទៀត ​មួយរយះ​កាល​កន្លង​មកនេះ​ គណបក្ស សម រង្ស៊ី​បាន​បង្ហាញ​នូវភាពទន់​ខ្សោយ​របស់ខ្លួន​ ខាងការ​សម្រេច​ចិត្តរឿង​នយោបាយ​ធំៗ​២ចំណុច។

 ចំណុចទី១ ​ កំហុសឆ្គង​ដែលជា​ការបើក​ចំហរ​ នូវចំណុច​ខ្សោយ​របស់​ខ្លួននោះ​គឺ​ឲ្យ​មជ្ឍដ្ឋាន​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ​ឃើញ​នោះ​គឺរឿង​ប្រើប្រាស់​នូវ​នយោបាយ​១១៩​នេះឯង​។ ដែល​សម្តេចតេជោ លោក​មាន​ប្រសាសន៍​ថា​ជា យុទ្ធសាស្ត្រ​គ្រាប់​មីន​១១៩​នោះ​ ពីព្រោះ​វាជា​ចំណុច​ខ្សោយ​ណាស់​ដែល​យក​មាត្រា​៧៦ នៃ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​មកដាក់​ជាបញ្ហា​ធ្វើឲ្យ​សភា​អសកម្ម​ក្នុង​ការអនុមត្តិ​ នោះ គឺវាខុស​ទាំង​ស្រុង​តែម្តង​។ ការ​ដែល​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ធ្វើ​នេះគឺហាក់​បីដូចជា​គេមិន​ចេះអាន​ខ្លឹមសារ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ ហើយ​បង្ហាញថា​គណបក្ស​សម រង្ស៊ី អសមត្ថ​ភាព​ និងមិនចេះ​វិភាគ​នយោបាយ​ ដែល​បញ្ជាក់​ពីំ​ចំណុច​​ខ្សោយ​របស់​ខ្លួន​។

ចំណុចទី២ ខ្ញុំមើល​ឃើញអំពី​នយោបាយ​​អត្តឃាត​របស់​គណបក្ស សម រង្ស៊ី គឺ​មាន​ន័យថា​គណបក្ស​នេះបាន​នាំគេឲ្យ​ក្បត់​នឹង​សច្ចះ​ធម៌​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ ​​។ កាល​ពីថ្ងៃទី​៧ ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១២ កន្លង​ទៅនេះ ស្រប​ពេល​ដែល​ប្រជាពលរដ្ឋ​ រងគ្រោះ​ដោយរបប​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍​ទាំងក្នុង និងក្រៅ​ប្រទេស​គេ​សំដែងនូវ​អំណរ​សារទរ​ទិវាជ័យ​ជំនះ​ និង​បញ្ចេញនូវ​ការឈឺចាប់រំលឹក​អំពីទុក្ខលំបាក​ជាង​សាមសិប​ឆ្នាំ​​មុន វាបែរទៅជា​លោកប្រធាន​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ចេញ​លិខិត​ជាផ្លូវការ​ ចោទ​ប្រកាន់​អ្នក​គាំទ្រ ៧ មករា​​​ ថាសុទ្ធ​តែជា​អ្នក​ក្បត់ជាតិ​ទៅវិញ​។ អញ្ចឹង​ប្រជាពល​រដ្ឋអាច​វាយតម្លៃ​បានថា គណបក្ស​នេះកំពុង​តែ​ក្បត់​នឹង​សច្ចៈធម៌​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​។

ចំណុច ​មួយទៀត​ខ្ញុំមើល​ឃើញថា​ អង្គបោះ​ឆ្នោត និង​សកម្មជន​ថ្នាក់​មូលដ្ឋាន​របស់​ខ្លួន​បាន​ចាកចេញ​​​​ច្រើន​ណាស់​គួរ​ ឲ្យកត់សម្គាល់​។​ ដោយសារ​មូលដ្ឋាន​នៃអំណាច​ដែល​ថិត​នៅ​ខាង​ក្រោម​ទាំង​នោះ​គេដើរ​ចេញ​យ៉ាង​ ច្រើន​បែប​នេះ វាជាសញ្ញា​មួយ​បង្ហាញ​ឲ្យឃើញថា គណបក្ស​នេះនឹង​អស់​អ្នក​គាំទ្រ​​​នៅ​ខាង​ក្រោម​ ហើយ​បើអស់​អ្នកគាំទ្រ​នៅខាង​ក្រោម​ហើយ ទោះបីជា​ខាងលើ​មានធនធាន​មនុស្ស​​ដល់​កំពូល​យ៉ាង​ណា​ក៏ដោយ​ក៏ទៅ​អត់​រួចដែរ​។ ឧទាហរណ៍ នៅ​ខេត្ត​កណ្តាល​ បោះឆ្នោត​ព្រឹទ្ធសភា ​សមាជិក សមាជិកា នៃ​អង្គ​បោះឆ្នោត​របស់​គណបក្ស សម រង្ស៊ី បោះឆ្នោត​ជូន​គណបក្ស​ប្រជាជន​បាន​៣៦​សម្លេង​ទេ​។ ប៉ុន្តែ​នៅពេល​ដែល​អស់​លោក លោកស្រី​ ទាំងនោះ​គាត់​ចាកចេញ​ពី​គណបក្ស សម រង្ស៊ី មក​ចូលរួម​ជា​មួយ​គណបក្ស​ប្រជាជន គឺមាន​ដល់​ទៅ៧៧​​នាក់ នេះគឺ​គ្រាន់តែ​ថិត​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​កណ្តាល​មួយទេ​។ អញ្ចឹង​បើក្នុង​ក្របខណ្ឌ​ទូទាំង​ប្រទេស តើ​នឹង​មាន​ចំនួន​ប៉ុន្មាន​តទៅ​ទៀត​។ អញ្ចឹង​ត្រូវយល់ថា​​ក្នុងសកម្មជន​របស់​គណបក្ស សម រង្ស៊ី មួយ​រូបដែល​ចេញមក​ចូលរួម​ជាមួយ​គណបក្ស​ប្រជាជន​ គឺមាន​សម្លេង​ដែល​មក​ជាមួយ​គឺ​​មិនតិចទេ។​

ចំណុចមួយទៀត ​​ដែល​ជាកត្តា​សំខាន់​នោះ គឺ​គណបក្ស សម រង្ស៊ី និង​គណបក្ស សិទ្ធិមនុស្ស​ អស់​ឱកាស​​ហើយ ពីព្រោះ​នៅក្នុង​នីតិកាល​ទី៤នេះ​គណបក្ស​ប្រជាជន យក​បាន​៩០ អសនៈហើយ​ អញ្ចឹង​សម្រាប់​នីតិកាល​ទី​៥​បន្ត​ទៀត​នេះ​ ខ្ញុំមិនជឿ​ថា​គណបក្ស​ប្រជាជន​ថម​ថយ​សម្លេង​ទេ គឺមាន​តែ​កើន​ ពី​ព្រោះ​សមិទ្ធផល​កើន​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ កំណែ​ទម្រង់​ធ្វើ​បណ្តើរ​ៗ​ទទួល​បាន​ជោគជ័យ​ អញ្ចឹង​វិសាលភាព​​នៃការគាំទ្រ​​គណបក្ស​ប្រជាជន នឹងកើន​ ពិសេស​យុវជន​ដែល​គ្រប់អាយុ​បោះឆ្នោត​នេះ​គឺ​កើន​​ច្រើន​ណាស់​ ហើយ​យុវជន​ពី៧០% ទៅ៨០% ​បាន​ចូលរួម​គាំ​ទ្រគណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​។ អញ្ចឹង​បើសម្លេង​គណបក្ស​ប្រជាជន​កើន គឺមាន​តែ​សម្លេង​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ថយ ពីព្រោះ​ចំនួន​អសនៈ​គឹ​មាន​តែ១២៣​។ ឧទាហរណ៍ នៅ​អាណត្តិ​នេះ​៩០ អញ្ចឹង អាណត្តិ​ក្រោយ​ថាត្រឹម​តែ​១០០ ទៅចុះ​ គឺ​មាន​ន័យថា​១០​ត្រូវកាត់​ពី សម រង្ស៊ី មក​ហើយ​ ពីព្រោះ​កឹម សុខា មាន​តែ​៣​សម្លេង ​បើ​កាត់​ទៅ​វាអស់​ហើយ​។ នេះ​គឺជា​ទិដ្ឋភាព​ដែល​យើង​មើល​ឃើញ​ ដូចនេះ​ហើយទើប​យើង​សន្និដ្ឋាន​ថា គណបក្ស សម រង្ស៊ី នឹង​អាច​បាត់​សម្លេង​។ ចំពោះ​ការដែល​យើង​ព្យាករណ៍​ទុក​ជា​មុន ខ្ញុំ​មើល​ឃើញ​ថា​គណបក្ស​​ប្រជាជន​ លោក​ប្រយ័ត្ន​ប្រយែង​ណាស់​​ ទោះបីជាលោកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជា​​លោក​ខិតខំ​​បង្កើន​​​សមិទ្ធផល​​​​ដែរ ហើយ​ធ្វើយ៉ាងណា​​មិនព្យាករណ៍​ហួស​ហេតុ​នោះទេ​ គឺគ្រាន់​តែ​ព្យាករណ៍​ក្នុង​ចិត្ត​​។ ជាក់​ស្តែង​នីតិកាល​មុន លោក​ព្យាករណ៍​ត្រឹម ៨០ ទៅ៨១​ប៉ុណ្ណោះ ​ប៉ុន្តែ​វាកើន​រហូត​ដល់៩០​​។ ផ្ទុយ​ទៅវិញ​គណបក្ស សិទ្ធិ​មនុស្ស ដែល​ទទួល​បាន​តែ​៣​អសនៈ បែរជា​ហ៊ាន​ព្យាករណ៍​រហូត​​ដល់​​ទៅ​៥៨​ ទៅ៦០ អសនៈ​មុន​ពេល​បោះ​ឆ្នោត។​ ការព្យាករណ៍​ហួស​ហេតុបែប​នេះ គេ​ហៅថា​នយោបាយ​របៀប​​ចៅចាក់​ស្មុគ្រ​​​។​ការដែល​អួត​មុន​បែប​នេះ ហើយ​បែរ​ជា​ទទួល​បរាជ័យ​វិញនោះ​ គឺជាការ​ខ្មាស់​គេ​ខ្លាំង​​ណាស់​​។​

សព្វថ្ងៃនេះ ​ សម្លេង​របស់​គណបក្ស​ប្រឆាំង គឺមិន​មែនជា​សម្លេង​ដោយ​សុច្ឆន្ទៈពិត​ប្រាកដ​ទេ​ វាគ្រាន់​តែ​ជាសម្លេង​ដែលកើត​ចេញពី​ភាពអសកម្ម​ណា​មួយ​នៃមន្ត្រី​មូលដ្ឋាន របស់​គណបក្ស​ដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាល​​។ ប៉ុន្តែ​នៅពេល​ដែល​ការធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​ទទួល​បាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ជា​ បន្តបន្ទាប់​ ពេលនោះ​សម្លេង​​ទាំងនោះ​នឹង​ត្រូវ​បង្កើន​មកកាន់​គណបក្ស​ប្រជាជន​​វិញ។ ចំណុច​នេះ ថ្នាក់​ដឹកនាំ​របស់​យើង សម្តេច​តេជោ​ ហ៊ុន សែន លោក​តែងតែ​អំពាវនាវ​ឲ្យ​មន្ត្រី​របស់លោក​ធ្វើ​អំពើល្អ​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ​។ មន្ត្រី​មូលដ្ឋាន​សំខាន់​គឺរឿង​សេវា​សាធារណៈ​ជូន​ប្រជាពល​រដ្ឋ មិនត្រូវ​បង្កបញ្ហា​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ទេ​។

ចំណុចមួយទៀត ​ យើងមើល​ឃើញរួច​ហើយ​ថា​ នៅពេល​ដែល​គណបក្ស​ប្រឆាំង គេនឹង​មិន​ទទួល​​បាន​​ជោគជ័យ​ ជា​ពិសេស​លោក កឹម សុខា គាត់​តែងតែ​ចោទ​បញ្ហា​ដាក់​ទៅលើ​គណៈកម្មាធិការ​​​ជាតិ​​។ គាត់ដូច​ជាព្រួយ​បារម្ភ​អំពី​លទ្ធផល​របស់​គាត់​ ចំពោះ​គណៈ​កម្មាធិការ​ជាតិ​​ រហូត​អំពាវ​នាវឲ្យ​បរទេស​មកជួយ​មើល​ពីបញ្ហា​ដំណើរ​ការនៃ គ ជ ប នៅ​ពេល​បោះឆ្នោត​។ ខ្ញុំ​គិត​ថា​គាត់​​ដូច​ជា​បរទេស​និយម​ពេក​ហើយ​។ គំនិត​របស់​គាត់​គឺកំពុង​តែ​បញ្ច្រាស់​ទៅ​នឹង​ដំណើរ​វិវត្តន៍​នៃ​ការ​ជាក់​ ស្តែង​នៅកម្ពុជា​ហើយ។ ការបោះ​ឆ្នោតកាល​ពីឆ្នាំ​១៩៩៣ អ៊ុនតាក់​រៀបចំ​គឺជួប​នឹង​ភាព​រខេក​រខាក​ខ្លាំង​ណាស់​ ។​ប៉ុន្តែ​ចាប់​ពីនីតិកាល​ទី២មក​ ខ្មែរ​យើង​បានរៀប​ចំដោយ​ខ្លួន​ឯង​ យើង​មាន​បទពិសោធន៍​ ពីនីតិកាល​មួយទៅ​នីតិកាល​មួយ​ រហូត​ដល់មាន​បណ្តា​ប្រទេស​មួយចំនួន​ដែល​គេ​ទើប​តែ​ចាប់ផ្តើម​​រៀបចំការ​ បោះឆ្នោត​គេមក​សុំបទពិសោធន៍​ពី គ ជ ប របស់​កម្ពុជា​ទៅវិញ​។ អញ្ចឹង​ហេតុអ្វី​អស់​លោក នៅ​តែប្រើ​ខួរក្បាល​វិល​ជុំវិញ​មួយ​ដុំ​បែបនេះ?​​។​ នេះគឺ​ជាសម្តី គឺជាឡេះ​របស់​អ្នក​ដែល​ត្រៀម​ខ្លួនចាញ់​​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ។ នៅពេល​ដែលដឹង​ថា​ខ្លួនចាញ់​ គឺ​គេចាប់​ផ្តើម​រក​មធ្យោបាយ​ណា​ដើម្បី​​លើក​ហេតុផល​មកដាក់​ធ្វើជាបញ្ហា​។ ហើយ​ហេតុផល​របស់​គាត់​គឺមាន​តែ​រឿង ទី១ ចោទ គ ជ ប ថា​មិន​យុត្តិធម៌​ទៅ​ ទី២ បដិសេធ​នូវ​លទ្ធផល​នៃការបោះ​ឆ្នោត​នោះទៅ​។ បើអស់​លោក​តាំង​ខ្លួន​ជា​អ្នក​នយោបាយ​ពិត​ប្រាកដ​​ហ៊ាន​ទ​ទួលស្គាល់​ការពិត ហ៊ាន​ទទួល​ស្គាល់​សមត្ថភាព​ខ្លួនឯង​ គឺ​សូម​អស់​លោក​កុំ​ប្រើនូវ​រូបមន្ត​បែប​មិន​ថ្លៃថ្នូរ​ពីបណ្តា​ប្រទេស​មួយ​ ចំនួន​នៅមជ្ឍឹម​បូព៌ា ឬនៅ​អារ៉ាប់​អីនោះ គឺ​ទៅអត់​រួចទេ​​។ សូម​អស់​លោក​កុំយក​គំនិត​អស់នោះ​មក​ដាក់​នៅក្នុង​ខួរក្បាល​នៅពេល​ដែលខ្លួន​ ចាញ់​​ឆ្នោត​ និងត្រូវ​ហ៊ាន​ទទួលស្គាល់​ការពិត​ និង​កុំមាន​គំនិត​បង្ក​អស្ថេរភាព​ឡើងវិញ​នៅពេល​ដែល​ខ្លួន​ចាញ់ឆ្នោត​​។ អស់​លោកត្រូវ​យល់ថា តម្លៃ​នៃសន្តិភាព​ដែលកើត​មាននៅ​ប្រទេស​ខ្មែរនេះ​ គឺ​គ្មាន​អស់​លោក​មកចូល​រួមចំណែក​ជួយទេ​ និង​គ្មាន​បរទេស​ណាមកចូលរួម​ចំណែក​ទេ​។ ការ​ចាប់ផ្តើម​ចេញ​ពីការ​ប្រើ​បញ្ញា​ញាណ​សុទ្ធ​សាធ​របស់​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​ រាជរដ្ឋាភិបា​លបច្ចុប្បន្ន​ ជាពិសេស​សម្តេច​តេជោ​ ហ៊ុន សែន ដែល​លោក​បាន​ប្រើប្រាស់​នូវបញ្ញា​ញាណ​របស់​លោក​ឆ្លងកាត់​ឧបសគ្គ​រាប់ម៉ឺន​ ជំពូក​ ទោះ​បីជា​ឧបសគ្គ​នោះរង​នូវ​ការតិតៀន មិន​ឲ្យ​តម្លៃ​យ៉ាងណា​ក៏ដោយ​ ទីបញ្ចប់​អ្នក​ដែល​មើលស្រាល​​ អ្នក​ដែល​មិន​ទទួល​ស្គាល់ អ្នក​ដែល​ចាត់ទុក​ថា​សម្តេច​ជា​អាយ៉ង លើក​បន្តុប​ពីណា​មក​នោះ​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ការពិត​ និង​ឈាន​មកដល់​ការផ្សះ​ផ្សារ​ជាតិ​ជាមួយ​គ្នា ធ្វើ​ការជា​មួយ​គ្នា និងចុង​បញ្ចប់​យើង​ទទួល​បាន​សន្តិភាព​​ពិតប្រាកដ​នៅឆ្នាំ​១៩៩៨ ដោយសារ​ស្នាដៃ​របស់​សម្តេចតេជោ​។ ដូច្នេះ​សូមអស់​លោក​កុំមាន​គំនិត​ទុទិដ្ឋិ​និយម​ណា​មួយ​​ ចង់​បង្ក​អស្ថេរភាព​ឡើង​វិញ​តាម​មធ្យោបាយ​មិន​ថ្លៃថ្នូរ​ដូច​នៅ​បណ្តា​ ប្រទេស​នានា​មួយចំនួន​នោះឲ្យសោះ​។​

-មតិលោកបណ្ឌិតឈឹម ផលវរុណ

រឿងបោះឆ្នោត ​ឃុំសង្កាត់​នៅឆ្នាំ​២០០៧​កន្លងមក ​ប្រជាពល​រដ្ឋអាច​ពិចារណា​មើល​ថា សមា​ជិក​​​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់​របស់​គណបក្ស សម រង្ស៊ី ដែល​មាននៅ​ក្នុង​បណ្តា​ឃុំ​សង្កាត់​នានា​ទូទាំង​ប្រទេស​ តើពួក​គាត់បាន​យកតួនាទី​ជាសមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំ​សង្កាត់​របស់​ខ្លួន​ នោះទៅ​ធ្វើអ្វីខ្លះ​?​ បើសិន​ជាគាត់​មិនអាច​យក​តំណែង​ជាសមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់ ​យកទៅ​ធ្វើកិច្ចការ​នយោបាយ​មូល​ដ្ឋាន ​រួមជា​មួយនឹង​ប្រជាពលរដ្ឋ​​ រួមជាមួយ​នឹង​សមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់​របស់​គណបក្ស​ប្រជាជន​​ កម្ពុជា​នោះ តើ​ប្រជាពល​រដ្ឋ​គួរ​តែផ្តល់​តំណែង​នោះទៅ​ពួកគេ​ដោយ​អត់​ប្រយោជន៍​បែបនេះ​ ដែរ​ឬទេ?​​។ តំណែង​សមាជិក​រដ្ឋសភា​ក៏ដូចគ្នា​ដែរ​ យើង​មើល​គណបក្ស​លោក កឹម សុខា​ បាន​៣​អសនៈ គាត់​អត់​ប្រើ​វេទិការ​រដ្ឋសភា​ទេ គាត់​យក​ឡេះ​ចោទ​ថា​រដ្ឋសភា​អញ្ចេះ​អញ្ចុះ ហើយបែរ​ជាទៅ​ដើរ​ធ្វើ​នយោបាយ​អាវ៉ាសែ​ទៅវិញ​។​ បើសិន​ជាគណបក្ស​ដែល​អត់​អសនៈ គឺគេអាច​ប្រើ​ច្រកវេទិការ​សាធារណៈ​នេះបាន​។ ប៉ុន្តែ​គណបក្ស​កឹម សុខា ដែល​មាន​៣​កៅ​អី​ទៅ​ហើយ ហេតុអ្វី​បាន​មិនប្រើ​វេទិការ​សភា​ទៅ​វិញ​?​ ដូច្នេះ​ប្រជាពល​រដ្ឋគួរ​តែស្តាយ​ចំពោះ​អសនៈ​ទាំងបី​នោះ​ពីព្រោះ​ តំណាងរាស្ត្រ​របស់​លោក​កឹម សុខា មិន​បាន​បំពេញ​តួនាទី​របស់​ខ្លួន​ជាម្ចាស់​ឆ្នោតទេ​​។ ម្យ៉ាងទៀត​គណបក្សលោក កឹម សុខា បានចោទ​ប្រកាន់​តាមរយះ​វិចារណៈ​កថា ថាមាន​គណបក្ស​ខ្លះ​កំពុង​តែ​ឃោសនា​បោះឆ្នោត​​ គឺ​គេចង់​ចោទ​ប្រកាន់​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​។ អញ្ចឹង​សូម​ប្រជាពល​រដ្ឋ​គិតមើល​ទៅ លោក កឹម សុខា មួយ​ថ្ងៃៗ​ឃោសនា​កុំឲ្យ​ប្រជាពល​រដ្ឋបោះឆ្នោត​ឲ្យគណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ តើនេះ​ជា​កា​រ​​ឃោសនា​​ដែរ​ឬទេ?​​​។ តើ​ជាការ​ឃោសនា​ដែរឬទេ?​ នៅពេល​ដែល​លោក កឹម សុខា ទៅ​និយាយ​បោកប្រាស់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ថាឲ្យ​លុយ៤ម៉ឺន​ ដាក់​ធ្មេញ​មាស រកប្តីឲ្យ​ស្ត្រី​ម៉េម៉ាយ​ ចែកមាស​កន្លះតោន​ជាដើម​នោះ​។​ ចំណុច​នេះគឺ​ជាបទ​ល្មើស​រួច​ទៅហើយ​។

-មតិ​លោក​បណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ

ចំណុច ​ហ្នឹង​ខ្ញុំ​ចង់បញ្ជាក់នូវ​ប្រយោគ​​​​ពី​រ​ឃ្លា​ ជូន​ប្រជាពល​រដ្ឋ​​​ដើម្បី​កុំ​ឲ្យ​​​អស់​លោក​អ្នក​នយោបាយ​​​ប្រឆាំង​អាឡិ​ អាឡក់​អត់​ដឹង​អីហ្នឹង​បោកប្រជាពលរដ្ឋ​ « គ្មាន​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី​ណា​ ឬ​ក៏​គ្មាន​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី​​ឯណា ដែល​ផ្តល់​​សិទ្ធិ​សេរី​ភាព​ឲ្យ​បុគ្គល​ ឬ​ ឲ្យ​ពលរដ្ឋ​ជេរ​ប្រមាថ​អាជ្ញាធរ​ទេ ជេរ​ប្រមាថ​រដ្ឋាភិបាល​ទេ  ពី​ព្រោះ​រដ្ឋាភិបាល​ ជារ​ដ្ឋាភិបាល​​កើត​ចេញ​ពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​​ ពី​ប្រជាពលរដ្ឋ គឺ​ជា​រដ្ឋាភិបាល​របស់​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា »​។​ នៅ​ពេល​ប្រកួត​ប្រជែង​គ្នា​ទេ ដែល​ជា​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​នយោបាយ​។​ នៅ​ក្រោយពេលនៃ​​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​ រដ្ឋាភិបាល​ហ្នឹង​ទោះ​បី​និន្នាការ​ពី​គណបក្ស​ណា​ក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាល​ហ្នឹង​គឺ​ជា​ស្ថាប័ន​​របស់​រដ្ឋ​ហើយ។​ អញ្ចឹង​គ្មាន​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី​​ឯណា​ ដែល​គេ​ផ្តល់​​សិទ្ធិ​សេរីភាព​​ប្រជាពលរដ្ឋ​ដើរ​ជេរ​ប្រមាថ​រដ្ឋាភិបាលទេ​។​ រហូត​ដល់​ទៅ​ កឹម​ សុខា ក៏​ដើរ​ជេរ​ប្រមាថ​ចោទ​ប្រកាន់​រដ្ឋាភិបាល​ទៅទៀត​ គឺ​គ្មាន​ទេ​ទៅ​ដើរ​រក​មើល​ទៅ។​ ហើយ​មួយ​ទៀត​ « គ្មាន​នីតិ​រដ្ឋ​ឯណា​ ដែល​ផ្តល់​សិទ្ធិ​ទៅ​បុគ្គល​ក្នុង​ការ​ប្រើ​នយោបាយ​ ឬ​ការ​ប្រើ​ឥទ្ធិ​ពល​អ្វី​ ទាំង​ឥទ្ធិពល​​លុយ​ ដើម្បី​ឲ្យ​អ្នក​ហ្នឹង​ទៅ​ជេរ​ប្រមាថ​រដ្ឋាភិបាល​ ឬ​ក៏​ជេរ​ប្រមាថ​អាជ្ញាធរ​ទេ » អត់​មាន​ទេ។​ អញ្ចឹង​ទាំង​ប្រជាធិបតេយ្យ​​សេរី ទាំង​នីតិ​រដ្ឋ គឺ​ត្រូង​តែ​គោរព​រដ្ឋាភិបាល​ថ្នាក់​ជាតិ រហូត​ដល់​អាជ្ញាធរ​របស់​រដ្ឋ​នៅ​ថ្នាក់​មូលដ្ឋាន​។​ ហើយ​ចំណុច​​នេះ​សំខាន់​ណាស់​ ត្រង់​ហ្នឹង​ដែល​ខ្ញុំ​ចង់​បញ្ជាក់​ជូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​​កុំឲ្យ​​ជឿ​ កឹម សុខា កុំ​ជឿ​ហ្នឹង​ខ្ញុំ​មិន​មែន​មិន​ឲ្យ​ជឿ​ខាង​នយោបាយ​ទេ ​កុំ​ជឿ​ពាក្យញុះ​ញង់​ ពាក្យ​ដុត​កំហឹង​​រហូត​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​​យក​បរិបទ​ពហុបក្ស​​គ្រាន់​តែ​ធ្វើ​ ជា​លេស​​ ឲ្យ​វង្វេង​នៅ​កណ្តាល​ព្រៃ​ កុំ​ជឿ​ឲ្យ​សោះ។​ គ្មាន​ប្រជាធិប​តេយ្យ​សេរី​ណា​គេ​ឲ្យ​យើង​ធ្វើ​អញ្ចឹង​ទេ ហើយ​ក៏​គ្មាន​នីតិ​រដ្ឋ​ណា ឲ្យ​យើង​ទៅ​ធ្វើ​អំពើ​ខុស​ច្បាប់​បាន​ទេ អញ្ចឹង​ហើយ​ខ្ញុំ​គ្រាន់តែ​​ប្រាប់​ទេ ដូច​នៅ​ប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់ អឺរ៉ុប​ខាងលិច​ ខ្ញុំ​មិន​និយាយ​ប្លុក​ខាង​កើតទេ​ ​ក្រែង​គេ​ថា​មិន​ជឿ​ខាង​កើត ហើយ​នៅ​អាមេរិក​ សាក​ជេរ​ប្រមាថ​អាជ្ញាធរ​មើល កុំ​និយាយ​ថា​ជេរ​ប្រមាថ​នាយក​​រដ្ឋ​មន្រ្តី ជេរ​ប្រមាថ​ប្រធានាធិបតី ជេរ​ប្រមាថ​រដ្ឋាភិបាល ត្រឹម​តែ​ជេរ​ប្រមាថ​​អាជ្ញាធរ​មូលដ្ឋាន​​ថ្នាក់​ឃុំ​ក៏​ដោយ​ សាក​ទៅ​ច្បាស់​ជា​មាន​ទោស​ឥឡូវ​ហ្នឹង។​ រឿង​អាជ្ញាធរ​​ជា​បុគ្គល​ដែល​ធ្វើ​ខុស​វាមាន​ទោស​របស់​គេ​មួយ ប៉ុន្តែ​ប្រជាពលរដ្ឋ​អត់​មាន​សិទ្ធិ​ទៅ​ដាក់​ទោស​ទេ គេ​មាន​ច្បាប់​របស់​គេ។​ ប៉ុន្តែ​រឿង​ប្រជាពល​រដ្ឋ​ទៅ​ជេរ​ប្រមាថ​អាជ្ញាធរ​​គឺគេ​​ ចាប់​ហើយ ពីព្រោះវាធ្វើឲ្យ​រចនា​សម្ព័ន្ធ​​ដឹក​នាំ​ប្រទេស​ រចនា​សម្ព័ន្ធគ្រប់​គ្រង​ប្រទេស​ច្របូក​ច្របល់​។​ ចំណុច​ហ្នឹង​ខ្ញុំ​សូម​បញ្ជាក់​ម្តង​ទៀត​ គ្មាន​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី​ឯណា ដែល​ផ្តល់​​សិទ្ធិ​សេរីភាព​ដល់​បុគ្គល​ ជេរ​ប្រមាថ​រដ្ឋាភិបាល​ ជេរ​ប្រមាថ​អាជ្ញា​ធរ​ទេ ហើយ​ក៏​គ្មាន​នីតិ​រដ្ឋ​ឯណា ដែល​ផ្តល់​ឲ្យ​បុគ្គល​ប្រើ​ឥទ្ធិពល​ណា​មួយ​ ឬ​ ឥទ្ធិពល​នយោបាយ​ក្តី​ ឥទ្ធិពល​កំហឹង​ក្តី ឥទ្ធិពល​នៃ​លុយ​ក្តី ទៅជេ​រ​ប្រមាថ​អាជ្ញាធរ​ដែរ ព្រោះ​នេះ​ជា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​នៅ​ប្រទេស​នីតិ​រដ្ឋ​។​

 

-មតិ​លោក ជុំ កុសល

ខ្ញុំ ​ពេល​ខ្លះ​យក​មក​គិត​ ស្តាប់​ទៅ​ដូច​ជា​ខ្លួន​ឯង​ពូកែ​អស្ចារ្យ​ណាស់ ប៉ុន្តែ​ខុស​ទេ​ណាជន​រួម​ជាតិ អញ្ចឹង​បាន​ខ្ញុំ​និយាយ​មួយ​មាត់​ ខ្ញុំ​ថា បើសិន​ជា​ពូកែ​ដូច​ការ​អះ​អាង​របស់​ខ្លួន​មែន​ ទាំង​លោក កឹម សុខា ទាំង​លោក សម រង្ស៊ី ប្រជា​ពលរដ្ឋ​សូម​ស្នើ​​តែ​មួយ​មុខ​ទេ​។​ ឥឡូវ​ដាក់​បេក្ខភាព​ចូល​រួម​ប្រកួត​ប្រជែង​មក ប៉ុន្តែ​សុំ​ឲ្យ​​ធ្វើ​សារណា ធ្វើ​ប្រវត្តិ​ពាក់​ព័ន្ធ​ទៅ​នឹង​សាម៉ី​បុគ្គល​ សាម៉ី​ខ្លួន​មេបក្ស​មួយ​ៗ ហ្នឹង ឲ្យ​ធ្វើ​ចង​ក្រង​សារណា​មក​ អំ​ពី​ប្រវត្តិ​ថា ខ្លួន​អាច​មាន​គុណ​សម្បត្តិ​អ្វី​ខ្លះ​ជា​មួយ​ជាតិ​ សរសេរ​មក។​ លោក​ កឹម សុខា ធ្លាប់​មាន​គុណ​សម្បត្តិ​អ្វី​ខ្លះ ជា​មួយ​ជាតិ លោក សម រង្ស៊ី ធ្លាប់​មាន​គុណ​សម្បត្តិ​អ្វី​ខ្លះ​ជា​មួយ​ជាតិ​ ហើយ​ចាប់​ផ្តើម​ពី​ពេល​ណា​​មក​ពេល​ណា ។ អត់​មាន​​​ទេ​លោក​យាយ​លោកតា​ជន​រួម​ជាតិ អត់​មាន​ទាល់​តែ​សោះ​ ធ្វើ​ការ​ប្រៀប​ធៀប​បន្តិច​ទៅ​ចុះ​។​ ខ្ញុំ​មិន​ចង់​ប្រៀប​ធៀប​ព្រោះ​គីឡូ​ ខុស​គ្នា​ពេក​  ពេល​ដែល​សម្តេច​តេជោ ហ៊ុន សែន លោកចាប់​ផ្តើម​ចុះ​ប្រឡូក​​នយោបាយ​ ទាំង​លោក កឹម សុខា លោក សម រង្ស៊ី មិន​ដឹង​នៅ​ឯណា​ផង​​ ហើយ​ជន​រួម​ជាតិ​ស្គាល់​ទេ ខ្ញុំ​ធ្លាប់​គិត​មើល​ថា បើ​គិត​ពី​វ័យ​ យើង​និយាយ​ឲ្យ​សាមញ្ញ​ឲ្យ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ងាយ​ស្រួល​ស្តាប់​​សម្តេច​តេជោ ហ៊ុន សែន វ័យ​លោក កឹម សុខា វ័យ​លោក សម រង្ស៊ី ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ទេ?​។​ សម រង្ស៊ី ដូច​ជា​បង​សម្តេច​ ១ឆ្នាំ ឬ ២ ឆ្នាំ ទេ។​ ឯ​លោក កឹម សុខា​ និង​សម្តេច​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ទេ ​ហើយ​ជន​ជាតិ​ខ្មែរ​ដូច​គ្នាទៀត​។​ ប៉ុន្តែ​នៅ​ក្នុង​ដំណាក់​កាល​មួយ​ ដែល​ប្រទេស​ជាតិ​វឹក​វរ​​ដោយ​សារ​សង្រ្គាម​ តើ​អស់​លោកទាំង​​ពីរ​នោះ​មាន​ប្រើ​ខួរ​ក្បាល​របស់​ខ្លួន​គិត​ទៅ​ដល់​ជាតិ​ ទេ?​ ឱកាស​មាន​ដូច​គ្នា។​ ថា​លោក សម រង្ស៊ី ទៅ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​​គ្រួសារ​មួយ​ថ្នាក់​ខ្ពស់​ទៅ​ហើយ រៀន​​នៅ​ក្រៅ​ប្រទេស មិន​ស្គាល់​អ្វី​ហៅ​ថា ទុក្ខ​​​វេទនា​របស់​ជាតិ និង​ប្រជាជន​​ទៅ​ចុះ​។ ឥឡូវ​ខ្ញុំ​និយាយ​ត្រឹម​ លោក​ កឹម សុខា ខ្ញុំ​និយាយ​ត្រឹម​សម័យ​​ខ្មែរ​ក្រហម​​ ដែល​រង​គ្រោះ​ដោយ​សារ​ខ្មែរ​ក្រហម​ដូច​គ្នា ហើយ​ចលនា​តស៊ូ​ រើបម្រាស់​​​ផ្តាច់​ខ្លួន​ចេញ​​ពី​របប​ ប៉ុលពត មិន​មែន​កើត​ចេញ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២ ធ្នូ ១៩៧៨ និង ៧ មករា ១៩៧៩ ទេ វា​កើត​ចេញ​តាំង​ពី​សឹង​ថា តាំង​ពី​ ៧០ ជាង​មក​ម្លេះ​ ៧៣-៧៤-៧៥ រហូត​ដល់​ ៧៧-៧៨​ មក​ កម្លាំង​​ដែល​គេ​អ្នក​តស៊ូ​ហ្នឹង។​ អញ្ចឹង​មិន​មែន​លោក​កឹម​ សុខា ហ្នឹង មិន​ដឹង​ទេ គឺ​ដឹង តែ​បើ​ដំណាក់​កាល​នោះ​ខ្លួន​មាន​គំនិត​អាណិត​ជាតិ មើល​ឃើញ​អំពី​ទុក្ខ​សោក​វេទនា របស់​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ ក្រោម​នយោបាយ​កាប់​សម្លាប់​របស់ ខ្មែរ​ក្រហម​ខ្លួន​ប្រហែល​រក​ច្រក​ណា​មួយ​ ដើម្បី​ចូលរួម​តស៊ូ ផ្តួល​រំលំ​របប​ហ្នឹង​ហើយ ប៉ុន្តែ​អត់​។ សម្តេច​តេជោ ហ៊ុន សែន ធ្លាប់​ដាក់​ជា​សំណួរ​​ខ្លួន​ឯង​ នៅ​ពេល​ដែល​លោក​​ពេញ​វ័យ​​ស្រឡាញ់​​ខ្លួន​អាយុ ១៧-១៨ ឆ្នាំ ស្រឡាញ់​ខ្លួ​ន ឆ្លុះ​កញ្ចក់​១ថ្ងៃ​ ៣-៤ ដង​។​ ខ្ញុំ​ក៏​ឆ្លង​កាត់​វ័យ​ហ្នឹង​ ខ្ញុំ​ក៏​ស្រឡាញ់​ខ្លួន​ខ្ញុំ​ដែរ​ ប៉ុន្តែ​លោក​បាន​លះបង់​មនោសញ្ចេតនា​ជាមួយ​គ្រួសារ ឪពុក​ម្តាយ​ បង​ប្អូន ញាតិ​សណ្តាន លះបង់​ការសិក្សា​ ចូល​បំរើ​ជាតិ​តាម​ការ​អំពាវ​នាវ​របស់​សម្តេច​ប្រមុខ​រដ្ឋ ​នរោ​ត្តម​ សីហនុ ពេល​ដែល​លោក​ទៅ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​​ផ្តួល​​រំលំ​របប​ លន់ ណុល តាម​រយៈ​ការ​អំពាវ​នាវ​នេះ លោក​របួស​ខ្លួន​​ប្រាណ លោក​ពិការ​នេត្រា​ម្ខាង​ ជំនួស​អស់​លោក​។​ នៅ​ក្នុង​ដំណាក់​កាល​នោះ គួរ​ណាស់​តែ​ភាព​ពិការ​របស់​លោក ប្រែ​ក្លាយ​ឲ្យ​ប្រទេស​ជាតិ​​ឈាន​ទៅ​រក​ដំណាក់​កាល​សន្តិភាព​ ឈាន​ទៅ​រក​ដំណាក់​កាល​ប្រក្រតី​ឡើង​វិញ វា​បែរ​ទៅ​ជា​​ការ​ចូល​រួម​យក​ជីវិត​ទៅ​ពាំង​នឹង​គ្រាប់​​កាំ​ភ្លើង​​ទទួល​ បាន​ជោគ​ជ័យ​ហើយ​ បែរ​ទៅ​ជា​អស់​លោក​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ទាំង​នោះ​មក​កាប់​សម្លាប់​ប្រជាជន​វិញ។​​ លោក​ដាក់​សំណួរ​ខ្លួន​ឯង​ថា លោក​របួស​ហ្នឹង​​វា​គួរ​តែ​បញ្ចប់​​បញ្ហា​ បែរ​ទៅ​ជា​អស់​លោក​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ មក​កាប់​សម្លាប់​ប្រជាជន​ តើ​លោក​ឈឺចាប់​ប៉ុណ្ណា ?​ ចំណុច​ហ្នឹង​ហើយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​លោក សម្រេច​ចិត្ត​​ចាក​ចោល​ភរិយា​ជាទី​ស្រឡាញ់​ ព្រម​ទាំង​កូន​នៅ​ក្នុង​​ផ្ទៃ លោក​ចាក​ចេញ​ទៅ​នាំ​សហការី​ឆ្លង​កាត់ ចំការ​មីន​ យក​ជី​វិត​ទៅ​ធ្វើ​ដើម​ទុន​ ដើម្បី​ទៅ​រំដោះ​ប្រទេស​ជាតិ ​រំដោះ​បាន​មក​ហើយ ទប់​ស្កាត់​សព្វ​បែប​យ៉ាង​ ផ្សះ​ផ្សា រក​សន្តិភាព​​ ឆ្លង​កាត់​ព្យុះ​ព្យោ​មា ដូច​ខ្ញុំ​បាន​និយាយ​​ខាង​ដើម វា​ច្រើន​ម៉ឺន​ជំពូក​ណាស់​។​ នេះ​ឱ​កាស​មាន​ដូច​ៗ​គ្នា​ អត់​មាន​អ្នក​ណា​ហាម​ឃាត់​​ទេ​ពេល​នោះ​ ប៉ុន្តែ​លោក កឹម សុខា​ នៅ​ឯណា ទើប​លេច​ចេញ​មក​នៅ​ ១៩៩៣ មិន​ដឹង​ចេញ​ពី​ណា​មក។​​ ១៩៩៣​ មក​ចូលរួម​បោះ​ឆ្នោត​ គឺ​គណបក្ស​លោក​តា ស៊ឺន​ សាន បាន​ប៉ុន្មាន​អសនៈ។​ ដល់ ១៩៩៨ រលាយ​គណបក្ស ហើយ​មក​បង្កើត​អង្គការ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​... ឥឡូវ​មក​តាំង​ខ្លួន​អ្នក​ពូកែ​យ៉ាង​ម៉េច​ លោក​យាយ​លោក​តា ប្រៀប​ធៀប​ត្រង់​ហ្នឹង។​ ឥឡូវ​បើ​យើង​មើល​បុគ្គល​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ម្នាក់ ​ដែល​លោក​​យក​ជីវិត​ធ្វើ​ដើម​ទុន​មក​រំដោះ​ប្រទេសជាតិ ឲ្យ​យើង​រស់​បាន​សុខ​បច្ចុប្បន្ន​ ហើយ​និង​មនុស្ស​ម្នាក់​ដែល​មាន​វ័យ​ប្រ​ហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ រស់​ដោយ​សារ​គេ​ដែរ​ ហើយ​មិន​ដែល​មាន​បទ​ពិសោធន៍​ក្នុង​ការ​ដឹក​នាំ​ប្រទេស​ មាន​តែ​បរាជ័យ​ក្នុង​ជីវិត​នយោបាយ​ ហើយ​មក​បង្កើត​គណបក្ស​មួយ​ មក​អួត​ក្អេង​ក្អាង​ថាខ្លួន​គ្រាន់​បើ​ ឯ​គេ​ខុស​រហូត​ ​តើ​លោក​យាយ​លោកតា​​ទទួល​យក​បាន​ទេ? ខ្ញុំ​ទទួល​យក​មិន​បាន​ទេ​ ខ្ញុំ​មិន​ឲ្យ​តម្លៃ​លោក កឹម សុខា​ ទេ ។​

-មតិ​លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ

ការពិត ​ខ្ញុំ​កំពុង​​ធ្វើ​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​កន្លង​មក​រហូត​ដល់​ពេល​នេះ​ តែ​ដោយ​សារ​ពេល​ខ្លះ​យើង​មើល​ទៅ​ យើង​ដឹង។​​ ប៉ុន្តែ​យើង​ឃើញ​​ការ​ប្រមាថ​ មាក់​ងាយ​ ដៀល​ វីរៈជន​ស្នេហា​ជាតិ រហូត​ដល់​ត្មេះដៀល​រដ្ឋាភិបាល​ តាំង​ខ្លួន​ឯង​អស្ចារ្យ​។​ ខ្ញុំ​សម្រេច​ចិត្ត​បញ្ជាក់​ជូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​បន្តិច អ្វី​ដែល​ការ​សិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ​របស់​ខ្ញុំ​ ផ្អែក​​ទៅ​លើ​ឯកសារ​ផ្សេង​ៗ​ គ្រប់​ច្រក​ល្ហក​ គឺ​កម្ពុជា​យើង​គួរ​តែ​មោទនភាព​ ចំពោះ​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ម្នាក់​ត្រកូល​​ជា​កសិករ​អាច​នាំ​មក​សន្តិភាព​ជូន​ជាតិ​ ។​ បើ​យើង​ពិនិត្យ​ទៅ​លើ​ឯក​សារ​គឺ​មាន​ទាំង​អស់​។​ គេ​មិន​អាច​លុប​ចោល​នូវ​តថភាព​សង្គម​ទេ​ ១៩៨៥ បាន​ប៉ុន្មាន​ខែ ដែល​ប្រមុខ​​រាជរដ្ឋាភិបាល​ សម្តេច​នាយក​រដ្ឋ​មន្រ្តី ហ៊ុន សែន ត្រូវ​បាន​គណបក្ស​ប្រជាជន​បដិវត្ត​​កម្ពុជា ផ្តល់​សេច​ក្តី​ទុក​ចិត្ត​ ឲ្យ​ធ្វើ​ជា​ប្រធាន​ក្រុម​ប្រឹក្សា​រដ្ឋ​​មន្រ្តី ហើយ​គាត់​ក៏​ប្រើ​ឱកាស​នេះ​ផ្តួច​ផ្តើម​គំនិត​សន្តិភាព​ទៅ​ភ្ជាប់​ជា​មួយ​ អន្តរជាតិ​ គឺ​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស​អូស្រា្តលី​ បន្ត​មក​ទៀត​ស៊ីពេល​២ ឆ្នាំគឺពី​ ៨៥ រហូតដល់ ៨៧ ជាង​ ២ ឆ្នាំ បាន​កើត​មាន​នូវ​ជំនួប​ជា​ឯកជន​​រវាង​ ហ៊ុន សែន សីហនុ ហើយ​ជំនួប​ហ្នឹង​គឺ​ជា​ជំនួប​ទី​១ ដ៏​អស្ចារ្យ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​បំរែ​បំរួល​នៃ​បញ្ហា​កម្ពុជា មក​លើ​ទស្សនៈ​នយោបាយ​ ខុស​គ្នា​របស់​ប្រទេស​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ និង​មហា​អំណាច​ពិភពលោក។​ ​​អាហ្នឹង​នៅឆ្នាំ​ ៨៧ ហើយនៅឆ្នាំ​​ ៨៨ ជំនួប​ ហ៊ុន សែន សីហនុ លើក​ទី​​២ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ឈាន​ទៅ​រក​ភាព​ជាក់​ស្តែង​ក្នុង​ការ​រៀប​ចំ​ស្វែង​រក​សន្តិភាព ​ជូន​កម្ពុជា។​ មិន​មែន​ ២៣ តុលា កើត​ដោយ​សារ​អន្តរជាតិ​ជប់​ម​ក​ទេ គឺ​ផ្តើម​តាំង​ពីឆ្នាំ​ ៨៥ ចំណាយ​​ពេល​ ២ ឆ្នាំ បាន​ ហ៊ុន សែន សីហនុ មាន​ជំនួប​នោះ។​ ជំនួប​ហ្នឹង​គេ​ហៅ​ថា ជំនួប​ ហ៊ុនសែន សីហនុ ហើយ​ ២៣ តុលា ឯណា​ទៅ​កើ​ត​ពី​បរទេស​ ២៣ តុលា កើត​ពី​តួអង្គ​អម្បាញ់​មិញដែល​ខ្ញុំ​បាន​​និយាយ​។​ ជំនួប​ទី១ ទី២ ហើយ​ជំនួប​ទី១ ទី២ ទៅ​រួច​ទាល់​តែ​មាន​អ្នក​ផ្តួច​ផ្តើម​គំនិត​ វាមិន​មែន​ទទេៗ​ ជំនួប​ទី​១ ទី២ កើត​មក​ដូច​ឥស្សីជប់​យ៉ាង​ម៉េច ជំនួប​ហ្នឹង​កើត​ឡើង​ដោយ​សារ​ផ្តួច​ផ្តើម​គំនិត​របស់​​សម្តេច​នាយក​ រដ្ឋមន្រ្តី​ ហើយ​ចំណុច​ហ្នឹង​យក​ទៅ​ពិចារណាចុះ។​​ ​យើង​ចេះ​តែ​បោះ​ជំហាន​​បន្តិច​ម្តងៗ​ ​ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ភ្លឺ​ កុំឲ្យ​​​លង់​លក់​ទៅ​តាម​អ្នក​នយោបាយ​ឆបោក​ទាំង​អស់​ហ្នឹង ហើយ​ខ្ញុំ​ជឿ​ថា​ប្រជាពលរដ្ឋ​មិន​ល្ងង់​ដូច​អស់​លោក​ហ្នឹង​ទេ។​ អស់​លោក​អ្នក​នយោបាយ​ប្រឆាំង​ ល្ងង់​ហើយ ងោះសុទ្ធ​ ដែល​គ្មាន​សមត្ថភាព​ធ្វើ​នយោបាយ​បាន​ត្រឹម​តែ​បិទ​បាំង​នូវ​​ការ​រីក​ចម្រើន ​របស់​កម្ពុជា ហើយ​បន្តុះ​បង្អាប់​ការ​រីក​ចម្រើន​​របស់​កម្ពុជា បែរ​ទៅ​ងាក​ពឹក​ផ្អែក​បរទេស​ ដែល​គេ​ត្រូវ​ការ​សហ​ប្រតិបត្តិការ​ និង​ឯក​រាជ្យ​ភាព អធិបតេយ្យ​ភាព​​ តែ​អស់​លោក​ប្រឆាំង​នេះ​គ្មាន​សមត្ថភាព​ការ​ឯករាជ្យ​ភាព​ អធិបតេយ្យ​ភាព​នៃអំណាច​រដ្ឋ​ របស់​កម្ពុជា​ទេ បែរ​ទៅ​ជា​​ងាក​ឡើង​ទៅ​ពឹង​បរទេស​ ហើយ​ចរិត​មាយាទ​នេះ​គឺ​​នឹង​ត្រូវ​បញ្ចប់​ជីវិត​នយោបាយបែប​ហ្នឹង​របស់​ពួក​ គាត់​ហើយ​។

-មតិ​លោក ជុំ កុសល

គាត់ ​ធ្វើ​នយោបាយ​ចូល​ចិត្ត​យក​ដៃ​ទៅ​បាំង​ ព្រះ​អាទិត្យ ព្រះ​អាទិត្យ​បំភ្លឺ​ពិភពលោក ប៉ុន្តែ​លោក យក​បាត​ដៃ​ដ៏​តូច​ទៅ​បាំង​ព្រះអាទិត្យ​យ៉ាង​ម៉េច​កើត​ បាំង​បាន​តែ​​មុខ​លោក​ហ្នឹង​ទេ ប៉ុន្តែ​អ្នក​ដ៏ទៃ​គេ​នៅ​តែ​មើល​ឃើញ​ព្រះ​អាទិត្យ​​។ ខ្ញុំ​ចង់​និយាយ​ថា អស់​លោក​មិន​ដែល​ទទួល​ស្គាល់​ការ​ពិត​ ហើយ​យក​បាត​ដៃ​ដ៏​កខ្វក់​របស់​ខ្លួន​ចង់​​បិទ​បាំង​ទូទៅ​យ៉ាង​ម៉េច​បាន។​​ វា​បាំង​តែ​ភ្នែក​របស់​លោក​ទេ តែ​​ភាព​ពិត​ជាក់​ស្តែង​គេ​មើល​ឃើញ​ថា វា​ចេញ​រូប​រាង​យ៉ាង​ម៉េច​ៗ អញ្ចឹង​ជម្រុះទៅ​អា​​រឿង​ធ្វើ​នយោបាយ​ចូល​ចិត្ត​យក​បាត​ដៃ​បាំង​ព្រះ​ អាទិត្យ​ បាំង​បាន​តែ​មុខ​ខ្លួន​ឯង​ ក៏​គិតថា ប្រហែល​វាជិត​ទៅ​ដល់​អ្នក​ដ៏ទៃ​អាហ្នឹង​គឺ​យល់​ខុស​ហើយ៕​

សម្រង់ព័ត៌មាន​៖ លោក នូ សាវុធឌី

Address Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen at the Closing of the 2011 Stocktaking and 2012 Direction Setting Conference of the Ministry of Rural Development

Address Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen

at the Closing of the 2011 Stocktaking and 2012 Direction Setting Conference of the Ministry of Rural Development

Chaktomuk Conference Hall, February 21st, 2012

Excellencies, Ladies and Gentlemen, National and International Guests!
Dear All Participants!

Today, I am pleased to attend the Closing of the 2011 Stocktaking and 2012 Direction-Setting Conference of the Ministry of Rural Development, which is being organized for us to collectively review the achievement made in the past year, and to find key strategies and mechanisms to ensure that the implementations of each rural development project achieve fruitful results that would be in line with the new direction of 2012. Taking this opportunity, on behalf of the Royal Government of Cambodia and myself, I would like to express my admiration and high evaluation for the collective efforts of Excellencies, Ladies and gentlemen who are in the management and are government officials of the Ministry of Rural Development in resolutely and tirelessly fulfilling their roles and duties in the cause of rehabilitating and developing the rural of Cambodia until accomplishing many remarkable achievements for our nation and people.

Truly, this conference provides a timely opportunity for reviewing and reflecting on the progress of the tasks implemented in the past, and so that we can learn from each other, discuss together, exchange experiences, identify strengths and weaknesses and lay down new measures and targets for the upcoming years.  In this spirit, I would like to offer my support and encouragement for your efforts in successfully performing your duties and accomplishing many new achievements with the aim to fulfill the needs of the people and contribute to the acceleration of economic growth, social development and poverty reduction. Along with this, our conference today is taking place at a time when the Royal Government is increasing its attention and taking action with strong and calculated aspiration in the development on all sectors, including the acceleration in the work on rural development and poverty reduction, in particular after our people just overcame the flooding disaster in 2011.

In this spirit, on behalf of the Royal Government of Cambodia and myself, I would like to express my admiration for the management and government officials of the Ministry of Rural Development,  and rural development offices in the capital and provinces, the Cambodian Red Cross, other relevant institutions, local authorities  at all levels, development partners, non-governmental organizations, as well as for people from all walks of life for the good cooperation and utmost efforts in sharing the burden of the Royal Government in distributing emergency relief aid and other assistance to the affected families and communities in the Kingdom of Cambodia during the flood-responding phase in 2011. All these contributions have indeed supported the acceleration of the momentum in rehabilitating economic growth and enhancing daily living standard of our people.

As H.E Chea Sophara has raised in the report, within the past year we made many proud achievements in rural development including all types of socio-economic infrastructure development, human resource development, development policy preparation, necessary regulation and standard documents establishments along with the facilitating mechanisms preparation and all development action plan implementations under the framework of rural development across the country.

Truly, all these achievements are reflected in the growth in living standard of our people in rural areas that is improving steadily. Indeed, the development of rural infrastructure such as clean water supply and rural sanitation systems, education and training system, medical consultations and treatments, healthcare, village’s doctors, commune’s health centers, referral hospitals, moving schools, primary, secondary and tertiary educations, as well as vocational training centers  closer to residential areas, are improvements in the human resources capability, community development, and rural economy; and the development programs along the Western and Northern borders of the Kingdom of Cambodia are all great contributions for improving and promoting in the welfare and living standard of the people.

In addition, rural development has greatly contributed to the prevention of rural-city and rural-urban migrations. In this spirit, I would like to recommend ministries, institutions, concerned local authorities, and all relevant agencies, in particular sub-national administrations, to continue paying great attention and tirelessly taking part in rural development in order to make rural areas in the country to use up potential benefits of the available opportunities and be able to exploit the advantages that are preferential for the development under the national, regional and global frameworks, as well as to vigorously speed up rural area development with the aim to double the living standard of the people so that we can accelerate the reduction in the gap between city and rural areas.

Indeed, Cambodia rural area has transformed gradually from quiet place to center of agricultural production, tourism, commerce, light manufacturing, with electricity, interconnected roads and bridges, schools from primary level and above, hospitals, health centers, irrigation system,  clean water supply system, wells, ponds and reservoirs and so on. These reflect the fact that we have been helping to enhance gradually the livelihood of rural people. Moreover, we have not only turn rural areas into place of peace, safety, security and new development, but also into new potential development pole for speeding up our national economic development. In this sense, the government has always consider that rural development is one of key priorities like other sectors such as agriculture, education and health that we must keep giving special attention to. 

At the same time, rural development is multi-sectoral tasks which require active participation and cooperation from all stakeholders. In this spirit, the government has been giving high and urgent attention to (1) the rehabilitation and restoration of rural infrastructure including rural roads, bridges, schools, health centers, rural health, (2) the provision of clean water network and rural sanitation to answer demand from all walks of life, especially people in rural area who have limited access to clean water, (3) the construction and building of irrigation system and sprinkling system for agricultural farming, particularly rice production to increase productivity of the farmer, (4) the promotion of service of consultation, care and treatment for people in rural community, raising awareness on change in behavior and mindset related of living and eating and preserving food and, (5) human resource development, making law, regulation, policies and measures aiming at promoting rural development of transparency, accountability and efficiency in conformity to the Royal government platform and the Rectangular Strategy. 

Obviously, we are aware that Cambodia bear potential from natural resource and agriculture that are situated across Cambodia, and majority of the people living in rural areas. In this regard, we could clearly see that our primary capitals for rural development are these natural resource and agricultural skill that requires us to strengthen our capacity to efficiently manage and make the best use of that capital. Moreover, we must seek and bolster other production factors to complement the potential of existing natural resource and labor force; such as financial resource, leadership skill and entrepreneurship, because developing agriculture sector alone is not enough for rapid development. In this sense, we must keep implementing various activities and continue close cooperation with one another to make us of all economic resources such as natural resource, labor force, capital and entrepreneurship to fruitfully develop rural areas further. Nevertheless, I am of the view that among the 4 above-mentioned resources human resource is very fundamental for every kind of development. Therefore, human resource development at rural area is urgent and important task for rural development, and as result rural development will reinforce human resource development. I would say, in other words, human development is for rural development and rural development is for human. 

Through rigorous discussion of this conference, I believe that we had assessed and laid out plans of action, measures and new direction to make further achievements related to rural rehabilitation and development in the coming years. In parallel, in addition to what we have been implementing and citing in the conference and with objective to promote this sector for Cambodian economic growth, I would like to provide a number of recommendations as follows:

First. The Ministry of Rural Development and relevant ministries-institution, all levels of authorities must make further effort to construct rural roads and seek any financial assistance to improve rural roads by using DBST. Because, so far our budget package for rural road maintenance is regular and cyclical, but the quality of rural roads remain poor which require huge maintenance costs. Regarding this point, I reaffirm that the state must ensure the construction of roads, bridges and physical infrastructure that support socio-economic development, that these tasks not only serve livelihood of the people, but also are the foundation for private sector expansion that in turns accelerate the growth of the whole economy. In this sense, I reckon that a number of rural areas possess high economic potential that need to be promoted and encouraged for private sector participation in development of physical infrastructure through Private Participation in Infrastructure (PPI) and Public-Private Partnership (PPP) which is the mechanism for resource mobilization, promoting investment, raising productivity and accelerating development.

The Ministry of Rural Development and related ministries/institutions, local authorities should continue to attract and mobilize private sector to actively participate in this program with high ownership and responsibility.

Second, Ministry of Rural Development must continue to promote the supply of clean water and sanitation in accordance with the plan determined by the cooperation between relevant ministries- institutions, in line with the national policies on the rural water supply which states that “ Every person must have access to clean water service and sanitation, and lives in an environment with hygiene by 2025” and the Millennium Development Goals of Cambodia that has determined that by 2015 “50% of citizens living in rural areas will have access to clean water and 30% of citizens living in rural areas will have good sanitation”. In this regard, I recommend the Ministry of Rural Development to actively implement the counterpart program between state and its citizen to speed up the progress of this sector.

Third, The Ministry of Rural Development must pay higher attention to administrative reforms and capacity building, including strengthening leadership, managing the development capacity of lower level institutions, training government officials and people in rural areas by establishing training centers or rural development institutions at the national and sub-national level.

Fourth, The Ministry of Rural Development must rebuild cannel, repair village road, excavate pond, provide crop seed and animal’s breeding stock and fruit trees and grain crops and continue to cooperate with development partners and NGOs to provide rural credit to other provinces besides targeted provinces where implementations are underway. Within this, the Ministry of Rural Development should find ways to incorporate small production with big investment project, which can make certain programs being automatically linked with one another and to reduce burden on the state.

Fifth,The Ministry of Rural Development and inter-ministerial committee must make more concert effort to successfully develop western and northern border regions of Cambodia by collaborating with ministries-agencies concerned, private sector, civil societies and the donors in building physical infrastructure and clean water network and rural sanitary, electricity, developing the agriculture, tourism, health, education sectors and generating employment for the people. These practices can be good example of rural economic development for the rest of the region, by transforming a rural area into a town and a pole of production.

Sixth, the Ministry of Rural Development should formulate and successfully carry out rural development strategic plan, policy paper on rural roads, guideline on sanitary improvement for rural community, national strategy on rural clean water provision and sanitary, rule on the establishment and function of village development committee, as well as principle on water usage from the Mekong and Tonle Sap rivers for rural development goal.

Seventh, The Ministry of Rural Development and relevant ministries/institutions should collaborate to promote public investment in rural development and agriculture, research and extension service by paying attention to more plating through upgrading skills and capacity of agricultural enterprises and agriculture-based enterprises; and raise efficiency of irrigation system that is managed and owned by farmers and expanding microfinance service. In this regard, all these works should have indicators and statistical data to monitor and evaluate progress and development of new programs.

Once again, I would like to appeal to all participants of the conference to actively and flexibly participate in the implementation of the mentioned plan and share your knowledge and experiences learned from this stocktaking conference to improve your performance to further realize new achievements in accordance with our rural development strategy. I also would like to recommend the Ministry of Rural Development and all related Ministries/Institutions to transform good recommendations, comments and experiences gained from this conference to be the practical action pan in order to ensure the success of rural development. In this spirit, I strongly believe that Cambodia is optimistically moving forward to more development and prosperity with broader base and is more favorable, through maintaining peace, political stability, harmonized society and sustainable development.

Last but not least, I would like to congratulate and highly value the concert efforts made by the Ministry of Rural Development, who have successfully organized this conference. I also would like to highly appreciate relevant Ministries/Institutions, inter-ministerial committee and municipal/provincial, district/khan and commune/sangkat authorities as well as all levels of competent authorities and our people, who have worked more closely with each other to address issues of rural development and poverty reduction. At the same time, I would like to request development partners, non-government organizations, civil societies, and private sectors to continue supporting and further contributing to the Royal Government and the people of Cambodia to achieve success with ownership in the process of national socio-economic development.

Finally, together with the Closing of the 2011 Stocktaking and 2012 Direction Setting Conference of the Ministry of Rural Development, I would like to wish Excellencies, Ladies and Gentlemen the four gems of Buddhist blessing: Longevity, Nobility, Health and Strength.

EndItem