ថ្ងៃទី ១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៣
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ យើងឃើញថា មួយព្រះជន្មរបស់ព្រះមហាក្សត្រ សម្ដេចតា
សម្ដេចតាទួត ជាទីគោរពសក្ការៈរបស់យើង
គឺព្រះអង្គបានបូជាព្រះកាយ ដើម្បីបុព្វហេតុជាតិ សាសនា និងព្រះមហាក្សត្រ ជាពិសេស គឺដើម្បីភាពសុខក្សេមក្សាន្ដនៃប្រជារាស្ដ្ររបស់ព្រះអង្គ ទាំងភាពជាគំរូនៃការអភិវឌ្ឍជាតិ ភាពជាគំរូនៃការដឹកនាំជាតិ ទាំងនយោបាយក្នុងប្រទេស ក្រៅប្រទេស ឃើញថា ព្រះអង្គតែងតែបង្ហាញនូវភាពឆ្លៀវឆ្លាត ក្នុងការធ្វើយ៉ាងណាឲ្យកម្ពុជារបស់យើង បោះជំហានទៅមុខ និងជាតួអង្គដ៏មានសារៈ-សំខាន់មួយផងដែរ នៅក្នុងការស្វែងរកសុខសន្ដិភាព ជូនប្រជារាស្ដ្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលក្នុងនោះ យើងឃើញថា មានទំនាក់ទំនងផ្សារភា្ជប់ជាមួយនឹងប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នគឺ សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ផងដែរ ដែលឃើញថាមានភាពមមាញឹក ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាកម្ពុជា។ អញ្ចឹងរឿងនេះ
គឺជារឿងដែលយើងដឹងទាំងអស់គ្នា តែអ្វីដែលខ្ញុំចង់ឲ្យលោកបណ្ឌិត
ជួយធ្វើការពន្យល់បំភ្លឺ គឺទាក់ទងទៅនឹងត្រង់ថា ក្នុងមួយព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គឃើញថា អ្នកនយោបាយខ្មែរតែងតែ កេងចំណេញនូវរាល់ស្នាព្រះហស្ដរបស់ព្រះអង្គ។
អ្នកនយោបាយខ្លះ គឺមិនទាំងបានចូលរួមចំណែកជម្រុញយ៉ាងណា ឲ្យសមិទ្ធផល
ឬក៏ចូលរួមចំណែកក្នុងការកសាងប្រទេសជាតិ ជាមួយនឹងព្រះអង្គនោះទេ។ ប៉ុន្ដែ
គេហាក់បីដូចជាកេងចំណេញស្នាព្រះហស្ដរបស់ព្រះអង្គ កិត្តិនាមរបស់ព្រះអង្គ តាំងពីព្រះអង្គនៅគង់ព្រះជន្មនៅឡើយ រហូតទៅដល់ព្រះអង្គសោយទិវង្គត។ ដូច្នេះ សូមលោកបណ្ឌិតជួយធ្វើការចាប់អារម្មណ៍បន្ដិច ថាតើបន្ទាប់ពីព្រះរាជបវេណីនៃពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ក៏ដូចជាព្រះរាជពិធីដទៃៗទៀតរហូតមកដល់ពេលនេះ គឺអដ្ឋិរបស់ព្រះអង្គ ក៏ត្រូវបានយាងមកគង្គប្រថាប់នៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងជាកិច្ចបង្ហើយបុណ្យទៅហើយ។ អញ្ចឹងតាមរយៈព្រឹត្តិការណ៍ពីដើមរហូតមកដល់ចប់នេះ
លោកបណ្ឌិតមើលឃើញយ៉ាងណាដែរទៅ ចំពោះសកម្មភាពរបស់អ្នកនយោបាយប្រឆាំងនៅកម្ពុជា?
លោកបណ្ឌិតឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ ចំពោះអ្នកនយោបាយនៅកម្ពុជានេះ
បើយើងមើលប្រវត្តិតាំងពីដើមរហូតដល់គាត់មកធ្វើជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងបច្ចុប្បន្ននេះ យើងឃើញថា ពួកគាត់ហាក់ដូចជាគ្មានភាពស្មោះត្រង់ជាមួយនឹងព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪទេ។ កាលព្រះអង្គគង្គនៅមានព្រះជន្មនៅឡើយនោះ យើងមើលតាំងពីកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ ថ្ងៃ ៩ វិច្ឆិកា ១៩៥៣ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន
គណបក្សប្រឆាំងថ្មីៗនេះគេបានធ្វើអ្វីខ្លះ? ឥឡូវយើងមើល ថាតើហេតុអីបានពួកគាត់មិនស្មោះត្រង់ទៅនឹងអង្គសម្ដេចឪ ប៉ុន្ដែបែរទៅជាប្រើព្រះកិត្តិនាម ហើយនិងសមិទ្ធផលសង្គមរាស្ដ្រនិយម
មកដាក់ចូលក្នុងការឃោសនារបស់ខ្លួន ក្នុងវោហាស័ព្ទឃោសនារបស់ខ្លួន ហាក់ដូចជាអស្ចារ្យមែន។ ប៉ុន្ដែ អតីតកាល ក្នុងពេលវេលាដែលព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪគ្រប់គ្រងប្រទេស នៅក្នុងរាជាណាចក្រទី១
ឃើញថាពួកគាត់ហាក់ដូចជាអត់មានអ្វីដែលចូលរួមផង
ប៉ុន្ដែហេតុអីចុងក្រោយទៅយកអតីតកាល ហាក់ដូចជាខ្លួនឯងហ្នឹង អស្ចារ្យជាមួយ។ ត្រង់ហ្នឹងហើយ ដែលខ្ញុំអាចនិយាយភាសាសាមញ្ញ គឺថា អ្នកនយោបាយប្រឆាំងខ្មែរបច្ចុប្បន្នហ្នឹង ជាពិសេសនិយាយឲ្យចំ គឺ លោក
សម រង្ស៊ី លោក កឹម សុខា គាត់អត់មានសមត្ថភាពធ្វើនយោបាយ គាត់ធ្វើនយបាយខ្មោចលង។ នយោបាយខ្មោចលងហ្នឹង គឺគាត់យករឿងអតីតកាល មកលងបច្ចុប្បន្នកាលទេ
ប៉ុន្ដែរឿងពិតនៃអតីតកាល គាត់អត់បានយកមកធ្វើជាគំរូនៃការរៀបចំគំនិតនយោបាយបច្ចុប្បន្នរបស់ពួកគាត់ទេ។ គាត់គ្រាន់តែយករឿងអតីតកាលមកធ្វើជា នយោបាយខ្មោចលង
បញ្ឆោត និងវាយប្រហារទៅលើរាជរដ្ឋាភិបាល ទៅលើគូប្រកួត
ហើយបញ្ឆោតមកបន្លំប្រជាពលរដ្ឋ។ ឥឡូវ ដើម្បីឲ្យបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋអាចយល់ថា ស្អីទៅជានយោបាយខ្មោចលង របស់លោក កឹម សុខា និង លោក សម រង្ស៊ី
ដែលយកអតីតកាល និងយកព្រះកិត្តិនាមព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ ជាសមិទ្ធផលសង្គមរាស្ដ្រនិយមរបស់អង្គសម្ដេចឪ ហើយថាជានយោបាយរបស់ពួកគាត់ហ្នឹង ស្រដៀងនយោបាយអស់លោកអ្នកនយោបាយ
កាលជំនាន់អង្គសម្ដេចឪដឹកនាំប្រទេស កាលរាជានិយមទី១ ដែរឬអត់? យើងមើល បើយើងគិតពី ក្រោយការទទួលឯករាជ្យ ៩ វិច្ឆិកា សួរថា ៩ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣
គឺមានអត្ថន័យអីខ្លះ ដែលកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមរៀបចំកសាងប្រទេសបន្ទាប់ពីអាណានិគមនិយមបារាំង?
ប៉ុន្ដែឈរលើលក្ខណៈសម្បត្តិជារដ្ឋឯករាជ្យហ្នឹង តើថាវាមានពាក់ព័ន្ធ ពីមុនឯករាជ្យ
ហើយបន្ដមកអនុវត្តបន្ដហ្នឹង ផ្អែកលើហេតុផល និងកត្តាវិជ្ជមានអីខ្លះ ដែលអាចឲ្យកម្ពុជានៅពេលទទួលបានឯករាជ្យ
អភិវឌ្ឍប្រទេសបាន។ ហើយនៅក្នុងកំឡុងពេលអភិវឌ្ឍប្រទេសបានលូតលាស់ហ្នឹង បរិយាកាសនយោបាយក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុកមានអីខ្លះ? មួយទៀតជាមួយគ្នានោះ ក្នុងពេលរជ្ជកាលអង្គសម្ដេចឪ សួរថា តើមានរបត់អ្វីខ្លះដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាជួបនូវវិបត្ដិថ្មី គឺនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦០ នេះតែម្ដង។ នៅពេលដែលព្រះករុណា សម្ដេចព្រះបាទនរោត្តម សុរាម្រិត យាងសោយទិវង្គត
កម្ពុជាជួបបញ្ហាមួយថ្មី។ ហើយយើងអាចមើល ជាមួយនឹងឥទ្ធិពលបរទេសមកកម្ពុជា
កាលជំនាន់ហ្នឹង ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី១ តើទំនាក់ទំនងល្អ
ឬក៏អាក្រក់កម្រិតណា? ហើយក្រោយមក ការប្រទាញប្រទង់អ្នកនយោបាយស្ដាំនិយមជ្រុល
គឺមានលោក លន់ ណុល និងក្រុមរបស់គាត់ ហើយនិងក្រុមឆ្វេងនិយមជ្រុល ដែលមានលោក ខៀវ សំផន, ប៉ុល ពត អីហ្នឹង។
ប្រទាញប្រទង់រហូតធ្វើឲ្យព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ ព្រះអង្គត្រូវធា្លក់ទៅក្នុង ការរងគ្រោះក្នុងនយោបាយឆ្វេងជុ្រល និងស្ដាំជ្រុលរបស់ពួកគាត់ របស់ពួក លន់ ណុល របស់ពួក ប៉ុល ពត, ខៀវ សំផន
ហ្នឹង។ ហើយឥឡូវហ្នឹង យើងមើលតទៅទៀត ក្រោយពេលដែលជួបបញ្ហាហើយ ឥឡូវយើងអាចរៀបរាប់ជំហ៊ានទី១។ ឆ្នាំ ១៩៥៣ មកដល់ឆ្នាំ
១៩៦០ នេះ គឺកម្ពុជាមានការអភិវឌ្ឍល្អ សមស្របទៅនឹងបរិយាកាសកាលនោះ។ ប៉ុន្ដែអស់លោកអ្នកនយោបាយយើងសព្វថ្ងៃនេះ លើកវាហួស លើកទាំងងោះ ឬទាំងគំនិតទុច្ចរិត។ គាត់ទៅជាលើកសង្គមរាស្ដ្រនិយមហ្នឹង
ក្នុងន័យប្រាស់ចាកការពិត ពួកគាត់អត់ដឹងថា សង្គមរាស្ដ្រនិយមជាអ្វីផងហ្នឹង។ លោក សម រង្ស៊ី ហ្នឹង ក៏អត់ដឹងដែរ។
សង្គមរាស្ដ្រនិយមជាអ្វី? សង្គមរាស្ដ្រនិយម គឺជាគណបក្សរបស់ព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ
ដើម្បីប្រកួតប្រជែងការបោះឆ្នោត ១៩៥៣ ក្រោយពីកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ។ ហើយបើចង់បញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ទៀត តើបុព្វការីជនរបស់លោក សម រង្ស៊ី
មានពាក់ព័ន្ធទៅនឹងនយោបាយនិន្នាការខាងណាទេ?
យើងអាចជជែកទាំងអស់គ្នា។ ឥឡូវ យើងកុំទាន់ជជែកពីរឿងបុព្វការីជនរបស់លោក សម
រង្ស៊ី យើងនិយាយអំពីសង្គមរាស្ដ្រនិយម ក្នុងន័យជានយោបាយ ក្នុងន័យជាអង្គភាព ឬជាស្ថាប័ន
គឺជាគណបក្សនយោបាយ។ ជាឈ្មោះគណបក្ស
ដែលជាចលនាប្រមូលរួមគ្រប់និន្នាការគណបក្សដទៃទៀត ព្រោះកាលនោះមានគណបក្សមួយចំនួន អញ្ចឹងមកចូលរួមជាមួយនឹងសង្គមរាស្ដ្រនិយម
តែក៏មានគណបក្សមួយ ឬ ពីរ អត់ចូលរួមទេ។
បន្ដមកទៀត យើងអាចសួរទៀត ក្នុងន័យនយោបាយ សង្គមរាស្ដ្រនិយមគឺអ្វី? ក្នុងន័យនយោបាយ
គឺសង្គមរាស្ដ្រនិយម គឺអនុវត្តនូវរបបនយោបាយសង្គមរាស្ដ្រនិយម។
ប៉ុន្ដែរបបសង្គមរាស្ដ្រនិយម មិនមែនដូចអស់លោក អស់ហ្នឹង ចូលចិត្តតែយកមកវាយប្រហារទេ។ របបសង្គមរាស្ដ្រនិយម
ដែលជាព្រះរាជតម្រិះអង្គសម្ដេចឪ គឺវាត្រឹមត្រូវទៅនឹងបរិយាកាសសង្គមកម្ពុជា
ក្រោយពីទទួលបានឯករាជ្យ។ ឥឡូវយើងអាចពិចារណាមើល ស្អីគេសង្គមនិយម? ស្នូលរបស់វា មិនមែនដូច កឹម សុខា និង សម រង្ស៊ី ដើរតែជេរគេសុទ្ធតែកុម្មុយនីស
សង្គមនិយមងោះមិនស្គាល់ស្អីជាសារវ័ន្តរបស់សង្គមនិយម។ សង្គមនិយមហ្នឹង គឺសេដ្ឋកិច្ចផ្អែកលើកម្មសិទ្ធិរដ្ឋ
ឥឡូវយើងមើលរូបភាពនៅក្នុងទូរទស្សន៍ដែលបញ្ជាក់នោះ រោងចក្រដែលយើងឃើញ
រោងចក្រគ្រប់រោងចក្រនៅឆ្លូងនៅឯណានៅអីទាំងអស់ហ្នឹង សួរថារោងចក្រអ្នកណា រោងចក្រក្រុមហ៊ុនឯកជន ឬរោងចក្ររដ្ឋ? ហើយនិងសហគ្រាសផ្សេងៗ ហើយនិងធារាសាស្ដ្រអីផ្សេងៗរបស់អ្នកណា? គឺរបស់រដ្ឋ បានសេចក្ដីថា សង្គមរាស្ដ្រនិយម
ផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋាននៃកម្មសិទ្ធិរដ្ឋ។ ប៉ុន្ដែវាត្រឹមត្រូវនឹងបរិយាកាសកាលនោះ ដោយសារតែរបបនយោបាយរបស់យើងកាលនោះ
មិនមែនជារបបនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សទេ។
ពិតមែនមានគណបក្សច្រើនប្រកួតប្រជែង តែមិនមែនជារបបនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សទេ។ ព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ ព្រះអង្គធ្លាប់មានបន្ទូលកាលពីឆ្នាំ ១៩៩៣ ដែរ។ មួយទៀត យើងមានសហករណ៍មានអីទាំងអស់ ប៉ុន្ដែហេតុអីបានជាយើងថា របបសង្គមនិយម ឬរបបសង្គមរាស្ដ្រនិយមដែលដឹកនាំដោយគណបក្សសង្គមរាស្ដ្រនិយមហ្នឹងតែម្ដងទៅ
និយាយឲ្យចំទៅ។ ហេតុអីបានរលូនល្អ? នៅក្នុងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋបែបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
ពីព្រោះយើងមើលទាំងអស់គ្នា ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ និងស្ថាប័នអំណាចនយោបាយរបស់រដ្ឋ
ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រសោយរាជ្យដោយព្រះបាទព្រះនរោត្តម សុរាម្រឹត
ហើយស្ថាប័ននៃអំណាចនយោបាយរបស់រដ្ឋ គឺនាយករដ្ឋមន្ដ្រី ព្រះបាទព្រះនរោត្តម សីហនុ។
ស្ថាប័នទាំងពីរនេះ គឺជាទំនាក់ទំនងបុគ្គល គឺឪពុកនិងកូន។ អញ្ចឹងអស់លោកនយោបាយឆ្វេង
និងស្ដាំ ពិបាកនឹងជ្រៀតចូល ទម្លុះទម្លាយតុល្យភាពរវាងទំនាក់ទំនងឪពុកនិងកូន ក្នុងឯកសណ្ឋានជាព្រះមហាក្សត្រ និងក្នុងឯកសណ្ឋានជានាយករដ្ឋមន្ដ្រី។ ត្រង់ហ្នឹងហើយ បានជាតុល្យភាពរវាងមុខងារព្រះមហាក្សត្រ
និងតុល្យភាពមុខងារនយោបាយរដ្ឋ គឺនាយករដ្ឋមន្ដ្រី គឺមានតុល្យភាព ហើយរលូន។ មួយទៀត
យើងអាចជជែកតតាំងគ្នាតទៅទៀត នៅពេលដែលព្រះបាទ ព្រះនរោត្តម សុរាម្រឹត យាងចូលទិវង្គតពេលហ្នឹងកម្ពុជានៅតែជារាជានិយម ប៉ុន្ដែជារាជានិយមគ្មានព្រះមហាក្សត្រសោយរាជ្យ។
ព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ ពុំទទួលគ្រោងរាជ្យសម្បត្តិទេ ប៉ុន្ដែពេលនោះ រដ្ឋសភាក៏បានធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
ហើយថ្វាយសិទ្ធិអំណាចព្រះករុណាសម្ដេចឪ ជាប្រមុខរដ្ឋ ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ។ ហើយបានន័យថា ជាការថ្វាយអំណាចបន្ថែមដល់ព្រះបាទ
ព្រះនរោត្តម សីហនុ ជាមុខងារប្រមុខរដ្ឋហ្នឹង បន្ថែមលើមុខងារនាយករដ្ឋមន្ដ្រី បានន័យថា បន្ថែមទៅលើមុខងារនៃអំណាចដឹកនាំនីតិប្រតិបត្តិ។ អញ្ចឹងពេលហ្នឹង
ជារាជានិយមដែលមានលក្ខណៈឈានទៅអំណាច គេហៅអំណាចប្រធានាធិបតីហើយ ពីព្រោះប្រមុខរដ្ឋមានអំណាចជាប្រមុខរដ្ឋផង
មានអំណាចជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលផង លក្ខណៈជាប្រធានាធិបតីហើយ។ នៅពេលហ្នុង បានសេចក្ដីថា បាត់តុល្យភាពរវាងស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ
ដែលជាស្ថាប័នអព្យាក្រឹត្យ ហើយនិងស្ថាប័នអំណាចនយោបាយរដ្ឋ គឺនាយករដ្ឋមន្ដ្រី ដែលជាស្ថាប័នដឹកនាំនយោបាយអភិវឌ្ឍ អញ្ចឹងបាត់ហើយ។ បាត់ជំនួសដោយអំណាចប្រមុខរដ្ឋ ផ្គុំជាមួយអំណាចប្រមុខរដ្ឋាភិបាល។ពេលហ្នុង អស់លោកអ្នកនយោបាយស្ដាំនិយមជ្រុល គឺក្រុមលោក លន់ ណុល និង ឥស្សរជននយោបាយអីផ្សេងៗទៀត
បូកនិងក្រុមឆ្វេងនិយម គឺក្រុម ប៉ុល ពត ខៀវ សំផន អីហ្នឹង។ ដល់ពេលហ្នឹង អ្នកនយោបាយឆ្វេងនិយម និងស្ដាំនិយមជ្រុលទាំងអស់ហ្នឹង ពួកគាត់ហ្នឹងជាគូប្រកួតគ្នាហើយ។ ដល់ក្លាយជាគូប្រកួតគ្នា ពួកគាត់ប្រកួតគ្នា មិនត្រឹមតែឈរទៅលើការប្រកួតគ្នារវាងនិន្នាការនយោបាយខុសគ្នា
គាត់ប្រទាញអង្គសម្ដេចឪ ឲ្យមកធ្លាក់នៅក្នុងអន្លង់នយោបាយរបស់ពួកគាត់ដែរ។ នេះជាភាពរងគ្រោះនោះ នយោបាយអត់សុចរិត ដែល កឹម សុខា និង សម រង្ស៊ី
កំពុងចម្លងតាម។ ប្រទាញអង្គសម្ដេចឪ
ឲ្យមកធ្លាក់និងរងគ្រោះនៅក្នុងនយោបាយស្ដាំនិយម និងនយោបាយឆ្វេងនិយម។ ដល់អញ្ចឹងទៅ ខាងស្ដាំគេមានប្រៀបជាងខាងឆ្វេង កាលនៅទសវត្សទី ៦០។
នាយករដ្ឋមន្ដ្រី គឺជានាយករដ្ឋមន្ដ្រីនៃក្រុមស្ដាំនិយម គឺលោក លន់ ណុល មានលោក សឺន សាន មានអីខ្លះប្ដូរគ្នារហូត សុទ្ធតែខាងស្ដាំនិយមទេ នៅពេលនោះ។ ដល់ពេលហ្នឹងខាងស្ដាំនិយម ជាគូសត្រូវជាមួយខាងឆ្វេងនិយម ខាងឆ្វេងនិយមអត់អាចរស់នៅក្នុងស្រុក ក៏នីរទេសខ្លួនទៅព្រៃ។ ដល់អញ្ចឹងខាងស្ដាំនិយម គេហៅថា ពើងទ្រូងតែឯង មានអំណាចតែឯង អត់ស្មោះត្រង់ចំពោះជាតិ
អត់ស្មោះត្រង់ជាមួយរាជានិយម អត់ស្មោះត្រង់ជាមួយនឹងអង្គសម្ដេចឪ
ចុងក្រោយធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធា ផ្ដួលរំលំរាជានិយម។
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ ត្រង់ចំណុចនេះ សូមលោកបណ្ឌិតងាកទៅលើបច្ចុប្បន្នភាព
នៃអ្នកនយោបាយខ្មែរវិញម្ដង។ យើងឃើញថា បន្ទាប់ពីបាត់បង់ព្រះមហាក្សត្រ
គឺសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ យើងឃើញថា ឥឡូវនេះ សូម្បីតែអង្គការ សង្គមស៊ីវិល ដែលមាននិន្នាការប្រឆាំង គណបក្សប្រឆាំងទាំងពីរទាំងបីនៅកម្ពុជានោះ គឺសុទ្ធតែអះអាងអំពីការដែលគេហ្នឹងជាតួឯកក្នុងការដង្ហែរតាមនូវព្រះរាជតម្រិះរបស់សម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ។
ទាំងកិច្ចការនយោបាយ ទាំងកិច្ចការទំនាក់ទំនង រួមជាមួយនឹង
សូម្បីតែការនាំកូនបក្សតូចៗរបស់គេហ្នឹង ក៏គេអះអាងថា គេយកគំរូ ឬគេហៅថា
លក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យ ឬក៏សិទ្ធិមនុស្សឲ្យដូចអង្គសម្ដេចឪអញ្ចឹងដែរ។ អញ្ចឹងលក្ខណៈនៃការដើរតាមព្រះរាជតម្រិះនេះ
ក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយទាំងអស់នៅកម្ពុជា លោកបណ្ឌិតមើលឃើញអ្នកនយោបាយក្រុមណា ឬបក្សណាមួយដែល មានលក្ខណៈប្រសើរ និងកំពុងតែដើរតាមលំអាន និងគំរូរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រ ជាទីគោរពសក្ការៈរបស់យើង?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ ចំណុចហ្នឹងហើយ
ដែលបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋត្រូវស្វែងយល់អំពីលំអានរបស់អង្គសម្ដេចឪ។ យើងអាចវាស់ថា ក្រុមនេះដើរតាម ឬក្រុមនោះមិនដើរតាម គឺ យើងមើលលំអានអង្គសម្ដេចឪ។ ខ្ញុំបង្ហើយបន្ដិចពីរឿង
នៅពេលដែលខាងស្ដាំនិយមផ្ដួលរំលំរាជានិយម ពេលហ្នឹងខាងឆ្វេងនិយមឆ្លៀតឱកាស
ប្រើព្រះកិត្តិនាម និងប្រើអង្គសម្ដេចឪវិញម្ដង។ សុទ្ធតែអត់ស្មោះត្រង់ទៅទៀត តើអត់ស្មោះត្រង់យ៉ាងម៉េច? អតីតកាលយើងអាចមើលឃើញគឺនៅពេលដែល ប៉ុល ពត ឈ្នះ លន់ ណុល នៅថ្ងៃទី ១៧ មេសា ១៩៧៥ ។
ប៉ុល ពត ឈ្នះហើយមិនមែនថ្វាយអំណាចទៅអង្គសម្ដេចឪឯណា ស្រាប់តែទៅរៀបរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ១៩៧៦ គឺគ្មានកន្លែងសម្រាប់ថ្វាយព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪទេ
អញ្ចឹងហើយបានព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ លាលែងដំណែង។ អញ្ចឹងយើងទាញភ្ជាប់ជាមួយរឿងលំអាន ខ្ញុំលើកតែរឿងនយោបាយជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកទេ។ បច្ចុប្បន្ននេះ កឹម សុខា និង សម រង្ស៊ី មួយម៉ាត់ណាក៏អាមេរិកដែរ។ ឥឡូវខ្ញុំទាញ កាលទសវត្សទី
៦០ សួរថា ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងរជ្ជកាលអង្គសម្ដេចឪ
ជាមួយនឹងអាមេរិក ល្អូកល្អើននឹងគ្នា ឬមានបញ្ហានឹងគ្នា? គឺទំនាក់ទំនងកាទូតហ្នឹងណា។ ហើយមុននឹងនិយាយផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងនៅទសវត្សទី
៦០ គ្រាន់តែនិយាយថា ពេលដែលសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ ខែមិថុនា ១៩៥៤
នៅប្រទេសស្វីស កម្ពុជាក៏មានប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលនៅក្នុងនោះ ក៏មានបុព្វការីជនរបស់លោក សម រង្ស៊ី នៅហ្នឹងដែរ។
សួរថា ប្រតិភូហ្នឹង ដែលមានភាពចម្រុះនៅក្នុងហ្នឹង
ជាប្រតិភូរបស់អង្គសម្ដេចឪឬទេ? សួរថា លោក សម សារី នោះ គាត់ស្មោះត្រង់នឹងអង្គសម្ដេចឪទេ? ឬក៏គាត់ងាកយ៉ាងខ្លាំងទៅរកសហរដ្ឋអាមេរិក? ទិដ្ឋភាពនឹងហើយ ដែលធ្វើឲ្យអង្គសម្ដេចឪ
មានការមន្ទិលតាំងពីជំនាន់ហ្នឹង ហើយខ្ញុំគា្រន់តែបង្ហើបបន្ដិចប៉ុណ្ណោះ ហើយឲ្យប្អូនៗនិសិ្សតទៅស្រាវជ្រាវសិក្សាទៅ កុំទៅជឿ កឹម សុខា និង សម
រង្ស៊ី ងោះអត់ដឹងអីទេ។ សូម្បីតែសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៥៤ អាមេរិកអត់ចុះហត្ថលេខាលើសន្និសីទទេ លើសន្ធិសញ្ញាហ្នឹងទេ
ក្រៅពីហ្នឹងមហាអំណាចទាំងអស់ចុះហត្ថលេខាលើប្រទេសពាក់ព័ន្ធ តែអាមេរិកអត់ទេ។ យើងមកប្រៀបធៀប សម រង្ស៊ី និង កឹម សុខា
បច្ចុប្បន្ន ឬភ្ជាប់អតីតកាលបន្ដិច នៅទសវត្សទី ៦០ ទំនាក់ទំនងកាទូតកម្ពុជា
អាមេរិក ត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ នៅឆ្នាំ ១៩៦៤ ដែលខ្ញុំប្រហាក់ប្រហែលឆ្នាំ ខុសតួរលេខសូមអធ្យាស្រ័យ។ ទស្សនៈកិច្ចរបស់ប្រពន្ធលោក ចន កេនឌី ជាប្រធានធិបតីដែលត្រូវបានគេធ្វើឃាត ពេលដែលគាត់ទៅហើយ
ប្រពន្ធរបស់គាត់បានមកកម្ពុជា។ លោកតា សឺន សាន និយាយឲ្យច្បាស់ ហើយបើនរណាប្រកែកចាំតតាំងគ្នាទៀត គឺគាត់រកវិធីធ្វើការជួសជុលឲ្យមានទំនាក់ទំនងកម្ពុជា អាមេរិក ដោយពុំបានឆ្លងព្រះរាជតម្រិះព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪផង។
ហើយព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ ពុំបានបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ថា
នឹងរៀបចំទំនាក់ទំនងកាទូតឡើងវិញទេ។ នេះបង្ហាញថា លោកតា សឺន សាន គឺគាត់ស្ដាំនិយមងាកទៅខាងអាមេរិកដែរ។ ឥឡូវងាកមកយើងបច្ចុប្បន្ន
ខ្ញុំលើកអតីតកាលរបស់ឪពុក សម រង្ស៊ី ហើយនិងលោក កឹម សុខា ដែលជាក្រុមរបស់លោកតា សឺន សាន ដែរ។ សួរថា
អ្នកទាំងអស់ហ្នឹង ជាអ្នករាជានិយម ឬអ្នកសីហនុនិយមឬយ៉ាងណា? បើ កឹម សុខា ជាអ្នកសីហនុនិយម
ម៉េចមិនចូលហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចតាំងពីដើមមក។ សម រង្ស៊ី គាត់ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច នៅក្នុងរណសិរ្ស កុំអាលនិយាយគណបក្ស។
កាលពីរណសិរ្ស ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ដឹកនាំដោយព្រះករុណា សមាសភាពនៅក្នុងរណសិរ្ស គឺជាសមាសភាពចម្រុះ មានទាំងអ្នករាជានិយម មានអ្នកជាតិនិយម និងមានអ្នកសេរីនិយមនៅក្នុងហ្នឹង។ អញ្ចឹងនៅពេលដែលមកប្រកួតប្រជែង កាលជំនាន់អ៊ុនតាក់
ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ក្នុងឯកសណ្ឋានជារណសិរ្សបានប្រែក្លាយ ឲ្យទៅជាហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ក្នុងឯកសណ្ឋានជាគណបក្ស
ហើយដឹកនាំដោយសម្ដេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ។ ប៉ុន្ដែការពង្រឹងលក្ខណៈសម្បត្តិនយោបាយជារាជានិយមគឺគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច
ក្រោមការដឹកនាំរបស់សម្ដេចក្រុមព្រះ គឺគ្មាន។ អញ្ចឹងហើយ បានកើតមានវិវាទគ្នា រវាងលោក សម រង្ស៊ី និងសម្ដេចក្រុមព្រះ គឺជាការវិវាទសារវ្ម័ននៃក្រុមនយោបាយក្នុងហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ដែលជាអតីតរណសិរ្ស។ លោក សម រង្ស៊ី
មិនមែន សីហនុនិយម ទេ ហើយក៏មិនមែនជាអ្នករាជានិយមដែរ។ អញ្ចឹងលោក សម រង្ស៊ី ចង់ងាកខ្លាំងទៅស្ដាំនិយមទៅអាមេរិក ទៅសេរីនិយម។ ឯរាជានិយម សម្ដេចក្រុមព្រះ
គឺចង់ធ្វើនយោបាយទន់ភ្លន់មួយ តាមលំអានឪពុកគឺអង្គសម្ដេចឪ
ដោយសហប្រតិបត្ដិការយ៉ាងស្មោះ ជាមួយនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទើបប្រទេសជាតិទៅមុខ។
នេះ ខ្ញុំគ្រាន់តែលើកមួយចំណុចតែប៉ុណ្ណឹងទេ។ អញ្ចឹងហើយដោយសារការខ្វែងគំនិតគ្នា និងជាសារវ័ន្មនៃទស្សនៈជំហរនយោបាយរវាងសម្ដេចក្រុមព្រះ និងលោកសម រង្ស៊ី ធ្វើឲ្យបែកគ្នា។
ប៉ុន្ដែអ្នកទាំងអស់នេះ លោក សម រង្ស៊ី មិនដែលទទួលស្គាល់ខ្លួនឯងបែកគ្នាដោយសារគោលនយោបាយខុសគ្នាទេ ទៅជាចោទថា គណបក្សប្រជាជនជាអ្នកបំបែក។ ងាកមក កឹម សុខា ហើយ កឹម សុខា ហ្នឹង មានរាជានិយមពីអង្កាល
ហើយទៅចូលជាមួយលោកតា សឺន សាន យូរហើយតើ។ នៅពេលដែលព្រះករុណា គង្គនៅហើយខ្លួននៅក្នុងគណបក្សលោកតា សឺន សាន កឹម
សុខា ដែលលើកពីរាជានិយមម្ដងណាទេ។ គណបក្សលោកតា សឺន សាន ដែលជាប់កៅអី ១០ កៅអី នោះ ហើយដែលជាប់ជាសមាជិកគណៈកម្មការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ អ្នកណាអ្នកធ្វើសេចក្ដីព្រៀងរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយច្បាប់ដែលពុំរៀបចំឲ្យកើតមានជារាជានិយម តើជាអ្នកណា? ព្រោះមានសេចក្ដីព្រៀងមួយ តែសេចក្ដីព្រៀងហ្នឹង អត់ត្រូវបានយកមកជជែកទេ គឺជាសេចក្ដីព្រៀង ដែលមិនមែនជារាជានិយម ជាលក្ខណៈសាធារណៈរដ្ឋ។
អញ្ចឹងអត់មានលក្ខណៈសីហនុនិយម ឬរាជានិយមអីទេ ប៉ុន្ដែខ្ញុំគោរព
កាលណាយើងសេរីពហុបក្ស មិនរាជានិយមក៏បាន ឆ្វេងនិយមក៏បាន ស្ដាំនិយមក៏បាន ស្អីក៏បានដែរ
សំខាន់យើងស្មោះត្រង់នឹងនយោបាយរបស់ខ្លួន។ កុំចង់ឈ្នះគូប្រជែងទៅបំភ្លៃយកស្នាដៃអ្នកដទៃ មកវាយសំពងគូប្រជែង។ ត្រង់ហ្នឹងទេ ដែលជានយោបាយមានចរឹតមិនស្មោះត្រង់។ ត្រង់ហ្នឹង ដែលពួកគាត់កេងយកព្រះកិត្តិនាមអង្គសម្ដេចឪហើយនិងសមិទ្ធផលរបស់សង្គមរាស្ដ្រនិយម របស់ព្រះករុណាអង្គសម្ដេចឪ គឺគាត់យកទាំងអស់ហ្នឹង មកជាមធ្យោបាយ និងឧបករណ៍វាយប្រហារគណបក្សប្រជាជន និងរដ្ឋាភិបាលតាមពិតអ្នកទាំងអស់ហ្នឹង
មិនដែលស្មោះត្រង់ជាមួយនឹងរាជានិយមនោះទេ។
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ បើយើងពិនិត្យមើលមកបច្ចុប្បន្នភាព យើងឃើញថាអ្នកនយោបាយនៅកម្ពុជាខ្លះ គឺគ្មានប្រវត្តិក្នុងការចូលរួម និងដង្ហែរតាមអង្គសម្តេចឪ ទាល់តែសោះ ហើយខ្លះទៀតគឺជាក្មេងច្រមិកច្រម៉ក់ និងគ្មានសកម្មភាពប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងលំអាននៃអង្គព្រះមហាក្សត្រផងនោះ តែបែរជាអះអាងថាខ្លួនគេនោះគោរព និងប្រតិបត្តិតាមលំអានរបស់អង្គសម្តេចឪទៅវិញ។ ត្រង់ចំណុចនេះ សូមលោកបណ្ឌិតជួយធ្វើការពន្យល់ និងបំភ្លឺដល់ជនរួមជាតិថា តើក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយទាំងអស់ ដែលក្នុងនោះរាជរដ្ឋាភិបាលយើង បាន និងកំពុងធ្វើសកម្មភាពសព្វថ្ងៃនេះ គឺតាមលំអាននៃការអភិវឌ្ឍរបស់អង្គសម្តេចឪ ឬយ៉ាងម៉េច?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ សម្រាប់បច្ចុប្បន្នភាពនយោបាយនាពេលនេះ គឺយើងអាចមើលឃើញហើយថាតើរាជរដ្ឋាភិបាលបានអនុវត្តតាមការអភិវឌ្ឍរបស់អង្គសម្តេចឪឬយ៉ាងណា នៅពេលដែលយើងបានឃើញអំពីចំណុចគោលៗ កាលពីអតីតកាល។ បើមើលពីលោក សម រង្ស៊ី នៅពេលដែលបែកចេញពីសម្តេចក្រុមព្រះនៅក្នុងគណបក្ស ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ហើយនរណាក៏ដឹងដែរថាគណបក្ស ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច គឺជារបស់អង្គសម្តេចឪ។ ការដែលលោក សម រង្ស៊ី បានបែកចេញពី សម្តេចក្រុមព្រះ គឺជាការដែលមិនគោរពតាមលំអាននៃអង្គសម្តេចឪនោះទេ តែវាជាការបែកបាក់គ្នានៅក្នុងគណបក្សរួចទៅហើយ គឺមិនបាច់និយាយទៅដល់ការបង្រួបបង្រួមថ្នាក់ជាតិទេ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៨ គឺមានការជេរគ្នាយ៉ាងខ្លាំង រវាងលោក សម រង្ស៊ី និងសម្តេចក្រុមព្រះ ហើយមិនទទួលស្គាល់ថាខ្លួនពីរនាក់មិនត្រូវគ្នា បែរជាចោទថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាអ្នកបំបែកទៅវិញ។
ចំណុចមួយទៀត គឺលោក សម រង្ស៊ី បានយកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងបានយក សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាសត្រូវ។ តើនេះជាការដើរតាមលំអានរបស់ព្រះករុណាសម្តេចឪ ដែរឬទេ?។ អង្គសម្តេចឪ ប្រសិនបើយកប្រមុខរដ្ឋាភិបាល សម្តេចតេជោ ជាសត្រូវ ប្រហែលជាអ្នកទាំងពីរមិនអាចសម្រេចបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបារីសទេ ពីព្រោះតួឯកនៃការចរចារសន្តិភាព គឺមិនមែន អាមេរិក ហើយក៏មិនមែនខ្មែរណាក្រៅពីតួឯកពីរនេះទេ។ នៅពេលនោះមិនដែលឮពាក្យ សិទ្ធិមនុស្ស ឬពាក្យប្រជាធិបតេយ្យទេ គឺមានតែការរាំងខ្ទប់ ព្រះករុណា មិនឲ្យចូលរួមទៀតផង។ ដូច្នេះ គឺមានតែតួឯកពីរនេះទេ ដែលអាចរួបរួមគ្នាបាន ទើបប្រទេសជាតិមានការឯកភាពជាតិដូចពេលនេះ។ ការវិវឌ្ឍន៍ ពីការឃ្លាតគ្នា មករកការខិតជិតគ្នាយ៉ាងជិតស្និតបំផុត រហូតដល់ជីវិតចុងក្រោយរបស់ សម្តេចឪ គឺព្រះអង្គបានមានព្រះរាជបន្ទូលនៅក្នុងពិធីចម្រើនព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គនៅឆ្នាំ២០១១ គឺយើងអាចដឹងទាំងអស់គ្នាហើយ។ ប៉ុន្តែចំពោះចរឹតរបស់លោក សម រង្ស៊ី វិញ គឺតែងតែយកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាសត្រូវជារហូត ដូច្នេះគឺមិនមែនជាលំអានរបស់អង្គសម្តេចឪរួចទៅហើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ លោក សម រង្ស៊ី នៅប្រើនយោបាយហែកហួរតាមបែប ប៉ុល ពត មកអនុវត្តថែមទៀត ដូចជាការបញ្ឆេះកំហឹងសង្គមវណ្ណៈឲ្យមានភាពជាសត្រូវ និងមាននយោបាយរណបបរទេស ដូចជាមួយម៉ាត់ណាក៏អាមេរិក ដែរ។ យើងមិនដែលឃើញព្រះករុណា កាលព្រះអង្គដឹកនាំសង្គមរាស្ត្រនិយមលើកអំពីម់ាត់ណាក៏បរទេសនោះទេ។ ចំណែកលោក សម រង្ស៊ី សូម្បីតែកូន អាមេរិក ក៏ចៅហ្វាយគាត់ដែរ កុំថាដល់ប្រធានាធិបតី។ ព្រះករុណា លោកហ៊ានតតាំងដល់ប្រធានាធិបតី អាមេរិក។ ខ្ញុំលើកនេះមិនមែនចង់ឲ្យមានការបែកបាក់ជាតិកម្ពុជា ជាមួយអាមេរិកទេ។ រឿងមិត្តភាពរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិក គឺយើងនៅតែស្រឡាញ់ដែលមានការវិវត្តរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ យើងចង់លើកថា បើ សម រង្ស៊ី ដើរតាមលំអានព្រះករុណា តើហេតុអ្វីមិនយកអធិបតេយ្យភាពខ្លួនឯងជាធំ? យកកម្ពុជាជាធំ? ហេតុអ្វីបែរជាទៅយកអាមេរិកជាធំទៅវិញ? សម រង្ស៊ី មិនដែលយកខ្មែរធ្វើជាមូលដ្ឋាននៃការដោះស្រាយទេ មិនតែប៉ុណ្ណោះថែមទាំងស្នើឲ្យអាមេរិកដាក់សម្ពាធមកលើកម្ពុជាទៀតផង។
ចំណែក កឹម សុខា ក៏ស្រដៀងគ្នាដែរ គឺមួយម៉ាត់ណាក៏អាមេរិកដែរ សូម្បីតែស្បែកជើងក៏អាមេរិកដែរ មិនបាច់និយាយទៅដល់មួកទេ។ សូម្បីតែខ្លួនទៅចូលរួមក្នុងឋានៈជាភ្ញៀវរបស់លោក អូបាម៉ា ក៏លើកហួសពីការពិតថាគាត់ជាមនុស្សអស្ចារ្យដែរ។ នេះជាចរឹតមនុស្សដែលបាត់បង់នូវអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងនយោបាយជាតិរបស់ខ្លួន ដែលជាចរឹតផ្ទុយអំពីលំអានរបស់ព្រះករុណាសម្តេចឪទាំងស្រុង។
ឥឡូវយើងពិនិត្យមើលសកម្មភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ម្តងថា តើដើរតាមលំអានរបស់អង្គសម្តេចឪឬយ៉ាងណា?
អង្គសម្តេចឪ ក្រោយពីបានឯករាជ្យគឺអនុវត្តនូវរបបនយោបាយសង្គមនិយម។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាក្រោយពីការផ្តួលរំលំរបប ប៉ុល ពត ក្រោយថ្ងៃ ៧ មករា ១៩៧៩ ដែលបរិយាកាសនយោបាយសកលលោក នៅពេលនោះគឺធ្ងន់ធ្ងរជាងបរិយាកាសនយោបាយសកលឆ្នាំ១៩៥៣ ផង ពីព្រោះប្រទេសយើងចាប់ផ្តើមពីលេខសូន្យ។ ចំណែកជំនាន់នោះគឺនៅមានសល់សមិទ្ធផលខ្លះពីបារាំង ប៉ុន្តែលំអានរបស់យើងគឺសង្គមនិយមដូចគ្នា គឺអ្វីៗទាំងអស់ជាកម្មសិទ្ធិរដ្ឋ ដោយសារពួក ប៉ុល ពត បានកំទេចអស់ហើយនូវកម្មសិទ្ធិឯកជន និងកម្មសិទ្ធិបុគ្គលក៏កំទេចអស់ដែរ។ ម្នាក់ៗគឺនៅសល់តែស្លាបព្រាម្នាក់មួយប៉ុណ្ណោះ ហើយដាក់នៅរោងបាយរួមទៀត។ ដូច្នេះ ជំនាន់នោះយើងមិនអាចធ្វើសេរីភាវូបនីយកម្មមិនទាន់កើតទេ ដូច្នេះគឺត្រូវធ្វើរបបសង្គមនិយមសិន ដើម្បីធានាបាននូវការធ្វើប្រជាធិបតេយ្យប្រជាជន និងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទទួលបាននូវប្រក្រតីភាពសង្គម រស់រានមានជីវិតជាមនុស្សឡើងវិញ ដូច្នេះលំអាននេះគឺដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំ១៩៥៣ ដល់១៩៦០។ បន្ទាប់មកនៅពេលដែលយើងមានមូលដ្ឋាននៃប្រជាធិបតេយ្យប្រជាជន គឺប្រជាពលរដ្ឋមានប្រក្រតីភាពវិញហើយនោះ ទើប សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានបោះដៃរកសន្តិភាព បោះដៃរកការផ្សះផ្សារជាតិ ក្នុងស្ថានភាពដែលសង្គ្រាមត្រជាក់ត្រូវបានកាត់បន្ថយ ហើយប្លុកខាងកើត និងប្លុកខាងលិចមានការផ្លាស់ប្តូរនូវរបត់នយោបាយថ្មី។ សម្តេច នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានប្រើពេលវេលានោះដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិ។ ពេលនោះបើព្រះករុណាអង្គសម្តេចឪ មិនទទួលស្គាល់ឧត្តមគតិរបស់ សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថាជាតួអង្គឯកវ័យក្មេងម្នាក់អាចសហការគ្នា ដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិ ក៏វាមិនបានមកដល់ថ្ងៃនេះដែរ។ ជោគជ័យនេះ មិនមែនបានត្រឹមតែ២៣ តុលា ១៩៩១ ទេ គឺនៅពេលដែល អ៊ុនតាក់ទៅផុតទៅ រឿងរ៉ាវដែលនៅសេសសល់ គឺមិនទាន់ដោះចេញទេ។ ក្រោយមកកិច្ចការទាំងនេះ ត្រូវបានសម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោះចេញ ដែលនេះកាន់តែធ្វើឲ្យមានការជិតស្និតគ្នាថែមទៀតរវាងព្រះករុណាអង្គសម្តេចឪ និងសម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដ៏ទៃទៀត។ ដូច្នេះ ទើបធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងនៃអំណាចនយោបាយ គឺរាជរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ គឺអង្គសម្តេចឪ កាន់តែរលូនដូចកាលជំនាន់ទស្សវត្ស ១៩៥០-១៩៦០។
សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី មិនត្រឹមតែធ្វើតាមលំអានព្រះមហាក្សត្រសម្តេចឪប៉ុណ្ណោះទេ គឺសម្តេចតាមដង្ហែរអង្គសម្តេចឪពីបរទេសមកកម្ពុជាថែមទៀត ដែលខុសពីអ្នកនយោបាយដ៏ទៃទៀតចាត់ទុក សម្តេចឪជាចំណាប់ខ្មាំង។ នៅពេលដែលអង្គសម្តេចឪសោយទីវង្គតនៅ ប៉េកាំង សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ព្រមទាំងភរិយា តាមដង្ហែរ ព្រះបរមសព មកកម្ពុជាទៀត។ តើលោក សម រង្ស៊ី បានទៅដង្ហែរព្រះបរមសពនៅទីក្រុងប៉េកាំងទេ? បើលោកគិតថាមកកម្ពុជាមិនបាន គឺមិនបានទៅទេ។ លោក កឹម សុខា ក៏មិនបានទៅចូលរួមដែរ ហើយថែមទាំងមិនបានមកចូលរួមមើលព្រះភ័គ្រចុងក្រោយរបស់ព្រះអង្គនៅព្រះបរមរាជវាំងទៅទៀត។
សម្រាប់នយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិ និងផ្សះផ្សារជាតិ រហូតទទួលបានសន្តិភាពពេញលេញទូទាំងប្រទេសរបស់ សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ត្រូវបានព្រះករុណាអង្គសម្តេចឪទទួលស្គាល់។
ទាក់ទងទៅនឹងប្រវត្តិនៃការដង្ហែរតាមអង្គសម្តេចឪ គឺប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន លោកបានលះបង់ច្រើន។ ជាក់ស្តែង តាំងពីយុវភាពរបស់សម្តេច ក្នុងពេលសិក្សាអាយុទើបតែបាន១៨ឆ្នាំ គឺក្រោយពី លន់ ណុល ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ សម្តេចឪ ព្រះអង្គបានអំពាវនាវឲ្យកូនចៅ ចៅតួតចូលតស៊ូ ដើម្បីដង្ហែរតាមនូវព្រះតំរិៈរបស់ព្រះអង្គ។ នៅពេលនោះ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតី បានចូលព្រៃតស៊ូក្នុងបុព្វហេតុតបតាមការអំពាវនាវរបស់ សម្តេចឪ សម្តេចតា ។ ការចូលរួមនៅពេលនោះ គឺជាការបង្ហាញអំពីទឹកចិត្ត និងសេចក្តីស្វាម៉ីភ័គ្រចំពោះ សម្តេចតាឪ ដោយមិនបានគិតអំពីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ឬគិតអំពីតំណែង បុណ្យសក្តិ ឬតួនាទីអ្វីទេគឺក្នុងនាមជាកូនទាហ៊ានតែម្នាក់គត់។ រហូតមកដល់សម័យ ៣ឆ្នាំ ៨ខែ ២០ថ្ងៃ ដែលប្រជារាស្ត្ររបស់ព្រះអង្គត្រូវទទួលរងនូវការកាប់សម្លាប់ ហើយសូម្បីតែព្រះករុណា ព្រះអង្គផ្ទាល់ក៏ត្រូវជាប់ឃុំឃាំងនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង របស់របបប្រល័យពូជសាសន៍នេះដែរ។ ហើយនៅពេលនោះ សម្តេចតេជោ លោកបានបង្កជាក្រុមចលនាតស៊ូស្នេហាជាតិមួយ ដើម្បីផ្តួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ហើយសម្តេចតា ក៏លោកបានរួចពីគុគឥតជញ្ជាំងក្នុងព្រះបរមរាជវាំងដែលបង្កឡើងដោយ ប៉ុល ពត ដែរ។ ក្រោយពីស្រុកទទួលបានសន្តិភាព គឺទំនាក់ទំនងនៃការចរចាររកសន្តិភាពរវាងតួអង្គព្រះករុណា និងតួអង្គសម្តេចតេជោ ទទួលបានជោគជ័យ សម្តេចតេជោ ក៏បានយាងសម្តេចឪ សម្តេចតា មកគ្រងរាជ្យជាលើកទីពីរ ហើយចុងក្រោយនេះក៏បានចូលរួមយ៉ាងជិតស្និតរហូតដល់បានចូលរួមរើសអដ្ឋិរបស់ព្រះអង្គថែមទៀតផង។ នេះជាកិច្ចការសំខាន់ៗ ដែលប្រមុខរាជរដ្ខាភិបាល លោកបានដង្ហែរតាមព្រះករុណា សម្តេចឪ សម្តេចតា នៃយើង និងសូមឲ្យបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ ពិចារណា និងស្វែងយល់ឲ្យបានច្បាស់ ចៀសវាងចាញ់បោកមនុស្សដែលបានតែនិយាយ បានតែថា ថាខ្លួន ស្មោះស្មគ្រ និងរាជានិយម ប៉ុន្តែពុំមានសកម្មភាពប្រតិបត្តិ និងដង្ហែរតាមព្រះអង្គទាល់តែសោះ ដែលអូសទាញបងប្អូនឲ្យជឿតាម នាំឲ្យខូចប្រយោជន៍ជាតិ និងប្រយោជន៍សង្គម។
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ ចំពោះ សម រង្ស៊ី ដែលកំពុងគេចចេញពីសំណាញ់ច្បាប់ ដោយសារតែខ្លួនបានប្រព្រឹត្តិនូវបទល្មើសជាក់ស្តែង ក្នុងបញ្ហានៃការដកតម្រុយបង្គោលព្រំដែន ហើយត្រូវតុលាការកាត់ឲ្យជាប់ទោសហើយនោះ នៅពេលនេះគាត់កំពុងតែស្លន់ស្លោរ ចលាចល ចង់ត្រឡប់មកក្នុងស្រុកដើម្បីដឹកនាំបក្សរបស់គាត់ គឺគាត់បែរជាលើកថា ការភៀសខ្លួនរបស់គាត់គឺយកគំរូតាម ព្រះករុណាដែរ នៅពេលដែល ព្រះករុណា ត្រូវបាន លន់ ណុល ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ ដេញចេញពីប្រទេស។ ត្រង់ចំណុចនេះ សូមលោកបណ្ឌិតជួយវែកញែក ពន្យល់បញ្ជាក់ជូនជនរួមជាតិផង ថាតើស្ថានភាពរបស់ព្រះករុណា និង សម រង្ស៊ី នៅពេលនេះវាដូចគ្នាដែរឬទេ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ សូមប្រជាពលរដ្ឋពិចារណាយ៉ាងសាមញ្ញ ត្រង់ចំណុចដែលលោក សម រង្ស៊ី ភៀសខ្លួនពីស្រុកខ្មែរទៅនៅក្រៅប្រទេស ថាតើពេលនោះ ព្រះករុណាអង្គសម្តេចឪ ពេលដែលព្រះអង្គនៅមានព្រះជន្ម លោកគង្គនៅក្នុងស្រុក ឬក៏រត់ចោលស្រុកដូច សម រង្ស៊ី? គឺព្រះអង្គគង្គនៅភ្នំពេញ នៅកម្ពុជា។ បើព្រះអង្គ គង្គនៅកម្ពុជា គឺមានន័យថា ស្រុកខ្មែរមានសន្តិភាព បង្រួបបង្រួមជាតិ។ អភ័ព្វតែលោក សម រង្ស៊ី រត់ខុសពេលទេ។ គាត់រត់ចេញនៅពេលនោះ គឺក្នុងអំឡុងពេលដែលព្រះករុណាគង្គនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ដូច្នេះគឺគាត់បានធ្វើខុសពីព្រះករុណា។
ចំពោះលោក សម រង្ស៊ី ក្តី លោក កឹម សុខា គឺមិនបាច់និយាយពីការកសាងប្រទេស តាមលំអានសម្តេចឪទេ គឺគ្រាន់តែឲ្យចេះរៀបចំគណបក្សរបស់ខ្លួនឲ្យបានខ្លាំងដូចគណបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយមទៅគឺបានហើយ គឺខ្លួនធ្វើមិនបានផង។ សង្គមរាស្ត្រនិយមបានកើតក្រោយពេលទទួលបានឯករាជ្យភ្លាម គឺរឹងមាំភ្លាម និងមានសមាសភាពចម្រុះទៀត។ ឥឡូវនេះគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្ស កឹម សុខា គឺគ្រាន់តែរួមគ្នាឲ្យចេញហើយរៀបគណបក្សថ្មីនេះឲ្យបានលឿន និងរឹងមាំ នោះគឺមិនអាចធ្វើទៅរួចផង ដូច្នេះគឺមិនបាច់និយាយអំពីការដឹកនាំប្រទេសទេ។
ក្នុងករណីដែលអាចសុំរដ្ឋាភិបាលដោយមិនបាច់ទៅចូលរួមប្រកួតប្រជែងសភាទេ ពីព្រោះមិនមានដៃគូរប្រកួត ដោយសុំរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិក្រោយដើម្បីបានខ្ទង់ថវិការជាតិ ២០លាន ដុល្លារក្នុង១ឆ្នាំ សម្រាប់ឧបត្ថម្ភគណបក្សប្រឆាំងក្នុងការរៀបចំគណបក្សខ្លួនឲ្យរឹងមាំសិន។ ប៉ុន្តែប្រយ័ត្ននៅពេលបាន២០លាននេះហើយ ខាំគ្នា ឈ្លោះគ្នា បែកបាក់គ្នាដោយសារដណ្តើមគ្នាទៀត។ សព្វថ្ងៃនេះ គ្រាន់តែឮថាគណបក្សនេះច្របាច់ចូលគ្នា ហើយរៀបចំបញ្ជីបេក្ខជនឈរឈ្មោះរួមគ្នានៅក្នុងមណ្ឌលខេត្តក្រុងទាំង២៤នោះ គឺមានការហែកហួរគ្នាបាត់ទៅហើយ។ ខ្ញុំក៏បានឮសូរថាមានមេដឹកនាំម្នាក់នៅគណបក្សលោក កឹម សុខា ធ្លាប់ព្រមានឲ្យទៀតថា « ប្រយ័ត្ន ដូចពាក្យ ហ៊ុន សែន ថា » ។ តើ សម្តេច ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ព្រមានរឿងអ្វី? គឺសម្តេច ធ្លាប់ពោលទុកហើយថា « ប្រយ័ត្នឆ្កែហែកហួរគ្នាដណ្តើមបាយមួយចានស៊ី » ។ នេះគ្រាន់តែដណ្តើមកៅអីអាសនៈសភាផង គឺមិនដល់២០លានទេ ចុះទម្រាំឲ្យ១ឆ្នាំ២០លាន ដើម្បីរៀបបក្សឲ្យបានរឹងមាំសិន ចាំចូលប្រកួតទៀតនោះ គឺប្រហែលជាមិនបានរៀបបក្សទេ គឺអាចហែកហួរគ្នាខ្ទេច២០លាននោះទៀត៕
សម្រង់ព័ត៌មាន៖ លោក នូ សាវុធឌី