ថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភះ ឆ្នាំ២០១៣
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ ក្នុងអំឡុងពេលដែលព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជារបស់យើង ធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី ៥ ឆ្នាំ២០១៣ នេះ ភាពពុះកញ្ច្រោល និងល្បិចកលទុច្ចរិតរបស់គណបក្សប្រឆាំង កំពុងតែបញ្ជ្រៀបចូលក្នុងស្រទាប់ប្រជាពលរដ្ឋ តែវាពុំបានផលប៉ុន្មាននោះទេ។ បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនតូច ដែលកំពុងតែជឿស្លុងជាមួយនឹងនយោបាយសន្យា ដូចជា ការផ្ដល់តំណែងខ្យល់ ការសន្យាផ្ដល់ជាលុយ ជាកាក់សម្រាប់មន្ដ្រីរាជការ ការសន្យាផ្ដល់ជាថវិកាសម្រាប់មនុស្សចាស់ជាដើម រួមជាមួយនឹងការសន្យារហូតទៅដល់ចែកចំការកៅស៊ូ ៥ ហិកតា ក្នុងមួយគ្រួសារ ក៏ដូចជាការនាំបន្លែទៅស្រុកក្រៅអីជាដើម។
កម្មវិធីរបស់យើងមើលឃើញថា ការសន្យារបស់គេនេះ គឺជាការសន្យាដែលគ្មានបានបំពេញ។ បើទោះជាគេមានលទ្ធភាពក្នុងការដឹកនាំស្រុកអីជាដើមហ្នឹង គឺមានន័យថា គេមិនអាចធ្វើទៅកើតទេ ពីព្រោះថា ជាការសន្យាមួយដែលហួសពីសមត្ថភាព និងលទ្ធភាពដែលរាជរដ្ឋាភិបាលអាចនឹងធ្វើទៅកើត។
ជុំវិញកិច្ចសន្យាដែលមានរាប់ពាន់ រាប់ម៉ឺនសន្យា របស់គណបក្សប្រឆាំងបានសាបព្រួសនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ លោកបណ្ឌិតមានអីដើម្បីជាការបំភ្លឺទៅដល់ជនរួមជាតិ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ រឿងធ្វើនយោបាយ ហើយនិងរឿងសន្យារបស់គណបក្សប្រឆាំង គឺរឿងពីរហ្នឹងខុសគ្នា។ គេធ្វើនយោបាយ ទោះបីជានយោបាយក្នុងគ្រួសារក្ដី នយោបាយក្នុងសហគមន៍ក្តី ឬរហូតដល់នយោបាយក្នុងប្រទេសជាតិ ហើយធ្វើដោយគណបក្ស ឬក៏ធ្វើដោយក្រុមណាមួយក្តី ការធ្វើនយោបាយគឺគេធ្វើទៅលើទម្រង់ផ្សាភ្ជាប់ជាមួយនឹងទិដ្ឋភាពជាក់ស្ដែង លក្ខខណ្ឌ និងកម្រិតរីកចម្រើនជាក់ស្ដែងរបស់មជ្ឈដ្ឋាន ឬរបស់សង្គម។ តើគេនឹងអាចបោះជំហានតាមច្រកណា ដើម្បីឲ្យសម្រេចគោលដៅក្នុងមួយដំណាក់កាលៗ?
ឯការសន្យាមិនមែនជាការងារនយោបាយទេ ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍ សូម្បីតែខ្ញុំខ្ចីលុយលោក សត្យារក្ស ខ្ញុំសន្យា វាមិនមែនជារឿងនយោបាយ ហើយវាមិនមែនជាករណីដែលអាចជឿជាក់ថា ខ្ញុំហ្នឹង នឹងសងលោក សត្យារក្ស ទេ។ ត្រង់នេះ គ្រាន់តែនិយាយតែរឿងសន្យាតែពីរនាក់ផង។ អញ្ចឹងហើយការសន្យានេះ មិនមែនជានយោបាយទេ វាអាចជាការបោកប្រាស់ដើម្បីឲ្យម្ខាងទៀតជឿ ដើម្បីអូសទាញម្ខាងទៀត ឲ្យទុកចិត្ត។ ប៉ុន្ដែនៅក្នុងបរិយាកាសជាក់ស្ដែង ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍ ទៅលើការសន្យាខ្ចីលុយ មិនមែនរឿងលោក សត្យារក្ស ម្ចាស់លុយត្រូវជឿខ្ញុំទេហើយមិនមែនអ្វីដែលខ្ញុំទៅសន្យាថា នឹងសងកើតទេ គឺសំខាន់ទំនាក់ទំនងរវាងខ្ញុំ និងលោក សត្យារក្ស រវាងការខ្ចីបុលហ្នឹង។ ខ្ចីលុយហ្នឹង គឺភាពជាក់លាក់របស់វា ឈរទៅលើកិច្ចសន្យា។ កិច្ចសន្យា គឺថា ដើម្បីជាក់លាក់ជាមួយគ្នា។ ហើយស្អីគេកិច្ចសន្យា? កិច្ចសន្យា គឺជាការសំដែងឆន្ទៈរវាងភាគីទាំងពីរ ចំពោះការផ្សាភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងអ្នកទាំងពីរក្នុងការខ្ចីលុយ ហើយភាគីទាំងសងខាងមានសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ច ដែលត្រូវបានបន្លើឡើង និងព្រមព្រៀងគ្នា រហូតដល់មានការដាក់ធានា។ ហើយមួយទៀត រឿងគណបក្សប្រឆាំង ដោយសារសន្យាដំឡើងប្រាក់ខែ សន្យាឲ្យ ៤ ម៉ឺន ទៅមនុស្សចាស់ សន្យាយកស្លឹកចេកទៅលក់នៅស្រុកបារាំង។ បងប្អូនប្រយ័ត្ន នេះមិនមែនកិច្ចសន្យាទេ ហើយកុំជឿអស់លោកខ្លះ អង្គការខ្លះ គេថា នេះជាកិច្ចសន្យាសង្គម ឆ្កួតសុទ្ធតែម្ដង។ មិនមែនជាកិច្ចសន្យាទេ គឺជាការសន្យាមួយដែលមានចរិកអូសទាញ ដូចខ្ញុំទៅខ្ចីលុយលោក សត្យារក្ស អញ្ចឹង កាលណាខ្ញុំសន្យាចរិកខ្ញុំអូសទាញហ្នឹង។ រឿងអីជឿជាក់ថា ខ្ញុំផលវរុណអត់លុយទៅខ្ចីលោក សត្យារក្ស ថានឹងមានឱកាសសងលុយវិញ វាមិនមែនជារឿងសាមញ្ញទេ វាជារឿងមួយពិបាកជឿណាស់ ទើបបានគេកើតមានកិច្ចសន្យា និងកិច្ចធានា។ ចុះទម្រាំការសន្យាចង់បានសន្លឹកឆ្នោតនោះ ដែល លោក កឹម សុខា លោក សម រង្ស៊ី ក្ដី ចង់បានសន្លឹកឆ្នោតពីបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីទៅកាន់អំណាច តើការសន្យាហ្នឹង វាមានកិច្ចអីនៅត្រង់ណា មានកិច្ចសន្យាឯណាកើត។ មានដែលឮគេដាក់ទោសអ្នកដែលសន្យានយោបាយទេ គឺអត់ទេ។ ត្រង់ហ្នឹង គឺជាប្រជាភិថុតិ វាមិនអាចដាក់ទោសបានទេ យើងកុំទៅជឿនរណាថា នេះជាកិច្ចសន្យាសង្គម មិនមែនទេ។ ត្រង់ហ្នឹង មិនមែនជាកិច្ចសន្យា គឺជាការឆបោកបែបនយោបាយ ឬជាការអូសទាញសន្លឹកឆ្នោត។
លោកសត្យា រក្ស
សំណួរ៖ ឥឡូវនេះ លោកបណ្ឌិតកំពុងតែមានប្រសាសន៍ជុំវិញការសន្យារបស់អ្នកនយោបាយ ដែលមានពាក្យថា ប្រជាភិថុតិ ឬក៏ស្មើនឹងពាក្យបោកប្រាស់គំនិតប្រជាពលរដ្ឋ។ សូមលោកបណ្ឌិតជួយបញ្ជាក់អំពីសារបាណ្យ របស់លោក កឹម សុខា បន្តិចអំពីរឿងសន្យានេះ នៅក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់។
យើងឃើញថា ក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នោះ គឺគណបក្សប្រឆាំងបានប្រើប្រាស់នូវល្បិចកលនៃការសន្យា ដើម្បីបោកប្រាស់ទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋដូចជា សន្យាឲ្យឡាន សន្យាសង់មជ្ឈមណ្ឌលកសិកម្មនៅតាមឃុំ សន្យាសាងសង់មត្តេយ្យសាលា រហូតទៅដល់សង់មន្ទីរពេទ្យ មណ្ឌលសុខភាពជាដើម រួមជាមួយនឹងគេសន្យាថា ផ្ដល់ទុនឲ្យកសិករខ្ចីនៅតាមឃុំហ្នឹងទៅទៀត។ រួមជាមួយនឹងការសន្យាថា បើបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រឆាំងហ្នឹង គឺ ឃុំ ក នេះ គឺធ្វើសម្ព័ន្ធភាពជាមួយរដ្ឋមួយ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
អញ្ចឹង សូមលោកបណ្ឌិតជួយបញ្ជាក់នូវការសន្យាបែបបោកប្រាស់របស់គណបក្សប្រឆាំងនេះបន្តិចថាតើរហូតមកដល់ម៉ោងនេះ ក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ហ្នឹង កំពុងតែដំណើរការ កំពុងតែប្រព្រឹត្តនូវសកម្មភាពរបស់ខ្លួនហើយឬនៅ? ដែលមានន័យថា ចូលដឹកនាំឃុំសង្កាត់ហើយរហូតមកទល់ពេលនេះ តើគណបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី លោក កឹម សុខា គាត់បានអនុវត្តនូវការសន្យាខ្យល់របស់គាត់ បានប៉ុន្មានភាគរយដែរ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ ឥឡូវខ្ញុំយករឿងសន្យាមួយមកជាឧទាហរណ៍។ លោក កឹម សុខា សន្យាថា ឲ្យតែឃុំណាគាត់ឈ្នះឆ្នោត គាត់នឹងទិញរថយន្ដសម្រាប់ដឹកអ្នកជម្ងឺប្រចាំឃុំ។ ឥឡូវបងប្អូនគិតមើល ឥឡូវគាត់ជាប់ហើយ បាន ១៨ ឃុំ ក្នុងចំណោមជាង១ពាន់ឃុំនោះ។ ឥឡូវក្រែងគាត់សន្យា វាហួសនឹងកម្រិតថវិការបស់ឃុំ។ ឥឡូវឃុំគាត់កាន់នោះ តើឃុំមានថវិកាប្រចាំឆ្នាំ អាចយកលុយទៅទិញឡានបានឬទេ? រឿងហ្នឹងឃើញថាអត់មួយហើយ។ អញ្ចឹងយើងឃើញ កឹម សុខា គាត់យកទិដ្ឋភាពគាត់ឈ្នះនៅនឹងឃុំ ១៨ ទៅរកសុំលុយនៅក្រៅប្រទេស។ ហើយមិនមែនសុំលុយបរទេសទេ សុំលុយខ្មែរនៅបរទេស ដូច្នេះលុយនោះពិតជាមានចំណងហើយ។ ដល់ទៅសុំលុយខ្មែរគាត់សន្យាថា នឹងឲ្យអ្នកហ្នឹង ទៅឈរឈ្មោះនៅពេលបោះឆ្នោតសភាឆ្នាំ ២០១៣ នេះ អញ្ចឹងគឺគាត់ជំពាក់ខ្មែរនៅបរទេសមួយទៀតហើយ។ គាត់បានប្រមូលលុយមក គាត់មិនទាន់ទិញឡានបានគ្រប់ ១៨ គ្រឿងនៅឡើយទេ នៅខ្វះ។ ត្រង់នេះ និយាយពីវត្ថុនឹងថ្កល់ផង នេះជារថយន្ដ។ តែឥឡូវយើងនិយាយអំពីយន្ដការ និងដំណើរការនៃរថយន្ដ សួរថា ថវិកាឃុំនៅកម្ពុជាមានគម្រោងថវិកាសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ប្រេងដល់ដំណើរការរថយន្ដ ដើម្បីទៅដឹកជញ្ជូនអ្នកជម្ងឺឬទេ? ហើយមានតារាងសេវាបញ្ជាក់អំពីការដឹកជញ្ជូនអ្នកជម្ងឺទៅមន្ទីរពេទ្យ ដោយរថយន្ដដែល កឹម សុខា ទិញសម្រាប់ឃុំនោះអត់យកលុយ ឬក៏ត្រូវយកលុយទាបបំផុត។ ចុះអ្នកបើករថយន្ដក៏ជាបុគ្គលិកដែរឬក៏អាចយកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តណាមកបើក។ គិតទាំងអស់នេះ បានគេហៅថា នយោបាយ ហើយ កឹម សុខា គ្រាន់តែសន្យាថា ឲ្យឡានទេ ឥឡូវឡានបានអត់គ្រប់ទៅហើយ ហើយឥឡូវឡានហ្នឹង មានប្រើបានឬទេ? ត្រូវចោទសួរដើម្បីឡាន មិនមែនទិញឡានបានហើយ ស្រាប់តែឡានចេះដើរទៅដឹកមនុស្សអត់មានអ្នកបើកយ៉ាងម៉េច ហើយអត់សាំងម៉េចហ្នឹងកើត ទៅរកសាំង ឬក៏ម៉ាស៊ុត។ តើនរណាជាអ្នកចាក់សាំង នរណាជាអ្នកចេញលុយថ្លៃសាំង ហើយនរណាជាអ្នកបើករថយន្ដ? ព្រោះឡានត្រូវការមនុស្សបើកអត់មានទៅលេងៗទេ។ អញ្ចឹងយើងឃើញបញ្ហាហ្នឹង សុទ្ធតែបញ្ហាគេហៅ ធនធានពលកម្ម ហើយនិងធនធានចំណាយទៅលើយន្ដការម៉ាស៊ីន។ អញ្ចឹងឃើញស្ទះទេ ត្រង់ហ្នឹងហើយ គេហៅថាសន្យាបោកប្រាស់នោះ។ បើ កឹម សុខា ចេះធ្វើនយោបាយ គេអត់ធ្វើអញ្ចឹងទេ គឺគេរកវិធីណាដើម្បីឲ្យការអភិវឌ្ឍឃុំឲ្យត្រូវទៅនឹងកម្រិតជាក់ស្ដែង ហើយនិងឲ្យត្រូវទៅនឹងសេចក្ដីត្រូវការ។ ឧទាហរណ៍ ថាថវិកាឃុំវាមានតិចគេអាចរកវិធីណា ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋក្នុងឃុំចូលរួម ដើម្បីឲ្យយន្ដការនៃសេវាកម្ម វាដើរ ត្រង់ហ្នឹងបានគេហៅថា នយោបាយ។
ឥឡូវ ខ្ញុំគ្រាន់តែលើកមួយទៀត ដើម្បីឲ្យបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋងាយយល់ ឥឡូវឃើញមានបញ្ហារឿងរថយន្ដហ្នឹង មិនដឹងពីណាបើកពីណាអីទេ ឥឡូវយើងទុករឿងហ្នឹងឲ្យវាគរឆេះជាភ្នំសិនទៅ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែលើករឿងមួយទៀត កឹម សុខា សន្យាយកស្លឹកចេកទៅលក់នៅបារាំង បងប្អូនគិតមើល ត្រង់នេះនយោបាយអី វាមិនមែនជានយោបាយទេ គឺសន្យា គឺរបៀបប្រជាភិថុតិចង់បានសន្លឹកឆ្នោតទេ។ បើសិនជាការយកស្លឹកចេកទៅលក់នៅស្រុកបារាំងចំណេញមែននោះ កឹម សុខា មិនចាំបាច់និយាយទេ ខ្សឹបប្រាប់ប្រពន្ធកុំឲ្យប្រាប់គេ រកឃើញរបៀបរកស៊ីមួយហើយ កុំប្រាប់គេ ប្រយ័ត្នគេយកស្លឹកចេកទៅលក់មុនយើង នាំឲ្យយើងដួល។ ម៉េចក៏ កឹម សុខា មិនខ្សឹបប្រាប់ប្រពន្ធ បបួលប្រពន្ធលក់ស្លឹកចេក ប្រពន្ធអត់មានការធ្វើឯណា។ ឮសូរថា ចង់ធ្វើនយោបាយ តែអត់ការធ្វើយូរឆ្នាំហើយ។ កឹម សុខា កឹបកេងលុយគេមកចិញ្ចឹមគ្រួសារហ្នឹង ម៉េចមិនបបួលប្រពន្ធធ្វើការរកស៊ី ម៉េចក៏ទៅប្រកាសប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋថា ចាំដល់គាត់ឈ្នះឆ្នោតនឹងយកស្លឹកចេកទៅលក់នៅបារាំង។ ហើយចាំបាច់ឈ្នះឆ្នោត រកស៊ីនោះ ឥឡូវធ្វើខ្លួនឯងមើលៗ ហើយបើរកទៅចំណេញមែន ប្រហែជាមិនចាំបាច់ប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋទេ។ ឥឡូវមុខរបរខ្ញុំជាមួយប្រពន្ធខ្ញុំរកស៊ីលក់ស្លឹកចេកនេះ ចំណេញណាស់ ហើយប្រមូលទិញថោកលក់បានថ្លៃណាស់នៅអាមេរិក ហើយរបៀបថែរទាំឲ្យស្លឹកចេកជិះយន្ដហោះទៀត ម៉េចក៏មិនធ្វើសិនទៅ។ ត្រង់នេះបានន័យថា បោកប្រាស់គេ។
ហើយមួយទៀត ខ្ញុំនិយាយពីរឿង ៤ ម៉ឺន។ បើយើងស្ដាប់ទៅពិរោះណាស់សម្រាប់មនុស្សចាស់ ប៉ុន្ដែត្រង់នេះ សន្យាទេ ហើយបើសិនជា កឹម សុខា អត់អនុវត្ត ក៏អត់ជាប់គុគដែរណា សន្យាបែបហ្នឹងអត់ជាប់គុគទេ ដូចរឿងរថយន្ដអញ្ចឹង បាន ១៨ ឃុំ កឹម សុខា ទិញឡានមិនទាន់បាន ក៏អត់ជាប់គុគដែរ។ អញ្ចឹងបងប្អូនប្រយ័ត្ន ការសន្យាអស់ទាំងនេះ គ្មានន័យអីទេ មិនមែនដូចយើងឥឡូវ បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរឥឡូវស្គាល់ហើយ ពាក្យថាធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុអីហ្នឹង។ ពេលយើងទៅខ្ចីលុយ មិនមែនគេស្ដាប់ការសន្យារបស់យើងអ្នកខ្ចីទេ ដូចខ្ញុំឧស្សាហ៍លើកដដែលៗ គឺធនាគារគេត្រូវការទៅសិក្សាមើលឲ្យច្បាស់ ថាតើយើងមានសមត្ថភាពក្នុងការសងប្រាក់ឬអត់ ថាតើតម្រូវខ្ចីប្រាក់របស់យើងហ្នឹង អាចធ្វើឲ្យមានការចម្រើន ដើម្បីកុំឲ្យបាត់បង់លុយរបស់គេ ហើយដើម្បីចំណេញដល់នយោបាយនៃការចងការប្រាក់។ ត្រង់នេះ បានគេទៅសិក្សាតទៅទៀត ថាតើមានវត្ថុអីដែលដាក់ធានា? ប៉ុណ្ណឹងអត់គ្រប់ទៀត ទាល់តែឲ្យមានការដឹងឮពីអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ឬអាជ្ញាធរដែនដី។ ត្រង់នេះ បានគេហៅថា នយោបាយលើកស្ទួយអាជីវកម្មខ្នាតតូច ហើយឬក៏នយោបាយលើកស្ទួយហិរញ្ញវត្ថុ ឬនយោបាយចងការប្រាក់របស់ធនាគារហ្នឹង ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋអាចយកថវិការពីធនាគារមកបង្វិលសម្រាប់លើកស្ទួយមុខរបរអាជីវកម្មឯកជនរបស់ខ្លួន។
អញ្ចឹងនយោបាយហ្នឹង គេត្រូវចែងនៅក្នុងច្បាប់ទៀត តែ កឹម សុខា មិនបានពិចារណាទេ បើខ្លួនឯងស្មោះត្រង់នឹងប្រជាពលរដ្ឋ យកតែគោលការណ៍ធនាគារទៅ សុទ្ធតែមានផ្ដិតមេដៃមានការទទួលខុសត្រូវ ហើយនិងបើកច្រក បើមិនគោរពកិច្ចសន្យា គឺត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់។ ប៉ុន្ដែបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋពិចារណា កឹម សុខា សន្យាទាំងអស់នេះ អត់មានទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ទេ។
-មតិលោក សត្យា រក្ស
យើងឃើញថា ក្នុងចំណោមរាប់រយសន្យានៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នេះ សូម្បីតែចំណុចមួយត្រង់ករណីឡាននេះ កឹម សុខា ដោះស្រាយអត់ចេញទេ។ ចុះនៅករណីដូចជាមត្តេយ្យសាលា មជ្ឈមណ្ឌលកសិកម្ម ផ្ដល់ទុនដល់កសិករខ្ចី រួមជាមួយនឹងយកមេឃុំទៅរៀននៅស្រុកក្រៅអីជាដើម។ នៅមានសន្យាមួយទៀត បោះឆ្នោតឲ្យគេ គឺគេយកមេឃុំហ្នឹង យកមករៀនសូត្រដើម្បីបង្រៀនចេះធ្វើសំណើខ្ចីលុយបរទេស នេះជាសម្ដីមួយដែល កឹម សុខា ធា្លប់និយាយ។ អញ្ចឹងសួរថា មកទល់ថ្ងៃនេះ អ្វីដែល កឹម សុខា បានសន្យាហ្នឹង បានប៉ុន្មានភាគរយហើយ ហើយជាពិសេស គឺលោក លោកស្រី អ្នកនាងកញ្ញា បងប្អូនជនរួមជាតិ បងប្អូនយើងដែលនៅក្នុងឃុំដែល កឹម សុខា ឈ្នះឆ្នោតនោះ ឈ្នះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នោះ ១៨ នោះ គឺជាសាក្សី ដែលបងប្អូនយើងនៅទីនោះ អាចនឹងធ្វើការស្វែងយល់ដោយខ្លួនឯងបាន។ ហើយសម្រាប់បងប្អូនដទៃទៀតដែលមិនព្រមជឿ និងមិនជឿ កឹម សុខា ហ្នឹង គឺជាការល្អហើយ ហើយបងប្អូនអាចតាមដានជាមួយនាទីរបស់យើងបន្ថែមទៀត ដោយយកទីតាំង ភូមិឃុំ ដែល កឹម សុខា ឈ្នះឆ្នោតហ្នឹង ទុកជាការពិសោធន៍ និងទុកជាការពិចារណា។
សំណួរ៖ លោកបណ្ឌិត ខ្ញុំឃើញថា ការដែល កឹម សុខា សន្យានៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ គឺមិនបានដោះស្រាយទេ។ ឥឡូវនេះ គឺចូលដល់ការសន្យាមួយទៀត ដែលយើងឃើញថា ការសន្យារបស់ កឹម សុខា នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសកលខាងមុខនេះ គឺមានលក្ខណៈកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងការបោះឆ្នោត ក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ទៅទៀត។ ដូចជាគេសន្យាថា បើគេជាប់ឆ្នោត គេនឹងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមាន គឺថាឈប់ក្រីក្រ ឈប់ល្ហេមល្ហាម ដែលគេប្រើពាក្យបែបហ្នឹង។ អញ្ចឹងពាក្យថាឈប់ក្រីក្រ ឈប់ល្ហេមល្ហាមដែល កឹម សុខា ប្រើភាសាហ្នឹង លោកបណ្ឌិតមានអីដើម្បីជាការពន្យល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ? ហើយតាមលោកបណ្ឌិតផ្ទាល់ លោកបណ្ឌិតមានពិចារណាមើលថា តើវាអាចនឹងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋឈប់ក្រីក្រ ឈប់ល្ហេមល្ហាម មានឡានជិះគ្រប់គ្នា ឬក៏យ៉ាងម៉េច?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ នេះ ហើយជានយោបាយកន្សែងបក់ កន្សែងបោយ តែបើសិនជា កឹម សុខា មានកន្សែងបក់ កន្សែងបោយតែមួយទេនោះក៏ កឹម សុខា ត្រូវការពេលវេលាដែរ មិនអាចកាន់កន្សែងបក់ កន្សែងបោយហ្នឹង បក់ម្ដងបានទាំងអស់ទេ គឺបក់ម្ដងមួយៗ ក៏ស៊ីពេលដែរ នេះបើសិនជា កឹម សុខា នៅក្នុងរឿងព្រេង ដែលនៅក្នុងរឿងមានកន្សែងបក់ កន្សែងបោយ។ ចុះឥឡូវ កឹម សុខា ក្នុងជីវិតជាក់ស្ដែងនេះ កឹម សុខា មានកន្សែងបក់ កន្សែងបោយឯណា វាដូចតែយើងទាំងអស់គ្នាដែរ ហើយគាត់ទៅមានកន្សែងបក់ កន្សែងបោយមកពីណា?បើសិនណាជាគាត់មានកន្សែងបក់ កន្សែងបោយ ប្រហែលជាគាត់មិនធ្វើចោរលួចអង្ករទេ។ គាត់បក់ខ្វាច់ចេញអង្កររាប់តោនតែម្ដងហើយ។
ឥឡូវយើងយកគោលការណ៍មួយទៀតយកមកវិភាគ សិក្សាទាំងអស់គ្នា រឿង ៤ ម៉ឺន។ កឹម សុខា បានប្រាប់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋហើយថា បើចាស់ចង់បាន ៤ ម៉ឺន ហើយកូនចៅរបស់គាត់ចង់ឲ្យម៉ែឪបាន ៤ ម៉ឺន ទាល់តែគណបក្ស កឹម សុខា ឈ្នះឆ្នោត ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល។ ឥឡូវបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋគិតទៅ ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ទើបបាន ៤ ម៉ឺន តើលក្ខខណ្ឌ ៤ ម៉ឺន និងលក្ខខណ្ឌដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល មួយណាដែលធ្ងន់ជាង?
ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល គឺធ្ងន់ណាស់ ទម្រាំ កឹម សុខា ឈ្នះឆ្នោតបាន ៦២ ទៅ ៦៣ កៅអីនោះ ទាល់តែសំលេងគាំទ្រ ៣ លាននាក់។ ចុះបើសិនជា កឹម សុខា អត់អាចឈ្នះឆ្នោតដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល តែឈ្នះបានអង្គុយកៅអីសភាថា គាត់បានកៅអីសភា។ កាលណាត្រឹមតែ កឹម សុខា បាន ៣ កៅអី ៤ កៅអី ឬ ១ កៅអីនោះណា ក៏ ៤ ម៉ឺន ប្រជាពលរដ្ឋអត់បានដែរ ប៉ុន្ដែអ្នកដែលបាន គឺអ្នកណា? គឺ កឹម សុខា បានប្រាក់ខែសភា ២ ពាន់ដុល្លារ។ អញ្ចឹងបងប្អូនគិតទៅនរណាបានមុន នរណាបានក្រោយ? បងប្អូនរឿង ៤ ម៉ឺន នេះ ក្រោយផុតកន្ទុយភ្នែក មិនមែនត្រឹម កឹម សុខា ឈ្នះបាន ១ កៅអី នៅកំពង់ចាម ស៊ីលុយ ២ ពាន់ បងប្អូនបាន ៤ ម៉ឺន ទេណា។ ទាល់តែកឹម សុខា បាន ៦២ កៅអី យ៉ាងតិច ទើបបានបងប្អូនបាន ៤ ម៉ឺន។ ប៉ុន្ដែ កឹម សុខា បាន ១ កៅអី កឹម សុខា បាន ២ ពាន់ដុល្លារ ដល់ប្រពន្ធ កឹម សុខា បាន ១ កៅអីទៀត ពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធបាន ៤ ពាន់ដុល្លារ តែបើ កឹម សុខា នឹងប្រពន្ធ កឹម សុខា បានពីរកៅអី បងប្អូនក៏អត់បាន ៤ ម៉ឺនរៀលដែរ។ អញ្ចឹងអ្នកណាបានមុន គឺ កឹម សុខា និងប្រពន្ធ កឹម សុខា ហើយអ្នកណាបានបន្ដទៀត កូន កឹម សុខា ឯយើង ៤ ម៉ឺនអត់បានទេ។ ត្រង់នេះ ដែលយើងត្រូវពិចារណាឲ្យច្បាស់ ប្រយ័ត្នច្រឡំថា យើងបាន ៤ ម៉ឺន មុន កឹម សុខា បាន ២ ពាន់ដុល្លារ ប្រយ័ត្នរឿងហ្នឹង។
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ ចំពោះលក្ខណៈនៃការដឹកនាំវិញ ជាធម្មតា មេដឹកនាំប្រទេសគឺត្រូវជាបុគ្គលឆ្លាត វាងវៃ និងមានចំណេះដឹងគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការគ្រប់គ្រង និងដឹកនាំជាតិដើម្បីឆ្ពោះទៅរកការរីកចម្រើន។
ចំពោះចរឹតរបស់មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងបច្ចុប្បន្ននេះ ដូចជាលោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី ដែលបានដឹកនាំក្រុមរបស់ខ្លួនមួយក្តាប់តូចនោះ សូម្បីតែសកម្មភាពដឹកនាំបក្សរបស់ខ្លួនតូចមួយនោះ គឺមានភាពកាប់ចាក់ ហែកហួរ ដណ្តើមអំណាច ដណ្តើមតួនាទី និងតំណែងគ្នា ទាំងលេខរៀងឈរឈ្មោះយ៉ាងអាណាធិបតេយ្យ ។ នេះគ្រាន់តែជាការដឹកនាំតូចមួយនៅក្នុងបក្សរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះប្រសិនបើគណបក្សប្រឆាំងនេះមានភ័ព្វសំណាងដឹកនាំប្រទេសជាតិវិញនោះ តើលោកបណ្ឌិតយល់ឃើញយ៉ាងម៉េចដែរទៅ? តើវានឹងអាចបង្កនូវភាពកាប់ចាក់ ច្របូកច្របល់យ៉ាងណាដែរទៅ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ ពេលនោះប្រទេសជាតិ នឹងរលាយជាមិនខាន។ បញ្ហាទី១របស់គណបក្សប្រឆាំងដែលបោកប្រាស់ប្រជាពលរដ្ឋនោះ គឺថាគេនឹងប្រើនយោបាយទិញស្រូវពីប្រជាពលរដ្ឋថ្លៃ ហើយបើទីផ្សារមានការជន់ស្រូវ គឺរដ្ឋសុខចិត្តទិញទុក ហើយដល់ពេលទីផ្សារស្រូវឡើងថ្លៃទើបលក់ចេញ ប៉ុន្តែពេលលក់ចេញគឺអត់យកចំណេញទេ ហើយលក់ថោកទៀត គឺយកតម្លៃដើម អញ្ចឹងនេះជាការបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចរួចទៅហើយ។ ចំណុចមួយទៀតគឺ ពួកគេសន្យាទៀតថានៅពេលដែលកសិករធ្វើស្រែទៅ ហើយស្រែនោះមានសត្វល្អិតបំផ្លាញអស់ គឺពួកគេនឹងចេញលុយជំនួសទៀត ។ នេះក៍ជានយោបាយបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចជាតិផងដែរ ពីព្រោះ កឹម សុខា ចង់បានសន្លឹកឆ្នោតហួសហេតុពេក រហូតហ៊ានបញ្ចេញនូវគំនិតអវិជ្ជាក្នុងការប៉ផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងស្រុងបែបនេះ។ នៅក្នុងសង្គមសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី ជាសង្គមប្រមូលផ្តុំទៅដោយសេដ្ឋកិច្ចសេរី សេដ្ឋកិច្ចឯកជន និងសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ។ នៅពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចទាំងនេះ មានការចរាចរ ដោយរស់រវើក ពេលនោះ ពន្ធដារ ពន្ធចំណូលផ្សេងៗ ពន្ធអាករ ក៏ដូចជាការនាំចេញ នាំចូល គឺមានចរន្ត ដូច្នេះ ការបង់ពន្ធចូលរដ្ឋក៏បានច្រើនដែរ។ ប៉ុន្តែ បើ កឹម សុខា យកលុយរដ្ឋទៅចាយ ដោយមិនគិតពីការបង្វិលត្រឡប់មកវិញក្នុងចំណូលនៃកំណើននោះ ពេលនោះវានឹងធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងសេដ្ឋកិច្ចឯកជនខ្នាតតូចមានការគាំងដំណើរការជាមិនខាន ពីព្រោះពឹងតែទៅលើ ដើមទុនដែលជាថវិការរបស់រដ្ឋទាំងស្រុង។ អញ្ចឹងគឺ កឹម សុខា នឹងបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរីទាំងស្រុង។ ឧទាហរណ៍ ជាក់ស្តែងដូចជា នៅទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិក និងបណ្តាប្រទេសនានានៅអឺរុបខាងលិច នៅពេលដែលមានបញ្ហាវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោក គឺរដ្ឋចង់លូកដៃចូលទៅជួយទប់នូវវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុក្នុងវិស័យឯកជនទាំងនោះដែរ ប៉ុន្តែរដ្ឋមិនហ៊ាននោះទេ ហើយរដ្ឋក៏មិនពេញចិត្តដែរ ពីព្រោះវាជាការកំណត់ជោគវាសនានៃវិបត្តិក្នុងវិស័យឯកជនខ្លួនឯង។ អញ្ចឹង កឹម សុខា កំពុងតែធ្វើនយោបាយបំផ្លាញសេដ្ឋជាតិ ដោយចង់បានសន្លឹកឆ្នោតហួសហេតុ។
រឿងមួយទៀត ដែលគាត់លើកអំពីធារាសាស្ត្រ ឬក៏សត្វល្អិតអីនោះ គឺគាត់បានប្រើវិធីវិនិយោគរដ្ឋមកឃោសនាម្តងទៀតហើយ។ ចំពោះសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី នៅក្នុងផលិតកម្មឯកជន គឺរដ្ឋគេអាចធ្វើវិនិយោគបាន ប៉ុន្តែវិនិយោគរបស់រដ្ឋក៏ត្រូវការប្រាក់ចំណូល និងប្រាក់ចំណេញមកវិញដែរ។ គ្មានការវិនិយោគណាដែលមិនត្រូវការប្រាក់ចំណេញទេ។ ឧទាហរណ៍ ការវិនិយោគលើធារាសាស្ត្រ ឬការស្រោចស្រពកសិដ្ឋាន នៅពេលដែលឯកជនធ្វើការវិយោគលើការស្រោចស្រពកសិដ្ឋាន ក៏គេត្រូវការប្រាក់ចំណេញ។ ចំពោះរដ្ឋបើចង់យកថវិការទៅវិនិយោគលើប្រព័ន្ធស្រោចស្រព ឬធារាសាស្ត្រ ឬកសិដ្ឋានកសិកម្ម ក៏ត្រូវការប្រាក់ចំណេញដែរ។ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី គ្មានវិនិយោគណាដែលផ្តល់ផលទៅសង្គម ដោយមិនទទួលបាននូវកំណើនទុនដល់សហគ្រាសរដ្ឋមកវិញនោះទេ។ អញ្ចឹងការសន្យារបស់ កឹម សុខា គឺគ្រាន់តែជាការសន្យាបោកប្រាស់ប៉ុណ្ណោះ ពីព្រោះកសិករនៅពេលដែលឮថារដ្ឋធ្វើប្រព័ន្ធទឹកឲ្យ គឺប្រជាកសិករមានចិត្តរំភើប ដូចការលើករបស់ កឹម សុខា ដែលទៅមើលអាមេរិកហើយមកថា កសិដ្ឋានមួយនៅអាមេរិកគ្រាន់តែកាច់ក្បាលរ៉ូប៊ីណេទឹក គឺកសិដ្ឋានគេស្រោចខ្លួនឯង ប៉ុន្តែ កឹម សុខា ងងឹតដោយមិនបានគិតថា នៅពេលដែលគេស្រោចកសិដ្ឋាននោះ តើទឹកនោះត្រូវគិតលុយអស់ប៉ុន្មាន? គឺមិនអាចប្រើទឹកនោះដោយមិនគិតលុយនោះទេ។
ចំណុចមួយទៀត គឺ កឹម សុខា បានសន្យាថា បើគេជាប់ឆ្នោត នោះអគ្គិសនីនឹងឆេះទៅដល់ជនបទ ហើយគេនឹងធ្វើឲ្យតម្លៃអគ្គិសនីថោកសម្រាប់កសិករ ដោយគេប្រើក្បាលម៉ូទ័រនៅតាមស្រែបូមទឹកស្រោចស្រពស្រែ តែកសិករត្រូវប្រើភ្លើងបូមនៅពេលយប់ នេះជាភាសានយោបាយអាឡិកអាឡក់របស់គាត់។ តាមពិត កឹម សុខា គាត់មិនចេះអីទេ នៅពេលដែលគាត់ឮអ្នកខ្លះនិយាយអំពីអគ្គិសនី គឺមានម៉ោងដែលប្រើតិច និងម៉ោងដែលគេប្រើច្រើន ហើយ កឹម សុខា ចង់យកទ្រឹស្តីនេះមកអនុវត្តក្នុងនយោបាយអាឡិកអាឡក់របស់គាត់។ ដោយសារ កឹម សុខា ល្ងង់ ហើយធ្វើចេះ និងជាមនុស្សមិនចេះខ្មាស់ខ្លួនឯង ហើយអាឡិកអាឡក់ក្នុងនយោបាយ និងលោភលន់ចង់បានសន្លឹកឆ្នោត គឺគាត់ចេះតែប្រូដោយមិនគិតអ្វីឡើយ។
តាមធម្មតា មុននឹងទទួលបានអគ្គិសនីប្រើទៅដល់ផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋ គឺទាល់តែមានបណ្តាញមេ ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដោយមិនទាន់គិតអំពីប្រភពនៅឡើយទេ ដូច្នេះគឺត្រូវការលុយរាប់កោដដុល្លារដើម្បីតបណ្តាញទាំងនោះ។ ដូច្នេះតើនរណាដែលហ៊ានដាក់ទុនវិនិយោគលើការងារនេះ? នៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី គេមិនពឹងទៅលើសមត្ថភាពវិនិយោគរបស់រដ្ឋទេ គឺគេពឹងទៅលើសមត្ថភាពវិនិយោគរបស់ឯកជន។ ដូច្នេះ ដើម្បីឲ្យឯកជនមកដាក់ទុនវិនិយោគលើបណ្តាញអគ្គិសនីនេះ គឺរដ្ឋត្រូវបង្ហាញអំពីលទ្ធភាពដែលឯកជនគេនឹងទទួលបានប្រាក់ចំណេញមកវិញដែរ បើមិនទទួលបានចំណេញមកវិញគឺគេមិនដាក់ទុនមកវិនិយោគអស់រាប់កោដដុល្លារនោះទេ។ ចំណែក កឹម សុខា វិញគឺនិយាយមកដូចឥសីចេះជប់ ឬដូចកន្សែងបក់ កន្សែងបោយ អញ្ចឹង ពីព្រោះ កឹម សុខា គាត់អត់យល់អ្វីទាំងអស់។ ការចង់បានសន្លឹកឆ្នោតគឺជារឿងមួយដែលយើងមិនជំទាស់ទេ ប៉ុន្តែកុំចង់បានតាមរបៀបដើរសន្យាបោកប្រជាពលរដ្ឋបែបនេះ។
-មតិ លោក សត្យា រក្ស
ទាំងនេះគឺជាការពន្យល់ ទៅដល់បងប្អូនជនរួមជាតិ ដើម្បីស្វែងយល់អំពីរឿងជនបោកប្រាស់ដែលកំពុងប្រមាថម៉ាក់ងាយដល់បងប្អូនមួយចំនួនតូចដែលកំពុងច្រឡំជឿទៅលើគណបក្សប្រឆាំង ពីព្រោះពួកគេយល់ថាបងប្អូនល្ងង់ គេយល់ថាបងប្អូនងាយស្រួលក្នុងការដឹកច្រមុះ និងងាយស្រួលក្នុងការធ្វើអាជីវកម្មនយោបាយទៅលើបងប្អូន។ ការលើកឡើងរបស់កម្មវិធីយើងគឺចង់បង្ហាញផ្លូវដល់បងប្អូន ដើម្បីរំដោះខ្លួនឲ្យរួចពីក្រញ៉ាំបោកប្រាស់របស់គណបក្សប្រឆាំង។ ដូច្នេះ ប្រសិនបើការលើកឡើងរបស់យើងបានបង្ហាញអំពីការបោកប្រាស់ ធ្វើឲ្យបងប្អូនខាតប្រយោជន៍នោះ សូមបងប្អូនភ្ញាក់រលឹក និងសូមឈប់ចូលរួមជាមួយជនបោកប្រាស់ទាំងនោះ ហើយខិតខំប្រកបរបរទទួលទានរបស់បងប្អូនជាធម្មតា ដើម្បីជីវភាពរបស់បងប្អូន និងក្រុមគ្រួសារវិញ។
សំណួរ៖ ជាទូទៅអ្នកណាក៏បានដឹងថា កឹម សុខា គ្មានចេះអ្វីក្រៅពីវិជ្ជាលាយស្រានោះទេ គឺខាងគីមី។ បើយើងនិយាយថា គីមីបងប្អូនពិបាកយល់ ដូច្នេះជំនាញគាត់គឺលាយស្រាបៀរ។ ប៉ុន្តែ កឹម សុខា បានអះអាងថាខ្លួនមុននឹងចេញធ្វើនយោបាយ គឺមិនមែនធ្វើភ្លើៗ ដូច សម រង្ស៊ី ទេ សម្រាប់ខ្ញុំមុននឹងចេញធ្វើនយោបាយបង្កើតគណបក្សនេះ គឺខ្ញុំជួលគ្រូនៅបរទេសមកពីកាណាដាមកបង្រៀនបីថ្ងៃអស់ ៥ម៉ឺនដុល្លារ ទើបចេញធ្វើនយោបាយ។ តើសំដី និងរយះពេលនៃការសិក្សាដើម្បីធ្វើនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ កឹម សុខា នេះលោកបណ្ឌិតមានអ្វីសម្រាប់ពន្យល់ដល់ជនរួមជាតិ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ តាមពិតលោក កឹម សុខា គាត់មានជំនាញគីមី តែខាងលាយស្រាទេ ប៉ុន្តែគាត់បែរជាបំឡែងគោលការណ៍គីមីរបស់គាត់ ឬគោលការណ៍គ្រឿងស្រវឹងនោះឲ្យទៅជាគោលការណ៍បំពុលនយោបាយទៅវិញ ដោយធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋស្រវឹងជាមួយគាត់តាមរយះនយោបាយសន្យា។ នយោបាយសន្យានេះ គឺដូចនយោបាយយកប្រជាពលរដ្ឋឲ្យស្រវឹងដូចស្រាបៀរអញ្ចឹង។ ដូចជាគាត់សន្យាឲ្យ ៤ម៉ឺន បើប្រជាពលរដ្ឋណាហ៊ានភ្លក់ប្រាកដជាស្រវឹងជាមួយនឹងនយោបាយ ៤ម៉ឺននេះជាមិនខាន តែតាមពិតគឺជាការសន្យាខ្យល់សុទ្ធសាធ ហើយធាតុពិតគឺ កឹម សុខា ទេដែលត្រូវទៅស៊ីប្រាក់ខែ ១ខែ ២ពាន់ ដុល្លារទៅវិញទេ។ នយោបាយស្រវឹងនឹងការសន្យាផ្សេងទៀត គឺដូចជាការសន្យារឿងធារាសាស្ត្រ ឬរឿងភ្លើង និងរឿងតម្លើងប្រាក់ខែអីនោះជាដើម ទាំងនេះគឺសុទ្ធតែមិនមែនជាការពិតទេ គឺជារឿងដែលធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរំភើបក្នុងចិត្តតែប៉ុណ្ណោះ។ នេះជាជំនាញរបស់ កឹម សុខា ក្នុងការបំពុលប្រជាពលរដ្ឋឲ្យស្រវឹងនឹងនយោបាយសន្យា។ ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍មួយអំពីនយោបាយសន្យាតម្លើងប្រាក់ខែ ។ តើនរណាមួយដែលមិនចង់ឡើងប្រាក់ខែ? នរណាក៏ចង់ឡើងប្រាក់ខែដែរ នេះជាធម្មជាតិរបស់មនុស្ស។ ប៉ុន្តែ ការតម្លើងប្រាក់ខែនេះគឺត្រូវផ្អែកលើស្ថានភាពពិតនៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ ប្រទេសណាក៏ដូចប្រទេសណាដែរ គឺមិនដែលគេសន្យាថា ចាប់ពីពេលខ្ញុំកាន់អំណាច អ្នកនឹងឡើងប្រាក់ខែពី ១៥០ ដុល្លារ ទៅ២៥០ ដុល្លារ ដែលពេលបច្ចុប្បន្ន កម្មករមានប្រាក់ខែគោលតែ៦១ ដុល្លារ នោះទេ។ ចំណែក កឹម សុខា ឃោសនាឲ្យប្រាក់ខែគុណនឹង២ ដែលជាការឃោសនារបៀបជានយោបាយស្រវឹងស្រាតែម្តង។ គេមិនដែលឲ្យប្រាក់ខែតាមរបៀបគុណនឹង២ ឬគុណនឹង៣ នោះទេ គឺគេត្រូវគិតគុណនឹងចំនួនភាគរយ ដោយតម្លើង១០% ឬ២៥% ឬ៣០% តែប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងទៀត តួលេខភាគរយនៃការតម្លើងប្រាក់ខែនេះ គឺត្រូវផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងបរិស្ថាន និងកម្រិតរីកចម្រើននៃសេដ្ឋកិច្ច។ ចំពោះមន្ត្រីរាជការគឺត្រូវស្របទៅនឹងបរិស្ថាននៃចំណូលរបស់រដ្ឋ រីឯកម្មករ កម្មការិនី គឺត្រូវអាស្រ័យទៅនឹងកម្រិតរីកចម្រើននៃមុខរបរជំនួញរបស់ក្រុមហ៊ុនឯកជន ដើម្បីអាចចែករំលែកប្រាក់ចំណេញបាន។ ចំណែក កឹម សុខា និង សម រង្ស៊ី សុទ្ធតែជាមនុស្សមិនដែលបម្រើការងាររដ្ឋនោះទេ។ ចំពោះ សម រង្ស៊ី គឺជិៈយន្តហោះមកពីក្រៅប្រទេសមកកម្ពុជា មកធ្វើរដ្ឋមន្ត្រីតែម្តង ចំណែកសាវតា របស់ សម រង្ស៊ី គឺមិនដែលស្គាល់ពីជីវភាពក្នុងវិស័យការងាររដ្ឋទេ គឺគាត់នៅធ្វើការតែខាងឯកជនទេ ដូច្នេះគឺគាត់មិនបានយល់ដឹងអំពីការដឹកនាំក្នុងការងាររដ្ឋនោះទេ៕
សម្រង់ព័ត៌មាន៖ លោក នូសាវុធឌី