Thursday, July 3, 2014

សេចក្តីសម្រេច លេខ​១៤៨/​០០២/​២០១៤ កបធ.ច ចុះថ្ងៃទី០២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤ របស់​​ក្រុម​​ប្រឹក្សា​ធម្មធុញ្ញ






សេចក្តីសម្រេច ក្រុមប្រឹក្សាធម្មធុញ្ញ ច្បាប់ស្តីពី​លក្ខន្តិក​នៃចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញា ដែលរដ្ឋសភាបានអនុម័ត កាលពីថ្ងៃទី២៣ ឧសភា ២០១៤




បទអត្ថាធិប្បាយ៖ ភាព​ល្ងិត​ល្ងង់ពី​ចម្ងាយ អំពីការ​កាត់​ក្តីខ្មែរ​ក្រហម

វាជារឿងដ៏​អាម៉ាស់​ ដែលមានការ​​ផ្សាយមួយ​​ក្នុងសេចក្ដី​រាយ​ការណ៍ពិសេសរបស់សារព័ត៌​មាន​​The Guardian ​ចុះថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនា ក្រោម​ចំណង​ជើង «ការពិត​ យុត្តិធម៌ និង​ការ​ផ្សះ​ផ្សារ​ជាតិ» គឺ​សរសេរ​ពី​ប្រទេសកម្ពុជា ស្ដី​ពី​សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ហើយ​អ្នក​ដែល​​សរសេរនោះដឹង​​​​ពី​រឿង​នៅ​កម្ពុជា​តិច​តួច​ណាស់​។ កំហុសឆ្គងអំពី​ការ​ពិតដ៏​ច្រើនរាប់មិនអស់ និង​ការបកស្រាយ​នយោបាយ​មិន​ត្រឹមត្រូវ​បាន​ធ្វើឲ្យ​​ខ្ញុំវាយតម្លៃ​យ៉ាង​​ទាប​ ចំពោះវិជ្ជាជីវៈ​របស់​សារព័ត៌​មាន​ The Guardian ដែ​​ល​ជា​និច្ច​កាល ខ្ញុំ​តែងតែ​វាយ​តម្លៃ​ខ្ពស់​លើ​ វិជ្ជាជីវៈ​នៃ​សារព័ត៌មាន​នេះ​។

សូម្បីកំហុសឆ្គងដ៏​តូចតាចក៏មាន​ច្រើន​ ដែល​បាន​បង្ហាញ​អំពី​ភាពល្ងង់ខ្លៅ​ទាំងស្រុង​របស់​អ្នក​កាសែត​នេះ។ ដូច​ជា  ​នៅកម្ពុជា គ្មាននរណាម្នាក់គេ​ហៅឈ្មោះ​លោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថាលោក “ហ៊ុន” ៗ នោះ​ទេ។ អតីតព្រះ​មហាក្ស​ត្រ​គេ​ហៅ​ព្រះ​អង្គ​ថា ព្រះ​មហា​ក្សត្រ​ សីហនុ ​ពុំ​មែន​ជា “នរោត្តម” ទេ។​ មេបក្ស​ប្រឆាំងគេ​មិន​ហៅ​​ឈ្មោះ​​ថា “សម” ៗ នោះទេ គេ​ហៅ​លោក រង្ស៊ី​។ បើគេ​ហៅ​ឈ្មោះ​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ណា​មួយ​រូបតែ​ឈ្មោះ​មួ​យម៉ាត់​នោះ គឺ​គេ​ហៅនាម​ខ្លួន​ មិន​មែន​នាម​ត្រ​កូលនោះ ទេ។

ចំពោះ​វគ្គ​ដែល​និយាយ​អំពី​លោក​ស្រី ធារី សេង គេ​មិនអាច​និយាយ​ថា «បាត់បង់​ឪពុក ម្តាយ​របស់​លោកនៅក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍» នោះ​ទេ​។ លោក​ស្រី ធារី សេង គឺជាស្ដ្រីភេទ​គេ​ត្រូវ​និយាយ​​ថា​ «លោកស្រី» ​បានបាត់បង់ឪពុកម្តាយ។ លើសពីនេះ លោកស្រីបាន​ចូល​រួម​សកម្ម​ភាព​នានា ​​លើស​ពីសកម្មភាព​សិទ្ធិមនុស្សទៅទៀត ដែល​អាច​លាប​ពណ៌​ដល់​ទស្សនៈ​របស់​លោកស្រី​បាន​ អំពី​សាលា​ក្តីនេះ។ ​អស់រយៈពេល២ទសវត្សរ៍ហើយ​ ដែល​លោកស្រី​បាន​ប្រកាស​ខ្លួន​ឯង​ជា​អ្នកគាំទ្រ​មេ​បក្ស​ប្រឆាំង គឺ​លោក សម រង្ស៊ី ​ហើយ​ទីបំផុត បាន​រិះ​គន់​រដ្ឋាភិបាលសឹងតែគ្រប់សកម្មភាព។  បន្ទាប់​ពី​ការបង្កើតសាលាក្តីនេះមក លោកស្រីបានប្រមូល​ជន​រង​គ្រោះ​ពី​សម័យ​ខ្មែរ​ក្រហម​មួយ​ក្រុម​ ​មក​​ចូល​លុក​លុយក្នុងបរិវេណរបស់តុលាការ រួម​ទាំង​បាន​គំរាម​កំហែង​ប្រើ​អំពើ​ហិង្សា​លើ​រូប​រាងកាយចៅ​ក្រម​ទៀត​ផង ប្រសិន​បើ​ចៅ​ក្រម​មិន​ផ្តល់​សេច​ក្តី​សំរេច «ត្រឹមត្រូវ»។

ប្រវត្តិយល់ដឹង​បែប​ស្ល​ឈាម​ របស់​អ្នកកាសែត ​The Guardian អំពីសាលាក្តីខ្មែរក្រហមរូប​នេះ គឺបាន​​​កើត​ឡើង​តាំង​ពី​អឺយ​មកម្ល៉េះ។ គាត់​នេះបាន​​និយាយ​ថា «នៅក្នុងឆ្នាំ​១៩៩៧ អង្គការសហ​ប្រជាជាតិ (អ.ស.ប.) ​ហុច​ដៃ​ជួយ»។ តាមពិត ​​សាលាក្តី​នេះ​មិនមែនជា​គំនិតផ្តួចផ្តើម​របស់ ​អ.ស.ប នោះ​ទេ។ កាល​ណោះ​ នៅខែ​មិថុនា ​ឆ្នាំ​១៩៩៧ គឺ​ជា​សហនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា នរោត្តម រណឫទ្ធិ និង​លោក​ ហ៊ុន សែន នោះ​ទេ ដែល​បាន​សរសេរ​សារលិខិតមួយ​ ទៅកាន់អគ្គលេខាធិការ​ អ.ស.ប ​ស្នើសុំ​ជំនួយ​ពី​ អ.ស.ប ក្នុង​ការបង្កើត​ឲ្យ​មានការ​កាត់​ក្តីនៅ​កម្ពុជា លើ​​មេដឹកនាំខ្មែរក្រហម។

អ.ស.ប ក៏​ពុំ​បានស្នើឲ្យមាន «តុលាការកូនកាត់​» ដូច​អ្នក​កាសែត The Guardian សរសេរ​នោះ​ទេ។ ​ការ​ពិត ក្រោយពីមានការសិក្សាស្រាវ​ជ្រាវ ដោយ​​បាន​ចំណាយ​ពេលយ៉ាងយូរ ហើយ​បាន​ឲ្យ​មាន​ការ​កាត់​ក្តី​មួយ ​​​រៀបចំ​​ឡើងទាំង​ស្រុងដោយ អ.ស.ប នៅ​ទី​ក្រុង​ឡាអេ ​តែ​​តួនាទី​កម្ពុជាមាន​​​កម្រិត ​គឺទៅ​លើ​​​ចុង​ចោទ និងទៅ​លើ​សាក្សី។  ម្យ៉ាង​ទៀត ​ការអូស​បន្លាយ​ក្នុង​ការបង្កើត​សាលា​ក្តីនោះ គឺភាគ​ច្រើន​ស្ថិត​នៅ​រង្វង់​​​ការ​ចរចា​​គ្នា​ពី​វិសាល​ភាព​នៃ​​ការរៀបចំ​សាលាក្តី​មួយ ​ដែល​អាចមាន​កម្ពុជាចូលរួម ហើយ​ដែល​កម្ពុជា​អាច​ទទួល​យក​បាន។

លោក ហ៊ុន សែន នាពេលនោះ បានចូលរួម​ផ្តួចផ្តើមបង្កើត​សាលា​ក្តី គឺរូប​លោក ហ៊ុន សែន ​នោះ​ហើយ ​ដែល​ក្នុង​រឿង​និទាន​របស់​អ្នក​កាសែត  The Guardian ​សរសេរ​ថា លោក ហ៊ុន សែន ចង់រារាំង​ការ​កាត់​ទោសមេដឹក​នាំ​ខ្មែរក្រហម។ តើអ្នកសរ​សរ​នោះ​មាន​បំណង​ចង់​បាន​អ្វី​ទៀត ​ពីប្រ​វត្តិ​នៃ «អតីត​មេបញ្ជា​ការ​ខ្មែរ​ក្រហម?»។ ជាការ​គួរ​ឲ្យ​អាម៉ាស់​ណាស់ ដែល​អ្នក​កាសែត​រូប​នេះ មិន​បាន​ដឹងថា ​លោក ហ៊ុន សែន កាល​ណោះ​ជាមន្រ្តីយោធាថ្នាក់មធ្យម​មួយរូប​ដែល​បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិលប្រ​ឆាំង​នឹង​​របបលោក​ លន់ នល់ ហើយ​ចលនា​តស៊ូ​ទាំងមូលបានដឹកនាំដោយ​មេ​​​ខ្មែរ​ក្រហមធំៗ​ជាន់ខ្ពស់។ លោក ហ៊ុន សែន បាន​រង​របួស​ធ្ងន់​នៅមុនថ្ងៃ​ផ្តួល​រលំរបប លន់ នល់ ​ ហើយ​លោក​បាន​ចំណាយ​ពេល​ប្រហែល​មួយ​ឆ្នាំ​ នៅ​ក្នុង​មន្ទីរ​ពេទ្យសម្រាកព្យាបាល។ នៅ​ពេលលោក​​ត្រឡប់​មកកាន់តួនាទីវិញ លោក​មាន​ការ​តក់​ស្លុត​ចំពោះអ្វីដែលមេដឹកនាំ​ខ្មែរក្រហមបាន​ធ្វើ​ទៅ​កម្ពុជា ហើយ​លោក​​ក៏បានសម្រេច​ចិត្ត​ប្រថុយគ្រោះថ្នាក់​ រត់​ផ្តាច់​ខ្លួន​ទៅ​ប្រទេសវៀតណាម ហើយ​បាន​ត្រឡប់ចូល​ស្រុក​វិញ ជួយ​រៀបចំ​ចល​នា​​ត​ស៊ូ ​ដើម្បី​ផ្តួល​រំលំ​របប​ខ្មែរ​ក្រហម។

ពិតណាស់ លោក ហ៊ុន សែន ក្តី លោក ជា ស៊ីម ក្តី ឬលោក ហេង សំរិន ក្តី បានបដិសេធមិន​ព្រម​ធ្វើ​​ជា​កសិណសាក្សី​នៅក្នុង​ការ​កាត់ក្តីចំនួនពីរលើក (កសិណ​សាក្សីបានបញ្ចប់នៅ​ក្នុង​ករណី​ ០០២​ និង​០០១)​។ ​ចំ​ពោះ​ករណី​នេះ ចៅក្រមនឹងចេញ​សាលក្រម​នៅ​ក្នុងរយៈពេល​២-៣​​សប្តាហ៍​ទៀត។ យើង​សុំ​សួរ​​ថា តើ​​អស់​លោក​ទាំង៣រូបនេះ មាន​បាន​ដឹងអ្វីខ្លះ នៅក្នុង​រឿង​រ៉ាវ​ក្តី​ លោក ឌុច ឬមួយ​ក៏​បាន​ដឹង​​ការ​ងារ​ពីអតីត​កាល​របស់​​មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមកំពូលៗដែលនៅរស់? អស់​លោក​ទាំង​បី​រូប​​នេះ មិន​បាន​នៅរួម​​ដឹក​នាំ​គុក​ទួល​ស្លែងនោះទេ ឬក៏​នៅរួម​​ក្នុង​អង្គការ​ដឹក​នាំ​កំពូល​របស់​ខ្មែរ​ក្រហម​នោះ​​ក៏​ទេដែរ។ ដូច​នេះ​សំណើ​ដែល​សុំឲ្យ​ពួក​លោក​ទាំង​៣​រូប​​នេះ​​ ចូល​ធ្វើ​ជា​កសិណសាក្សី គឺ​គ្រាន់​តែជាការប៉ុន​ប៉ង​បង្វែរ​អារម្មណ៍​របស់​មេ​ធាវីចុងចោទ ដែល​ប្រឈ​ម​​មុខ​ជា​មួយ​រឿង​ក្តី​ដ៏​ធំ​មួយក្នុង​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​កូន​ក្តី​របស់ខ្លួន​ប៉ុណ្ណោះ​។ បញ្ហា​នេះ ក៏​ដូច​ជា​ករណី​​មេ​ធាវីខាង​ចុងចោទនៅ​ Nuremburg ដែល​ព្យាយាម​សុំឲ្យ​មាន​ការ​អញ្ជើញ​លោក​ប្រធា​នា​ធិបតីអា​មេ​រិកាំ​ង Harry Truman ឬក៏លោក  Dwight Eisenhower មក​ធ្វើ​ជា​កសិណ​​សាក្សី ជា​ដើម។

ជាការពិតណាស់ ការចំណាយ២០០លានដុល្លារអា​មេ​រិក​ សំរាប់សាលាក្តីនេះ ជាចំនួន​ទឹក​ប្រាក់​ច្រើនមែន​។ ប៉ុ​ន្តែ សាច់​រឿង​ដែល​អ្នក​កា​សែត​របស់​ The Guardian មិន​បាន​យល់​នោះ​ គឺ​ចំនួន​ទឹក​ប្រាក់​​ដ៏​​ច្រើន​នោះ​ បានចំណាយលើបុគ្គលិក-មន្រ្តីរបស់​ អ.ស.ប. និងការចំណាយផ្សេងៗទៀត។ ទន្ទឹម​នឹង​នេះ គេ​ក៏​អាច​លើក​ឡើង​បាន​ថា​ បើ​ប្រៀប​ធៀប​​ទឹកប្រាក់ចំនួន២០០លានដុល្លារអា​មេ​រិក ដែល​បាន​​ចំ​​ណាយ​​នេះ​ ទៅ​នឹង​ការ​ចំ​ណាយ​​​​របស់សាលាក្តីអន្តរជាតិ ឬសាលា​ក្តី​ចំរុះ​ផ្សេងៗ​ដ៏ទៃ​ទៀតនោះ ​គឺ​ជា​ការ​ចំ​ណាយនៅ​កម្ពុជា​មាន​ចំនួន​​តិច​តួច​។

លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត សាល​តុលាការសំរាប់ការកាត់ក្តីមេដឹកនាំ​ខ្មែរក្រហម មាន​ចំ​ណុះ​ប្រមាណ​៥០០​កៅ​អី ​សម្រាប់ទទួល​សាធារណ​ជន។ ​បើ​ប្រៀប​ទៅ​ឃើញ​ថា​ សាលាក្តីនៅ​កម្ពុជា​ ជា​សាលា​ក្ដី​ធំ​មួយ​​ក្នុង​ចំ​ណោម​សាលាក្តី​ធំ​ៗ​ ជាង​គេ​បង្អស់​នៅលើពិភពលោក។ ម្យ៉ាង​វិញ​ទៀត ​កៅអី​ទាំងនេះ​មាន​មនុស្សអង្គុយពេញ នៅ​រាល់​ថ្ងៃសវនាការ។ ប្រជាជន​កម្ពុជារាប់ម៉ឺននាក់បានចូលស្តាប់​សវនា​ការ ​ដើម្បី​ចង់​​ឃើញ​យុត្តិធម៌​មួយ​ក្នុង​រឿង​ឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែល​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅក្នុងសម័យកាល​ខ្មែរក្រហម។

ដូច​នេះ​​ យើង​​អាច​សរុប​​បាន​​ថា មុននឹងអ្នកកាសែតរបស់​​ The Guardian ​​ថ្កោលទោស​កម្ពុជា​​ពី​ចម្ងាយ The Guardian គួរតែ​បញ្ជូនអ្នកកាសែតរបស់​ខ្លួន​រូបនេះមក​កម្ពុជា ជា​មុន​សិន​​ ដើម្បី​ប្រាស្រ័យ​ទាក់​ទង​ជាមួយ​នឹង​អ្នក​ដែល​ខ្លួន​សរ​សេរ​ពី​គេ ៕
ដោយ Allen Myers:  http://letters2pppapers.wordpress.com/

សម្ដេចតេជោ៖ គប្បីរក្សាទំនាក់ទំនងដែលមានស្រាប់រវាងកម្ពុជា-ថៃ

ព្រះករុណា ព្រះបាទ​សម្តេច​ព្រះបរមនាថ នរោ​ត្តម សីហមុនី ព្រះ​មហាក្សត្រ​នៃ​ព្រះ រាជា ណា​ចក្រ​​​កម្ពុជា បាន​ឡាយ​ព្រះហស្ថលេខា​លើ​ព្រះ​រាជ​ក្រឹត្យ​លើកលែងទោស លោក វីរៈ ស៊ុម​ក្វាម​ឃីដ ​អតីត​មេចលនា​ថៃ​អាវលឿង​ ហើយ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី០១ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០១៤ តាម​សំណើរ​របស់​សម្តេច​អគ្គមហា​សេនាបតី​តេជោ ហ៊ុន សែន នា​យក​រដ្ឋ​មន្រ្តី​នៃ​ព្រះរាជា​ណាចក្រ​កម្ពុជា​។ នេះ​បើ​តាម​ឯកឧត្តម អ៊ាង សុផល្លែត ជំនួយ​ការ​សម្តេច​តេជោ​នាយករដ្ឋមន្ត្រីឲ្យ​ដឹង​ ក្រោយ​ពី​បញ្ចប់​ជំនួប​សាវនាការ រវាង​សម្តេច​អគ្គ​មហាសេនា​បតី​តេជោ ហ៊ុន សែន និង​ឯកឧត្តម ស៊ីហាសាក់ ផុងគេតកែវ (Sihasak Phuangketkrow) អគ្គលេខាធិការ​អចិន្ត្រៃយ៍ និង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រីស្ដី​ការបរ​ទេស​ថៃ​ នា​រសៀល​ថ្ងៃ​ទី១ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០១៤ ​នៅ​វិមានសន្តិ​ភាព។
​ លោក វីរៈ ស៊ុមក្វាមឃីដ និង​អ្នក​ទោស​ថៃ​ ០៦​នាក់​ផ្សេង​ទៀត ត្រូវ​បាន​សាលា​ដំបូង​រាជធានី​ភ្នំពេញ​បាន​សម្រេច​ផ្តន្ទាទោស​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ ទី​២៩ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​២០១០ ដាក់​ពន្ធនាគារ​ក្នុង​ម្នា​ក់​ពី​៦​ឆ្នាំ ទៅ​៨​ឆ្នាំ ​ពី​បទចារកម្ម​ចូល​ទឹកដីខ្មែរ​ដោយ​ខុស​ច្បាប់​ និង​ចូល​តំបន់​យោធា​ខ្មែរ​ដោយ​ខុស​ច្បាប់​ផង​ដែរ។
ឯកឧត្តម អ៊ាង សុផល្លែត បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ​សម្តេច​អគ្គ​មហាសេនាបតី​តេជោ ហ៊ុន សែន បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ក្នុង​ជំនួប​នោះ​ថា អ្វី​ដែល​ជាសំណើ​របស់​ឯកឧត្ដម​ប្រាយុទ្ធ​ ចាន់អូចារ លោក សុងខ្វាមឃីដ ​ត្រូវ​បានដោះ​លែង​ហើយ តាមរយៈ​ព្រះ​រាជ​ក្រឹត្យ​របស់​ព្រះករុណា​ព្រះមហាក្សត្រ​កម្ពុជា ដែល​បាន​ឡាយ​ព្រះហស្ថលេខា​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០១៤​នេះ ហើយ​នឹង​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​វិលត្រឡប់​ទៅ​ប្រទេសថៃ​វិញ​ជាមួយ​គណៈ​ប្រតិភូ​ថៃ​នៅ​ ថ្ងៃ​ទី០២ ខែ​កក្កដា ស្អែក​នេះ​។
ឯកឧត្តម ​អ៊ាង ​សុផល្លែត ​បាន​ឲ្យ​ដឹងថា នៅ​ក្នុង​ជំនួបនោះ​ឯកឧត្ដម ​Sihasak ក៏បាន​ស្នើ​សុំ​រាជដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ពិនិត្យ​ពិចារណា​តាម​នី​តិវិធី​របស់​កម្ពុជា លើក​លែង​ទោស​ក្នុង​ឱកាស​ពិធី​ដង្ហែ​ព្រះបរមអដ្ឋិ​ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ​នា​ពេល​ខាង​មុខ ដោះ​លែង​លោក​ វីរៈ ​សុងខ្វាមឃីដ​ ដែល​កំពុង​តែ​ជាប់​ពន្ធនាគារ​អស់រយៈ​ពេល​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែរនោះ។
សម្ដេចតេជោ​ក៏បាន​ស្នើ​ឲ្យ​ភាគីថៃ​ឯកឧត្ដម​ ប្រាយុទ្ធ​​ ចាន់អូចារ​ ពិចារណា​លើករណី​ដែល​ជន​ជាតិ​កម្ពុជា ដែល​ត្រូវ​បាន​ជនឆបោក​ហើយ​ធ្វើ​ឯកសារ​ក្លែងក្លាយ​នោះ សូម​ពិចារណា​ដើម្បី​ដោះ​លែង​ទៅតាម​នីតិវិធី​របស់​ថៃ​ផងដែរ។
ឯកឧត្តម ​អ៊ាង ​សុផល្លែត ​បាន​ឲ្យ​ដឹង​បន្ត​ថា នៅ​ក្នុង​ជំនួប​នោះ​ថា ឯកឧត្ដម​Sihasak បាន​ជម្រា​ប​ជូន​សម្ដេចតេជោ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ អំពី​ទិដ្ឋភាព​នយោបាយ​ទូទៅ​នៅ​ក្នុង​ព្រះរាជា​ណា​ចក្រ​ថៃ ដែល​ក្នុងនោះ គឺភាគីថៃ​មាន​បំណង​ចង់​ឲ្យ​ធ្វើ​ទំនាក់ទំនង​ល្អ និង​លើកស្ទួយ​កិច្ច​សហ​ប្រតិបត្តិ​ការ​ទាំង​ទ្វេ​ភាគី និង​ពហុភាគី​នៅ​ក្នុង​ក្របខណ្ឌ​អាស៊ាន​គ្រប់​ជ្រុង​ជ្រោយ​ទាំង​អស់។
ឯកឧត្តម ស៊ីហាសាក់ ផុងគេតកែវ (Sihasak Phuangketkrow) ក៏​បាន​រាយការណ៍​ជូន​សម្តេច​តេជោ​អំពី​ជំនួប​ជាមួយ​ឯកឧត្តម ហោ ណាំហុង ​ឧបនាយក​រដ្ឋមន្រ្តី​ រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ការ​បរទេស អំពី​បញ្ហា​ដែល​ពាក់​ព័ន្ធ និង​ពលករ ​ក៏ដូចជា​ការលើក​ស្ទួយ​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ ជា​ពិសេស​ការ​តភ្ជាប់​ស្ពាន ផ្លូវដែក និង​ការបើក​ច្រក​ស្ទឹង​បត់ ហើយ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បញ្ហា​នយោ​បាយ​អ្វី​ដែល​បាន​កើត​ឡើង​ក្នុង​ប្រទេស​ថៃនោះ គឺគ្មាន​អ្នកណា​ដឹង​មុន​ទេ គឺ​កងទ័ព​បាន​សម្រេច​ចិត្ត​ធ្វើ​សកម្ម​ភាព​ភ្លាមៗ ដែល​នេះ គឺជា​ដំណោះ​ស្រាយ​ចុង​ក្រោយ​បំផុត​ហើយ​ដើម្បី​ធ្វើយ៉ាង​ណា​រក្សា​ឲ្យបាន​នូវ ​ស្ថេរភាព​នយោបាយ​របស់​ប្រទេស​ថៃ និង​រៀបចំ​ធ្វើ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​លទ្ធិប្រជាធិប​តេយ្យ​ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ​ឲ្យ​ មាននិរន្តរភាព​។
ឯកឧត្ដមអគ្គលេខាធិការ ​អចិន្ត្រៃយ៍ និង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រីស្ដី​ការបរ​ទេស​ថៃ​ ​ក៏បាន​ជម្រាប​ជូន​សម្ដេច​តេជោ​អំពី​ផែនការ ​៣​ចំណុច របស់​រដ្ឋាភិបាលថៃ ហើយក៏​បាន​គោ​រព​សម្ដែង​នូវការ​សោកស្ដាយ​ចំពោះ​អ្វី ដែល​បាន​កើតឡើង​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បញ្ហា​ពលករ​កង្វះ​ខាត​ផ្នែក​គ្រប់គ្រង​បាន​ ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការយល់​ច្រឡំ​ខុស អំពី​បញ្ហា​ពលករនេះ​។ នៅ​ពេល​នេះ​ភាគី​ថៃ និង​កម្ពុជា​កំពុង​តែមាន​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ល្អ​លើ​បញ្ហានេះ ដែល​ថៃ​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ច្រក​ចេញ​ចូល​តែ​មួយ និង​ការទំនាក់ទំនង​ផ្នែក​ការទូត​ ព្រម​ទាំងកាត់​បន្ថយ​រយៈ​ពេលនៃ​ការ​ធ្វើ​ទិដ្ឋាការ​ផង​ដែរ​។ ភាគីថៃ​នឹង​យកចិត្ត​ទុកដាក់ឲ្យ​តម្លៃខ្ពស់​ចំពោះ​ពលករ​ទាំងឡាយ​ណាមិន​ថា ពលករ​មក​ពីប្រទេស​ណា​ទេ ជាពិសេស​ពលករ​មក​ពី​ព្រះរាជា​ណាចក្រ​កម្ពុជា​តែម្ដង។
ទាក់ ​ទង​នឹង​សភាពការណ៍​ក្នុង​ប្រទេស​ថា ឯកឧត្តម​ អ៊ាង សុផល្លែត បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា សម្ដេច​តេជោ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា រូប​សម្ដេចផ្ទាល់​មិន​ជឿថា អ្វី​ដែល​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ​ថៃ គឺ​ជាការក្រោង​ទុក​នោះ​ទេ ហើយ​វាអាច​ជាការ​កើត​ឡើង​សម្រ​ច​ចិត្តភ្លាមៗ​ និង​វាក៏ជា​ដំណាក់កាល​ចុង​ក្រោយ ហើយ​សម្ដេចយល់​អំពី​បញ្ហា​ទាំង​នោះ ដែល​កម្ពុជា​មិន​ជ្រែតជ្រែក​ចូល​កិច្ចការ​ផ្ទៃ​ក្នុង​របស់​ប្រទេស​ថៃឡើយ​។
ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ទំនាក់ទំនង​ប្រទេស​ទាំងពីរ សម្ដេចតេជោ​បានមាន​ប្រសាសន៍​ថា គប្បី​រក្សា​ទំនាក់​ទំនង​ដែល​មាន​ស្រាប់ ហើយ​ប្រឹងប្រែង​ជំរុញ​ទំនាក់ទំនង​នេះ ឲ្យ​បាន​កាន់​តែស៊ី​ជម្រៅ​ថែម​ទៀត​៕

សម្តេច​​តេជោ​​បង្ហាញ​​ពី​​លទ្ធភាព​​២​ នៃ​​បរិយាកាស​​នយោ​បាយ​​នៅ​​ក្នុង​​ព្រះ​​រាជា​ណា​ចក្រ​ក​ម្ពុជា

សម្ដេច ​អគ្គមហាសេនា​បតីតេជោ ហ៊ុន សែន បាន​ប្រកាស​ម្ដងទៀត​ នា​ព្រឹក​ថ្ងៃទី​១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ​២០១៤ ពី​ស្រុក​សាមគ្គីមានជ័យ ខេត្ត​កំពង់​ឆ្នាំង អំពី​ជំហរ​របស់​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា ដែល​នៅ​តែ​បើកទ្វារចំហ ដើម្បី​ការចរចា​ជាមួយ​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ ដោយ​សម​ហេតុ​សម​ផល និង​បាន​ព្រមាន​ជា​មុន​ថា ​កុំ​ធ្វើ​ដូច​មេ Mafia ចាប់បង្ខំ​គេ​ឱ្យធ្វើតាម​។ ​ព្រោះ​ការ​ចរចាបង្កើត​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀប​ចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ដោយទាម​ទារ ​ឲ្យ​​ប្រើរូប​មន្ត ២​ភាគ​៣ ​វា​នឹងគាំង​មិន​អាច​បោះឆ្នោត​កើត, ២ ភាគ ៣ នេះ នឹង​សម្លាប់​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​តែម្ដង!។

នាឱកាស ​អញ្ជើញ​ជា​អធិបតី​ក្នុង “​ទិវា​មច្ឆជាតិ​” ថ្ងៃទី​១ កក្កដា នៅអាងទឹកក្តុល ស្ថិត​ក្នុង​ភូមិ​ក្រាំង​កន្ទ្រោ​ល ឃុំ​ពាម ស្រុក​សាមគ្គី​មានជ័យ ខេត្ត​កំពង់ឆ្នាំង សម្តេច​តេជោ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ក៏​បាន​លើក​បង្ហាញ​ផង​ដែរពី​និរន្តរភាព​របស់​ រដ្ឋ និរន្តរភាព​ជីវភាពរបស់​ពលរដ្ឋ ដែល​កំពុង​មាន ទោះ​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ ​នៅ​តែ​បន្ត​មិន​ចូល​សភា​ក៏​ដោយ។

ទាក់ ​ទង​នឹង​បញ្ហា​ចរចា​រក​ដំណោះ​ស្រាយ​នយោបាយ​ជាមួយ​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ ​សម្តេច​តេ​ជោ​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​ដឹង​ថា ម្សិលមិញ (៣០​មិថុនា​២០១៤) ខ្ញុំ ប្រាប់​រដ្ឋ​មន្ត្រី​ការ​បរ​ទេស​ជប៉ុន (ឯកឧត្តម ហ្វ៊ូមី​អូ គី​ស៊ី​ដា Fumio Kishida)​ត្រង់ៗ​តែ ​ម្ដង​ថា លទ្ធភាព​វិវត្តន៍​របស់​កម្ពុជា មាន​តែ​ពីរ​ទេ ទី​១, ​មាន​ការចូល​រួម​ពី​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​នៅក្នុង​ដំណើរការ​សភា​ តាម​រយៈ​នៃ​ការចរចា​ដោយ​សម​ហេតុ​សម​ផល ហើយ​មិន​ត្រូវ​ធ្វើជា​មេ​ម៉ាហ្វីយ៉ា (Mafia) ចាប់​បង្ខំនោះទេ... លទ្ធភាព​ទី​មួយ គឺជា​ការ​ល្អ​។ សម្ដេច​បន្តថា​៖ យើង (​គណបក្ស​ប្រជាជនកម្ពុជា) នៅ​តែ​បើកទ្វារ​ចំហ​ដើម្បី​ការចរចា ប៉ុន្តែ​អ្នក​ឯង​អត់​ត្រូវ​មក​និយាយ​ពី​រឿង​២​ភាគ​៣​ទេ​។ ​«ខ្ញុំ​បាន​ប្រាប់​រដ្ឋ​មន្ត្រី​ការ​បរ​ទេស​ជប៉ុន​ថា ២​ភាគ​៣ គឺ​សម្លាប់​ប្រជាធិបតេយ្យ​ស្រុក​ខ្មែរ​ហើយ!​។ សម្តេច​តេជោ​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា ពីមុន​២​ភាគ​៣ គ្រាន់តែ​ធ្វើ​ឱ្យ​គាំង​នៃ​ការបង្កើត​រាជរដ្ឋាភិបាល! ក្នុង​ពេល​ដែល​បង្កើត​រា​ជ​រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​មិនទាន់បាន​រាជ​រដ្ឋាភិ​បាល​ ចាស់​ គឺ​នៅ​ចាំផ្ទះ, ប៉ុន្តែ ២​ភា​គ​៣ ​នៃ​ការបង្កើត​គណៈកម្មាធិកា​រ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត បើសិន​វា​គាំង គឺ​សម្លាប់​ប្រជា​ធិប​តេយ្យ​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​តែម្ដង! សុំ​អ្នកវិភាគ​ទាំងឡាយ​យល់​ឱ្យ​ច្បាស់​អំពី​កន្លែង​ហ្នឹង! បើ​អ្នកឯង​ទារ​២​ភាគ​៣ ​គឺ​អត់​ទេ និយាយថា ដាច់ខាត​គឺ​អត់​អ្នក​ឯង​ចង់​ធ្វើ​អី​ធ្វើទៅ! ហើយតែ​ជ្រុល​ហួស​សុំទោស!»​។

សម្តេចតេជោ ​បាន​ថ្លែង​ថា មេដឹកនាំ​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​បាន​និយាយ​ថា «ឆន្ទៈ​រាស្រ្ត​អត់ឲ្យ​ចូល​សភា ខ្ញុំ​និយាយ​ថា ឆន្ទៈ​រាស្រ្ត​ឲ្យ​រាជរដ្ឋាភិបាល​បន្ត​ដំណើរ។ ឆន្ទៈ​រាស្រ្ត​អី​តែឯង ឆន្ទៈ​រាស្រ្ត​ខ្ញុំ​ច្រើន​ជាង»។ មេបក្ស​ប្រឆាំង​ធ្វើ​ខ្លួន​ដូចមេម៉ាហ្វីយ៉ា ចាញ់​ឆ្នោត​ហើយ​បង្ខំឲ្យ​គេធ្វើតាម​ខ្លួន​ទៀ​ត។ ពាក់​ព័ន្ធ​នឹងការលើក​ឡើង​របស់​បក្ស​ប្រឆាំង ដែល​សុំ​ទៅព្រះមហាក្សត្រ​ឲ្យ​មាន​ការ​កោះ​ធ្វើ​សមាជ​វិញ សម្តេចតេជោ​មាន​ប្រសាសន៍​ថា សូម​លោក​មើល​ទៅ​មាន​ច្បាប់​សមាជ មក​ពី​ត្រង់​ណា? ហើយ​គេតែងតែ​បាន​លើក​ឡើង​ថា ជាបេក្ខជន​តំណាង​រាស្រ្ត​ជាប់​ឆ្នោត ដូច្នេះ​បាន​សេច​ក្តី​ថា គេ​ទទួល​ស្គាល់​លទ្ធផល​បោះ​ឆ្នោត គ្រាន់​តែ​មិន​ទាន់​ចូល​សភា។

ទោះ ​បី​យ៉ាង​ណា​សម្ដេច​តេជោបាន​មាន​ប្រសាសន៍​ដោយ​សុទិដ្ឋិនិយម ចង់ឱ្យ​មានការ​សម្រប​សម្រួល​គ្នា​រវាង​គណបក្ស ដែល​មាន​អាសនៈ​ក្នុង​សភា​ដោយ​មិនចាំបាច់ មក​ឆ្លងកាត់​មហា​ផ្ទៃ​ឆ្លងកាត់​គណៈរដ្ឋមន្ត្រី ហើយ​បញ្ជូន​ទៅ​សភា​ទេ​ក្នុង​នេះ។ ​ទាក់​ទង​នឹង​នីតិវិធី​ដើម្បី​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​សម្ដេច​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​លើក ​ឡើង​ថា​៖ បណ្ដា​បក្សនយោបាយ ដែល​មាន​អាសនៈ​ក្នុង​សភា​សម្រប​សម្រួល​គ្នា​ទៅ​វា​ស្ទើរតែ​មាន​កុងសង់ស៊ីស​ ទៅហើយ​ប៉ុន្តែ​ពេល​ដែល​ប្រថាប់ត្រា​មិន​អាច​យក​ការព្រមព្រៀង រវាង​បណ្ដា​បក្ស​នយោបាយ​ក្នុង​អចិន្ត្រៃយ៍​សភា​ទៅ​ថ្វាយ​ព្រះ​ករុណា​ ព្រះមហាក្សត្រ ចេញ​ព្រះរាជ​ក្រឹត្យ​បានទេ! វា​ត្រូវ​ឆ្លង​កាត​ការបោះឆ្នោត​ដោយ​សភា ហើយ​ការ​បោះឆ្នោត​នោះ​គឺ​ត្រឹម​តែ​សំឡេង​​៥០​បូក​១​។

សម្ដេច ​តេជោបាន​ទម្លាយ​ឱ្យដឹង​ផង​ដែរថា ក្នុងពេល​ដែល​ឱ្យ​បក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​បង្កើតទូរ​ទស្ស​ន៍ដោយ​ឱ្យធ្វើ​លិខិត​ ស្នើ​សុំ​នោះ ឥឡូវនេះ មេដឹកនាំ​បក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​ថា គេមិន​ធ្វើ​លិខិត​ទេ បើ​គេ​បង្កើត​ទូរទស្សន៍ គេត្រូវតែ​ឯករាជ្យ ដោយ​មិន​នៅ​ក្រោម​របបច្បាប់សារព័ត៌មាន​អី​ទេ​។ បញ្ហា​នេះ សម្ដេចតេ​ជោបាន​ផ្ដាំ​ទៅ​វិញ​ថា «អើ! បើ​អ៊ីចឹងអត់​ទៅ! លោក​ឯង​មិន​យក ហី​ទៅ! មិនឱ្យ! ព្រហើន​ម៉េះ?»​។ ក្នុង​នេះ​សម្ដេចពន្យល់ថា «​ទូរទស្សន៍​គេ​ដទៃទៀត ឥឡូវ​រាល់ថ្ងៃ​កំពុង​ធ្វើ​សកម្មភាព​ទាំង​ទូរទស្សន៍​ទាំង​វិទ្យុ​សុទ្ធតែ​ នៅក្រោម​ច្បាប់​មួយ គឺ​ច្បាប់​ទាក់ទិន​ជា​មួយ​នឹង​ក្រសួង​ព័ត៌មាន​។ ឥឡូវ​គេ​ថា​អត់​ទេ បើសិនជា​គេ​ធ្វើ ត្រូវតែ​ឯករាជ្យ អើ! អ៊ីចឹង លោក​ឯង​ទៅ​បង្កើត​រដ្ឋ​មួយ​ផ្សេង​នៅ​ឋាន​ព្រះ​ចន្ទទៅ! ហ៊ាន​សាកល​មើល៍​ដំឡើង​អង់​តែ​ន...​ដាក់​ល​មើល៍.​..​ទឹក​ដី​នេះ​អត់​ធ្វើ​ អបគមន៍​បានទេ​ណា​ប្រាប់​ឱ្យ​ហើយ!»​។ សម្ដេច​តេជោ ក៏​បញ្ជាក់​បន្ថែម​ដែរ​ថា​« ដូច​សម្ដេច ហេង សំរិន បញ្ជាក់​អ៊ីចឹង គឺបន្ត​បើកទ្វារ ប៉ុន្តែ​ឈរលើ​មូលដ្ឋាន​ដែល​បាន​ព្រម​ព្រៀង​គ្នា​ហើយ​លើ​អ្វីខ្លះ! កុំ​លេងថយ​ក្រោយ​ដូរ​តួអង្គ​ចរចា​បង្កើត​ប្រធានបទ​ថ្មីៗ ​រហូត​អត់​ទេ! ខ្ញុំ​ឥឡូវ​អត់​ខ្វល់!...​អ្នកណា​ចង់​វិភាគ​អី វិភាគ​ទៅ​រឿង​របស់​ខ្ញុំ​គឺ​រឿង​ធ្វើ​យ៉ាងម៉េច​ឱ្យ​ប្រជាជន​បង្ក​បង្កើន​ផល​ សន្តិសុខ​ជាតិ​រក្សា​បាន​ស្ថិរភាព​ម៉ា​ក្រូសេដ្ឋកិច្ច អ្វីៗ​ដំណើរការ​ទៅមុខ​រកលុយ​បើក​ប្រាក់​ខែ​ឱ្យ​មន្ត្រីរាជការ​កម្លាំង​ ប្រដាប់អាវុធ, ការចំណាយ​ជួសជុល​ផ្លូវ​ថ្នល់​ធ្វើប្រឡាយទឹកអ្វីៗ​ដំណើរ​ការ​ធម្មតា...»​។

ចំពោះ ​លទ្ធភាព​ទី​២ សម្ដេច​តេជោ​បញ្ជាក់ថា​៖ លទ្ធភាព​ទី​២ គឺ​ដំណើរការ​ដូច​បច្ចុប្បន្ន ហើយ​ដល់​ឆ្នាំ​២០១៨​ចាត់តាំង​បោះឆ្នោត​ឡើងវិញ!​។ ក្នុង​ចំណុច​នេះ សម្តេច​បានគូសបញ្ជាក់ថា ទោះ​មាន ឬ​គ្មាន​ជំនួយ​ពីបរទេស​ក៏​ដោយ ក៏​រាជរដ្ឋាភិបាលដែលមាន​គណបក្ស​ប្រជាជន​នៅ​ក្នុង​នោះ​ត្រូវតែមាន​ ការកែទម្រង់ការ​បោះឆ្នោត​ដែរ​។ ក្នុង​ការកែទម្រង់​បោះឆ្នោត​នេះដែរ ស​ម្ដេច​បញ្ជាក់ថា «​ដល់​ឆ្នាំ​២០១៨ បើ​អ្នកឯង​ចូលរួម​បោះ​ក៏​បោះ​ទៅ បើ​មិន​ចូល​បោះ ទេ​ស្មាន​តែ​មាន​តែ​គណបក្ស​ប្រជាជន គឺមាន​បក្សគរ​គោក​ដែល​គេ​ទើប​បង្កើត​រាប់ ទាំង​សម្តេច​ក្រុមព្រះ បង្កើត​ត្រៀម​តែ​នឹងចូល​បោះ!...»​។ ដោយឡែក​តប​ចំពោះសេដ្ឋ​វិទូ និង​អ្នកវិភាគ​ឯករាជ្យ​មួយ​ចំនួន​ដែល​ថា បន្តិចទៀត គឺ​សេដ្ឋកិច្ច​កម្ពុជា​ទន់ខ្សោយ​រាជរដ្ឋាភិបាល​នឹង​ទៅ​រក​ជំនួយ​បរទេស​មក​ បើក​ប្រាក់ខែនោះ សម្តេច​តេជោផ្ដាំ​ទៅវិញ​ថា «អត់​ទេ!​មួយ​ជីវិត​របស់​យើង​ហើយ គឺ​មិន​ដែល​ទៅ​យក​ជំនួយ​បរទេស​មក​បើក​ប្រាក់ខែ​ទេ ហើយ​ក៏​គ្មាន​បរទេស​ណា​គេ​ផ្តល់​ជំនួយ​មកឱ្យ​យើង​សម្រាប់បើក​ប្រាក់ខែ​ ដែរ...​មិន​ត្រឹមតែ​ជំនួយ​ទេ ទៅ​ខ្ចី​លុយ​គេ​យកមក​បើក​ប្រាក់ខែ​ក៏​អត់​ដែរ! កម្ពុជា​មិន​ដែល​ទៅ​សុំ​ជំនួយ​បរទេស​មក​បើក​ប្រាក់ខែ​ទេ!» ​ជា​សរុប​ចុងក្រោយសម្ដេច​តេ​ជោ ហ៊ុន សែន ​ផ្ដាំផ្ញើ​ថា «​ឬ​មួយ​អ្នកឯង​ចូល ខ្ញុំ​ក៏​អរ! ឬមួយ​អ្នកឯង​មិន​ចូល ខ្ញុំ​តម្រង់​ឆ្ពោះទៅ​២០១៨​បោះឆ្នោត!»​៕

សម្តេចតេជោជំរុញឲ្យលែងកូនត្រីឲ្យបានច្រើននៅតាមបឹងព្រែកធម្មជាតិ

ក្នុង​ឱកាស​ប្រារព្ធ​ទិវា​មច្ឆជាតិ ១កក្កដា ប្រចាំឆ្នាំ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅ​ថ្ងៃទី០១ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០១៤ នៅ​អាងទឹក​ក្តុល ភូមិ​ក្រាំង​ក​ន្ទ្រោ​ល ឃុំ​ពាម ស្រុក​សាមគ្គី​មានជ័យ ខេត្ត​កំពង់ឆ្នាំង សម្តេច​អគ្គមហាសេនា​បតី​តេ​ជោ ហ៊ុន សែន បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​មានការ​លែង​កូន​ត្រី​ឲ្យ​បាន​ច្រើន​នៅ​តាម​បឹង​ព្រែក​ធម្មជាតិ​ឲ្យ​បាន​ច្រើន ដោយ​មិនចាំ​បាច់​តែ​ទិវា​មច្ឆជាតិ​នោះ​ឡើយ​។
ទាក់​ទង​នឹង​ការ​ប្រារព្ធ​ទិវា​មច្ឆ​ជាតិ​នេះ សម្តេច​តេ​ជោ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​បានមាន​ប្រសាសន៍​ផ្តល់​ជា​អនុសាសន៍​ថា ទិវា​មច្ឆជាតិ​នេះ ​មិន​ធ្វើ​តែ​ថ្ងៃទី១កក្កដា​នេះ​ទេ​គឺ​ត្រូវ​ធ្វើ​នៅពេល​វេលា​ជា​ច្រើន និង​ទីកន្លែង​ជាច្រើន​ទៀត ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​ទន្លេ ស្ទឹង បឹងបួរ របស់​កម្ពុជា​សម្បូរ​ទៅដោយ​ត្រី។
សម្តេច​តេ​ជោនាយករដ្ឋមន្ត្រី​បាន​មា​ន​ប្រសាសន៍​ពន្យល់​ថា ​ការ​ថយចុះ​នៃ​ផល​ត្រី​ពីមួយ​ឆ្នាំទៅ​មួយ​ឆ្នាំ គឺ​កើត​ឡើងដោយ​កត្តា​សត្យានុម័ត​ផង និង​កត្តា​អត្តនោម័តិ​ផង ដែល​កត្តា​សត្យានុម័ត​គឺ​ចំនួន​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​មាន​ចំនួន​កើនឡើង ចំណែក​បឹង​ត្រពាំង​ទន្លេ​របស់​យើង​កាន់តែ​រីង​រាក់​ទៅ ដោយ​សារ​តែ​បាតុ​ភូតធម្មជាតិ ការហូរ​ច្រោះ​ដី និង​ការ​គោក​រាក់។
សម្តេច​តេ​ជោ ​បាន​អំពាវនាវ​ជាថ្មី​ចំពោះ​ប្រជាពលរដ្ឋ​នៅ​ទូទាំងប្រទេស​បន្ត អនុវត្ត​ន៍​អនុ​សា​ស​ន៍​ចំនួន ៧ចំណុច ដែល​ធ្លាប់បាន​អំពាវនាវ​កាលពី​ឆ្នាំ២០១២ នៅក្នុង​ខេត្ត​កំពង់ចាម ដែល​រួម​មាន ទី​១,សុំ​កុំ​ប្រើ​ឧបករណ៍​ខុសច្បាប់ ជាពិសេស​ការប្រើ​ឧបករណ៍​ឆក់​ត្រី។ ទី​២,កុំ​ចាប់​ត្រី​ក្នុង​រដូវ​ហាមឃាត់​គឺ​ក្នុង​រដូវ​ត្រី​ពង។ ទី​៣,សូមកុំ​កាប់​ព្រៃ​លិច​ទឹក ដែលជា​ជម្រក​ត្រី​ពង​កូន​។ ទី​៤,ជួយ​ផ្ដល់​ព័ត៌មាន​អំពី​ជនខិលខូច និង​មន្ត្រី​ខិលខូច​ដែល​ចូលទៅ​នេសាទ ឬ​ពាក់ព័ន្ធ ក្នុង​តំបន់​អភិរក្ស។ ទី​៥,កុំ​យក​បឹង​ព្រែក​ប្រើប្រាស់​ខុស​គោលដៅ​នេសាទ​ដូចជា​យកទៅ​ដាំ​ឈូក និង​ចាក់ដី​លុប​ជាដើម។ ទី​៦,កុំ​ឲ្យ​មានទំនាស់​រវាង​ប្រជាពលរដ្ឋ​អ្នក នេសាទ និង​អ្នកធ្វើ​ស្រែប្រាំង ឬ​ទំនាស់​ដែនទឹក​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ ដែល​មក​ធ្វើ​នេសាទ​នៅ​តំបន់​របស់ខ្លួន​គឺ​ត្រូវ​ចែកគ្នា​រស់​ទាំងអស់គ្នា និង​ទី​៧,​សូម​ចូលរួម​ឲ្យ​សកម្ម​ក្នុង​ទិវា​មច្ឆជាតិ ១​កក្កដា​ជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ ដែលជា​ទិវា​ជំរុញ​វារីវប្បកម្ម​ឲ្យ​កាន់តែ​ទូលំទូលាយ និង​ចូលរួម​ការពារ ត្រី​និង​ជីវចម្រុះ​ដែល​ជិត​ផុត​ពូជ​។
ឯកឧត្តម អ៊ុក រ៉ាប៊ុន រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​កសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និង​នេសាទ​បាន​ឲ្យ​ដឹងថា ក្នុងការ​អនុ​វត្តន៍​កំណែ​ទំរង់​ស៊ីជម្រៅ រាជរដ្ឋាភិបាល​បានសម្រេច​លុប​ឡូ​តិ៍​នេសាទ​ចំនួន ១៥៨ឡូ​តិ៍​ដែល​មាន​ផ្ទៃ​សរុប ៩៥៣.០០០ហិកតា ក្នុង​នោះបាន​កាត់​ជូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ចំនួន ៨៥៦.២៣៧ ហិក​តា ស្មើនឹង​ប្រមាណ ៩០ភាគរយ និង​រក្សា​ទុកជា​កន្លែង​អភិរក្ស​ជលផល​ស្មើនឹង ៩៧.៥០០ ហិក​តា ស្មើ ១០ភាគរយ។ ឯកឧត្តម​រដ្ឋមន្ត្រី​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ទៀតថា រហូត​មក​ដល់​ឆ្នាំ ២០១៣ សហ​គមន៍​នេសាទ​ចំនួន ៥១៦ ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង ​ក្នុងនោះ​សហគមន៍​នេសាទ​ទឹកសាប​ចំនួន ៤៧៧ និង​សហគមន៍​នេសាទ​សមុទ្រ​ចំនួន ៣៩ ហើយ​ក្នុងនោះ​សហគមន៍​នេសាទ​ចំនួន ៣៦០ ត្រូវបាន​ចុះបញ្ជី​ទទួលស្គាល់​ជា​ផ្លូវការ​ពី​ក្រសួងកសិកម្ម​រួចហើយ។ ជាមួយនេះ​បាន​រៀប​ចំ​សហគមន៍​នេសាទ​គ្មាន​បទល្មើស​ចំនួន ២៨សហគមន៍​ផងដែរ។ ធនាគារ​ក្ដាម ៣៤កន្លែង​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង ដែល​ធ្វើ​ឱ​ឲ្យ​ក្ដាមសេះ​មាន​បរិមាណ​កើនឡើង ៤ដង​។
ក្នុង ​ឱកាស​ប្រារព្ធ​ទិវា​មច្ឆជាតិលើក​ទី​១២​នេះ​ ​កូន​ត្រី​ពូជ ១លាន និង​មច្ឆជាតិ​ឯទៀត ត្រូវបាន​យក​ទៅលែង​នៅ​អាងទឹក​ក្តុល ភូមិ​ក្រាំង​ក​ន្ទ្រោ​ល ឃុំ​ពាម ស្រុក​សាមគ្គី​មានជ័យ ខេត្តកំពង់​ឆ្នាំង​ ​មាន​ចម្ងា​យ ៤៨គីឡូ​ម៉ែត ពី​រាជធានី​ភ្នំពេញ​ត្រង់ចំណុច​ផ្សារ​ត្រាច រួច​បត់​ចូលកាន់​កន្លែង​ប្រារព្ធពិធី​ចម្ងាយ ២៨គីឡូ​ម៉ែត។ អាងទឹក​នេះ​មាន​ទំនប់​ទ្វារ​រំដោះ​ទឹក ប្រព័ន្ធ​ស្រោចស្រព និង​ប្រឡាយ​ជាច្រើន​ខ្សែ ដែល​បាន​សាងសង់ឡើង​ក្នុងអំឡុង​ឆ្នាំ១៩៧៦ និង​បានបញ្ចប់​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៧ ក្នុងសម័យ​របប​កម្ពុ​ជា​ប្រជាធិបតេយ្យ។ ក្រោយ​ឆ្នាំ១៩៨៧ តំបន់​នេះ​ស្ថិតក្នុង​ស្ថាន​ភាព​ប្រទាញប្រទង់ ដោយ​សារ​សង្គ្រាមស៊ីវិល​អូសបន្លាយ​ជិត ២០ឆ្នាំ ដែល​បានធ្វើ​ឲ្យ​អាង​ទឹក​នេះ​ ទទួលរង​នូវ​ការ​ខូច​ខាត និង​ខ្វះ​ការថែទាំ។ ស្ថិតក្នុង​ស្ថានភាព​នេះ ​អាងទឹក​ក្តុល​ត្រូវ​បាន​ស្តារ និង​សាងសង់​ឡើងវិញ​ក្នុង​ក្របខ័ណ្ឌ​នៃ​គម្រោង​ពហុ​បំណង​អភិវឌ្ឍន៍​ធនធានទឹក ​នៅ​ស្ទឹង​ក្រាំង​ពន្លៃ ដែល​បាន​ផ្តល់​ហិរញ្ញប្បទាន​ដោយ​ទីភ្នាក់ងារ​សហប្រតិបត្តិ​ការ​អន្តរជាតិ​ កូរ៉េ (KOICA)
បច្ចុប្បន្ននេះ ​អាងទឹក​ក្តុល​មាន​ទំហំ​ផ្ទៃ​ទឹក​ប្រមាណ ១២០ហិកតា ​មាន​ធារទឹក​ប្រមាណ​៦ លាន​ម៉ែត្រ​ត្រីគុណ និង​ជម្រៅ​ជា​មធ្យម ៥ម៉ែត្រ ដែល​មាន​លទ្ធភាព​ស្រោចស្រព​លើ​ផ្ទៃដីស្រែ​វស្សា​ជាង ១.៤០០ហិកតា និង​ដីស្រែប្រាំង​ជិត ៥០០ហិកតា សម្រាប់​ឃុំបួន​នៅក្នុងស្រុក​សាមគ្គី​មាន​ជ័យ​រួមមាន​ ឃុំ​ពាម ឃុំ​ត្បែងខ្ពស់ ឃុំ​ស្វាយ ឃុំ​ជុក ដែលមាន ៤៤ ភូមិ និង​មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​រស់​នៅ​ចំនួន ៣៩.៣២៥ នាក់ ស្មើនឹង ៨.៣៦៧ គ្រួសារ៕