ឯកឧត្តមបណ្ឌិត តាវ សេងហួរ ទេសរដ្ឋមន្រ្តី តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន ឧបនាយក
រដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី
បានប្រកាសនារសៀលថ្ងៃទី ២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០១១
នៅវេទិកាបណ្ឌិតសភាចំហរលើកទី៥ ស្តីពី
កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសន្តិសុខក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ៖
បញ្ហាប្រឈម និងក្តីសង្ឃឹម ដែលប្រារព្ធធ្វើឡើងអស់រយៈពេលមួយថ្ងៃ
ដោយវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា
សហការជាមួយមូលនិធិខុនរ៉ាត់អាដិនណៅអ៊ែនៅសណ្ឋាគារឡឺរូយ៉ាល់
រាជធានីភ្នំពេញ។
ដោយបានចាត់ទុកការរៀបចំវេទិកាបណ្ឌិតសភាចំហរថា
ជាសក្ខីភាពនៃវឌ្ឍនភាពការងាររបស់
វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាក្នុងការ
ជម្រុញឲ្យមានសកម្មភាពស្រាវជ្រាវ ការបោះពុម្ភសៀវភៅ
និងទស្សនាវដ្តី ឯកឧត្តមបណ្ឌិត តាវ សេងហួរ បានមាន
ប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថា បញ្ហាសន្តិសុខ ជាប្រធានបទដ៏មានសារៈសំខាន់
ដែលត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋានអ្នកនយោបាយជាតិ
និងអន្តរជាតិផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំង ដោយហេតុថា
បញ្ហានេះជាកូនសោរគន្លឹះសម្រាប់ធានាឲ្យបាននូវសន្តិសុខ
ស្ថិរភាព វិបុលភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព។ បច្ចុប្បន្ន
បញ្ហាសន្តិសុខត្រូវបានគេលើកយកមកពិភាក្សា និងដោះស្រាយ
មិនត្រឹមតែក្នុងក្របខ័ណ្ឌរដ្ឋ និងគណបក្សនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ
តែថែមទាំងក្នុងចំណោមគ្រឹះស្ថានសិក្សាស្រាវជ្រាវ មតិសាធារណៈ
សហគមន៍មូលដ្ឋាន និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផងដែរ។
ឯកឧត្តមបណ្ឌិតបានមានប្រសាសន៍បន្តថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំប្រកបដោយគតិបណ្ឌិតរបស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន
នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
បានកំណត់យ៉ាងច្បាស់នូវគោលនយោបាយពាក់ព័ន្ធនឹងសន្តិសុខជាតិ
ដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវជំហររស់នៅដោយសន្តិសហវិជ្ជមានជាមួយ
ប្រទេសជិតខាង
សំដៅប្រែក្លាយតំបន់តាមព្រំដែនឲ្យទៅជាតំបន់មានសន្តិភាព
និងការអភិវឌ្ឍន៍។
ជាក់ស្តែងកម្ពុជាជានិច្ចកាលប្រកាន់ជំហរជាអ្នកស្រលាញ់សន្តិភាព
ក្នុងការដោះស្រាយជម្រោះដោយការចរចា
និងការព្យាយាមបញ្ជៀសឲ្យបាននូវការប្រើកម្លាំងទ័ព។ ជាងនេះទៅទៀត
កម្ពុជា
បានបញ្ជាក់នូវជំហរគាំទ្រដល់ការកាត់បន្ថយការរត់ប្រណាំងសព្វាវុធ
ដើម្បីរួមចំណែកដល់ដំណើរការកសាងវប្បធម៌សន្តិភាព។
បទពិសោធទាំងនេះបានបង្ហាញនូវភាពចាស់ទុំខាងផ្នែកនយោបាយការទូត
នយោបាយការពារជាតិ និងការងារមនុស្សធម៌
ពិសេសការស្វែងរកសន្តិភាពដោយមិនមានការបង្ហូរឈាម
តាមរយៈការអនុវត្តគោលនយោបាយឈ្នះឈ្នះ។
ឯកឧត្តមបណ្ឌិត តាវ សេងហួរ បាន
មានប្រសាសន៍បញ្ជាក់ថា បទពិសោធជោគជ័យរបស់កម្ពុជា
ក្នុងការកសាងឲ្យបាននូវឯកភាពជាតិ
និងការបង្រួបបង្រួមជាតិទាំងស្រុងឡើងវិញជាលើកដំបូងក្នុងអំឡុង
ជាង ៥ សតវត្សចុងក្រោយនេះ បានបង្ហាញឲ្យឃើញថា
ដើម្បីសម្រេចឲ្យបានគោលដៅនេះ មានតែឆន្ទៈចង់ដោះស្រាយបញ្ហា
បំណងចង់រស់ក្នុងសន្តិភាព និងការចេះគិតគូរអំពីសុវត្ថិភាព
តម្លៃមនុស្ស និងការគោរពផលប្រយោជន៍គ្នាទៅវិញទៅមកទេ
ដែលជាកត្តាកំណត់ដ៏ចម្បងមិនអាចខ្វះបាន។
លោកសាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត សុខ ទូច អនុប្រធាន
វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា
បានឲ្យដឹងថា វេទិកាបណ្ឌិតសភាស្តីពី
កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសន្តិសុខក្នុងតំបន់អាស៊ី ប៉ាស៊ីហ្វិក៖
បញ្ហាប្រឈម និងក្តីសង្ឃឹម មានវាគ្មិនចូលរួមចំនួន ១១ រូប
និងអ្នកចូលរួមប្រមាណជា ៣២០ នាក់ ដែលជាអង្គទូត សាស្រ្តាចារ្យ
អ្នកស្រាវជ្រាវ បេក្ខជនបណ្ឌិត មន្រ្តីរាជការ
មន្រ្តីអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល អ្នកសារព័ត៌មាន
និងប្អូនៗនិស្សិតមកពីគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សានានា ។
លោកសាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត សុខ ទូច ឲ្យដឹងថា អង្គវេទិកាដែលបានដំណើរការអស់រយៈពេលមួយថ្ងៃបានពិភាក្សាលើប្រធានបទចំនួន ៣ រួមមាន៖
-កិច្ចពិភាក្សាលើកទី១ “បញ្ហាសន្តិសុខជាប្រពៃណី និងមិនមែនជាប្រពៃណីនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក”
វាគ្មិនទី១ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ទីប្រឹក្សាផ្ទាល់សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ រស់ ចន្ត្រាបុត្រ
បានផ្តល់បទឧទ្ទេសអំពី “តំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ៖
កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការប្រឈម”។
ឯកឧត្តមបានលើកឡើងជារួមនូវទិដ្ឋភាពប្រវត្តិនយោបាយនៃប្រទេស
និងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី១៩ រហូតមកបច្ចុប្បន្ន
នៃសម័យកាលកែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច និងសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចតាមតំបន់
ដែលការវិវត្តន៍ថ្មីៗនេះ
ត្រូវបានលើកឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងការងើបឡើងរបស់ប្រទេសចិន
នៅចំពោះមុខវត្តមានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក
ដែលតែងតែព្យាយាមពង្រឹងឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន
តាមរយៈការចាប់យកធ្វើជាដៃគូជាមួយប្រទេសខុសៗគ្នានៅក្នុងតំបន់
មួយនេះដែលកំពុងមានសក្តានុពលកើនឡើងរបស់ខ្លួនផងដែរ។
ទន្ទឹមនឹងគ្នានេះ
ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យក៏បានលើកឡើងនូវបញ្ហាប្រឈមនៅក្នុងតំបន់
ផងដែរ ដូចជាករណីជម្លោះស្មុគស្មាញក្នុងទ្រង់ទា្រយធំ
ក្នុងការទាមទារអធិបតេយ្យភាពលើកោះប្រជុំ ប៉ារ៉ាសេល(Paracel) និង
ស្ប៉ាតលី (Spratly)
បន្ថែមពីលើជម្លោះជាប្រវត្តិសាស្រ្តជាលក្ខណៈទ្វេភាគីនាពេល
បច្ចប្បន្នរវាងប្រទេសនានានៅក្នុងតំបន់
រួមទាំងការឈ្លានពានរបស់ប្រទេសថៃទៅលើប្រទេសជិតខាងខ្លួនផងដែរ។
ឯកឧត្តមបានស្នើជាដំណោះស្រាយមួយចំនួនពិសេសចំពោះប្រទេសកម្ពុជា
ដែលកំពុងខិតខំអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសឈរលើនយោបាយសន្តិសហវិជ្ជមាន
និងចាត់ទុកប្រទេសទាំងអស់ជាមិត្ត និងជាដៃគូអភិឌ្ឍន៍
ជាពិសេសប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន
និងការជ្រើសរើសយកប្រទេសចិនដែលជាដៃគូយុទ្ធសាស្រ្ត នយោបាយ
និងសេដ្ឋកិច្ច។ ឯកឧត្តមបញ្ជាក់ថា
នយោបាយរបស់កម្ពុជាតែងសង្កត់ធ្ងន់លើមូលដ្ឋានសន្តិភាព សេរីភាព
សមភាព សហប្រតិបត្តិការ និងភាពសុខដុមរម្យនា ដោយគូសបញ្ចាក់ថា
ឆ្លងតាមបទពិសោធន៍របស់កម្ពុជា ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ
និងសង្គ្រាមមិនផ្តល់ភាពចំណេញដល់ភាគីណាមួយឡើយ
ប៉ុន្តែជាការផ្តល់គ្រោះមហន្តរាយដល់តំបន់ទាំងមូល
និងមនុស្សជាតិ។
វាគ្មិនទី២ លោក ដាវីដ ហ្វូកែត
(David Fouquet) នាយកគម្រោងអាស៊ី-អឺរ៉ុប
នៃវិទ្យាស្ថានអឺរ៉ុបសម្រាប់ការសិក្សាអាស៊ី។
លោកបានកត់សម្គាល់ទៅនឹងសហគមន៍អឺរ៉ុប និងអាស៊ានមានបំណង
កំណត់អត្តសញ្ញាណផ្នែកសន្តិសុខថ្មីមួយ នៅក្នុងសន្ទរកថារបស់លោកអំពី
“ការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ សន្តិសុខ នយោបាយរបស់អាស៊ាន
ក្នុងឆ្នាំ២០១២”។
លោក ដាវីដ បាន
លើកឡើងនូវចំណុចជាច្រើននៅក្នុងសន្ទារកថារបស់លោកផ្តើមចេញពី
បេសកកម្មផ្នែកសន្តិសុខក្នុងលក្ខណៈប្រពៃណីពីមុនមក
ដែលស្ថិតនៅក្នុងបរិបទប្រែប្រួលជាប្រចាំ
ជាមួយនឹងបញ្ហាប្រឈមថ្មីទាំងនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី និងអឺរ៉ុប
រួមនឹងបញ្ហាជម្លោះដែលសមុទ្រនៅអាស៊ី។ ក្នុងន័យនេះ
លោបាននិយាយអំពីបញ្ហាសន្តិសុខ សន្តិភាព និងមនុស្សជាតិ
អំពីការងើបឡើងរបស់កងទ័ពចិន
បេសកកម្មរបស់សហគមន៍អ៉រ៉ុបនៅកម្ពុជា នៅខេត្តអាសេ បទេសឥណ្ឌូនេស៊ី
តំបន់មិនដាណាវ ប្រទេសហ្វីលីពីន នៅប្រទេសលីបី
និងនៅក្នុងការចូលរួមដល់ការកសាងសហគមន៍ សន្តិសុខអាស៊ានថ្មីមួយ។
លោកក៏បានលើកឡើងផងដែរនូវការចូលរួមកាន់តែសកម្មរបស់អាមេរិក
ក្នុងតុល្យភាពផ្នែកសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់តាមរយៈប្រព័ន្ធទំនាក់
ទំនងប្រទេសដៃគូ។
វាគ្មិនទី៣ បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណរិទ្ធិ នាយក
ប្រតិបត្តិវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព។
លោកបណ្ឌិតបានលើកឡើងថា ក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសមហាអំណាច
បានពង្រីកនូវឥទ្ធិពលទៅតាមយុទ្ធសាស្រ្តរបស់ខ្លួនមកក្នុងតំបន់
អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកមានប្រទេសអាមេរិក និងប្រទេសចិន
បានចូលមកតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលមានសេណារីយ៉ូមិនសូវល្អ
នាំឲ្យប្រទេសសមាជិកអាស៊ានបានបែងចែកជាពីរក្រុម
មួយក្រុមស្និទ្ធស្នាលជាមមួយអាមេរិក
និងមួយក្រុមទៀតស្និទ្ធស្នាលជាមួយចិន
ដែលស្ថានភាពបែបនេះអាចបណ្តាលឲ្យមានអស្ថេរភាពក្នុងតំបន់
និងអាចបង្កើតឲ្យមានវិបត្តិផ្នែកនយោបាយ។
មានបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនទៀតដូចជា ការគម្រាមកំហែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច
និងសន្តិសុខ អសន្តិសុខម្ហូបអាហារ ការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ
បញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ ទំនាស់ព្រំដែនថៃ-កម្ពុជា
និងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ កម្ពុជាក្លាយជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ
២០១២ អាចបង្កើតឲ្យមានយន្តការដោះស្រាយជម្លោះក្នុងតំបន់
និងអាចផ្តល់នូវវេទិកាមួយ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានការទុកចិត្ត
ការជឿជាក់ និងផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។
-កិច្ចពិភាក្សាទី២“ការពិនិត្យមើលឡើងវិញនូវរចនាសម្ព័ន្ធសន្តិសុខ ដែលមានស្រាប់នៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក”
វាគ្មិនទី១ សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត វិកទ័រ ស៊ុមស្គី
ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិក្រុងមូស្គូសហព័ន្ធរុស្សី។
លោកសាស្រ្តាចារ្យបានលើកឡើងពីការប្រែប្រួលបញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុង
តំបន់អាស៊ីតាមរយៈការកើនឡើងខាងវិស័យយោធារបស់ចិន
និងការស្វែងរកតុល្យភាពអំណាចរបស់អាមេរិកនៅតំបន់អាស៊ី។
កត្តានេះជម្រុញឲ្យលេចចេញនូវបញ្ហាចំរូងចំរាស់ជាច្រើនរវាងចិន
និងអាមេរិក។
លោកសាស្រ្តាចារ្យបានលើកឡើងពីវិធានការសំខាន់មួយសម្រាប់បញ្ជៀស
នូវបញ្ហាអស្ថេរភាពសន្តិសុខក្នុងតំបន់
គឺទាមទារឲ្យមានការយោគយល់គ្នារវាងចិន និងអាមេរិក
ពីព្រោះបញ្ហាផលប្រយោជន៍របស់អាមេរិកគឺពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសន្តិសុខ
នៅអាស៊ីបូព៌ា។
កត្តានេះទាមទារឲ្យមានវត្តមានអាមេរិកក្នុងការរក្សានូវស្ថេរភាព
តំបន់។ លោកសាស្រ្តាចារ្យបានលើកឡើងផងដែរ
ពីតួនាទីដ៏សំខាន់របស់មហាអំណាចរុស្ស៊ីក្នុងការចូលរួមរក្សាស្ថេរភាព
តំបន់។ ជារួមលោកសាស្រា្តចារ្យបណ្ឌិតសន្និដ្ឋានថា
បញ្ហាស្ថេរភាពនៅអាស៊ីអាចកើតមានទៅបានគឺមិនពឹងផ្អែកតែទៅលើ
ប្រទេសណាមួយទេ។
វាត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើកម្លាំងពហុភាគីតាមរយៈការសហការផ្នែកសេដ្ឋ
កិច្ច និងរក្សានូវតុល្យភាពអំណាចរវាងប្រទេសមហាអំណាច។
វាគ្មិនទី២ សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត បាឡាដាស ហ្គោសល អ្នក
ស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានសិក្សាសន្តិភាព និងជម្លោះ
និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជា្រវគោលនយោបាយ
ក្រុងញូវដេលី សាធារណរដ្ឋឥណ្ឌា។ លោកសាស្រ្តាចារ្យបានលើកឡើងពី ៖
ការអភិវឌ្ឍន៍ជាប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងសតវត្សរ៍ទី ២១
នេះប្រទេសចិនមានការរីកចម្រើនខាងវិស័យយោធា
ជាពិសេសខណៈដែលមានការប្រមើលមើលពីអនាគតរបស់ប្រទេសចិនទៅលើគោល
នយោបាយការបរទេស និងពិភពលោក គឺនៅតែមានភាពមិនច្បាស់លាស់។
ប្រទេសចិនរឹតតែមានទំនាក់ទំនងជាមួយបណ្តាប្រទេសអាស៊ី
និងពិភពលោកទាំងមូល
ខណៈពេលដែលខ្លួនក្លាយជាមហាអំណាចតាមរយៈការរីកចម្រើនវិស័យយោធា
និងសេដ្ឋកិច្ច។ ប្រទេសចិនប្រើប្រាស់នយោបាយការទូតផងដែរ
ដើម្បីពង្រីកអនុត្តរភាពនៅក្នុងតំបន់។លោក
សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិតបានចង្អុលបង្ហាញទៀតថា
ប្រទេសចិនមិនបានបង្ហាញនូវគោលជំហរការទូតហ្មត់ចត់នោះទេ
ប៉ុន្តែបែរជាបង្ហាញឥរិយាបថខាងយោធាយ៉ាងខ្លាំងក្លាជាមួយឥណ្ឌាទៅ
វិញ។ ប្រទេសឥណ្ឌាយល់ឃើញថា
នៅតែមានបញ្ហាទំនាក់ទំនងសន្តិសុខជាមួយប្រទេសចិន
ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងប៉ាគីស្ថានដែលជាប្រទេសមានសព្វាវុធនុយក្លែអ៊ែ
និងជាគូបដិបក្ខរបស់ឥណ្ឌាតាំងពីយូរលង់មកហើយ
និងបញ្ហាជម្លោះព្រំដែននូវមិនទាន់បានដោះស្រាយ។
វាគ្មិនទី៣ បណ្ឌិត ញ៉ែម បូរ៉ាដែន ជំនួយការ
ក្រសួងការពារជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
លោកបណ្ដិតបានលើកឡើងអំពី ស្ថាបត្យកម្មសន្តិសុខក្នុងតំបន់
ដែលរួមមានការរៀបចំសន្តិសុខ ដើម្បីគ្រប់គ្រង
និងកំណត់តុល្យភាពប្រព័ន្ធអំណាច។
លើលពីនេះលោកបានលើកឡើងនូវចំណុចបីសំខាន់ៗ ទី១ សម្ព័ន្ធយោធា
និងសម្ព័ន្ធមិត្តដទៃទី២ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់អាស៊ាន
និងទី៣ កិច្ចការនានាដែលអាស៊ានត្រូវសម្រេចឲ្យបាន។
ជារួមលោកបានបញ្ជាក់ថា
សមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅតែជាបញ្ហាក្តៅសម្រាប់តំបន់អាស៊ាន
ដូច្នេះជាដំណោះស្រាយ អាស៊ានត្រូវតែកសាងស្ថបត្យកម្មសន្តិសុខតំបន់
ដោយផ្អែកលើការដោះស្រាយបញ្ហានៃការគម្រាមកំហែងជាយថាហេតុ
និងមិនមែនជាប្រពៃណី។
លើសពីនេះទៀតអាស៊ានត្រូវរៀបចំខ្លួនជាស្រេច
ដើម្បីចូលរួមជាមួយបណ្តាប្រទេសដែលមានតុល្យភាពអំណាចទៀតផង។
វាគ្មិនទី៤ សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត គីម យ៉ុងហូ ប្រធានដឺប៉ាតឺម៉ង់
ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យការពារជាតិកូរ៉េ
សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ។ លោកសាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិតបានលើកឡើងពី
ឋាមភាពនៃការផ្លាស់ប្តូរទំនាក់ទំនងចិន-សហរដ្ឋអាមេរិក
និងទស្សនៈទានពីកូរ៉េខាងត្បូងពីសន្តិសុខអាស៊ីឦសាន្ត
ដែលទាក់ទងនឹងទ្រង់ទ្រាយ
និងឥទ្ធិពលនៃទំនាក់ទំនងមហាអំណាចចិន-អាមេរិកលើសណ្តាប់ធ្នាប់
សន្តិសុខអាស៊ីឦសាន្ត ដែលពោរពេញទៅដោយសហប្រតិបត្តិការ
និងភាពប្រឈមគ្នា។ ទន្ទឹមនឹងការរីកចម្រើនវិស័យយោធារបស់ចិន
និងការពង្រីកឥទ្ធិពលសព្វាវុធរបស់កូរ៉េខាងជើង
បានក្លាយបញ្ហាប្រឈមចម្បងរបស់ប្រទេសនានាក្នុងតំបន់
ជាពិសេសកូរ៉េខាងត្បូង។
-កិច្ចពិភាក្សាលើកទី៣ “ទស្សនវិស័យសន្តិសុខ និងគោលនយោបាយការពារជាតិនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក”
វាគ្មិនទី១ ឯកឧត្តម ផៃ ស៊ីផាន រដ្ឋ
លេខាធិការនៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី។ ឯកឧត្តមបានលើកឡើងពី៖
សតវត្សរ៍ទី២១ ជាសតវត្សរ៍សហការ និងឧត្តមភាពអភិវឌ្ឍន៍។
ឯកឧត្តមបានលើកឡើងនុវចំណុច៤ សំខាន់៖
ទី១-សម័យកាលនៃការផ្លាស់ប្តូរ៖ ការរីកធំធាត់
និងការចាក់រឹសរបស់សហគមន៍អាស៊ានពីឆ្នាំ ១៩៦៧
និងបន្ទាប់ពីការចាកចេញរបស់កងទ័ពសហរដ្ឋអាមេរិកពីឥណ្ឌូចិន ១៩៧៥។
ទិដ្ឋភាពនេះ បានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវទិដ្ឋភាពត្រីភាគី
រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងឥណ្ឌា
នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកតាមរយៈការពិភាក្សានៅខែតុលា ឆ្នាំ
២០១១ ។ ចំណែកឥណ្ឌា ក៏កំពុងតែជជែក
និងអាចផ្តល់ឲ្យបច្ចេកវិទ្យាយោធាដល់វៀតណាមក្នុងកិច្ចការពារ
ខ្លួន
ដូចជានៅក្នុងគម្រោងលក់ម៉ីស៊ីលលឿនជាងសំលេងរយៈចំងាយឆ្ងាយ(BrahMos
supersonic cruise missile) ដែលជាបច្ចេកទេសទំនើប
និងផលិតសហការរួមឥណ្ឌា-រុស្ស៊ី។ ទី២-សម័យកាលនៃការប្រមូលផ្តុំ៖
ជាយន្តការក្នុងកិច្ចពង្រឹងសន្តិភាពតាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ
និងឲ្យឧត្តមភាពអភិវឌ្ឍន៍ជាអាទិភាព និងជាសេចក្តីប្រាថ្នា
ដែលខានមិនបានរបស់ប្រជាជាតិអាស៊ាន អង្គការកាបឌី (CAPDI) ឬ
ក្រុមនយោបាយនិយមកណ្តាលអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកអន្តរជាតិ
ប្រហែលជាអង្គការមានតែមួយគត់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
ទី៣-សម័យកាលនៃការកសាងស្ថិរភាព ភាពសុខដុមរមនា និងភាពជាដៃគូ៖
តំបន់អាស៊ានបានក្លាយទៅជាវេទិការសម្រាប់តំបន់ផងដែរ
ក្នុងការពិភាក្សារវាងសហគមន៍អាស៊ាន
និងបណ្តាប្រទេសមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក
និងបណ្តាប្រទេសរួមជាមួយអង្គការអន្តរជាតិដទៃទៀត
នៅក្នុងពិភពលោកទាំងមូល។
យន្តការអាស៊ានបូកក៏បានបង្កើតវេទិកាបន្ថែមមួយទៀត
ក្នុងការងារនយោបាយយោធា
ដែលមានការចូលរួមពីសំណាក់រដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិ(ADMM)
មន្រ្តីការពារជាតិជាន់ខ្ពស់អាស៊ាន (ADSO) និងក្រុមឯកទេស(EWG)
និងទី៤-សម័យកាលនីតិរដ្ឋ និងបង្កើនដៃគូអហឹង្សា
ដើម្បីឧត្តមភាពការអភិវឌ្ឍន៍៖ គោលបំណង
និងឆន្ទៈជាមួយយុទ្ធសាស្រ្តរបស់សហគមន៍អាស៊ានមានរួចសេ្រចហើយ
ក៏ប៉ុន្តែពុំទាន់ដើរចេញដាច់ស្រឡះពីអ្វីដែលគេហៅថា
“ស្ថិតនៅក្នុងវេទិកាពិភាក្សានៅឡើយ”(Talk Shop)
ពុំទាន់មានសកម្មភាព ដូចសហគមន៍អឺរ៉ុប (E.U) នៅឡើយ។
វាគ្មិនទី២ ឯកឧត្តម ហូ ជីងជាំង ឯកអគ្គរដ្ឋ
ទូតវិសាមញ្ញ
និងពេញសមត្ថភាពនៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េប្រចាំនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
លោកបានលើកឡើងថា
ប្រសិនបើបញ្ហាមួយកើតឡើងក្នុងប្រទេសមួយវាអាចរាលដាលដល់សហគមន៍
ក៏ដូចជាពិភពលោកទាំងមូល។
ដូច្នេះយើងត្រូវចាត់វិធានការរៀបចំអំណាចជាមុន
ដូចជាការរៀបចំការរក្សាសន្តិភាព ជាប្រព័ន្ធ
ការពង្រឹងវិស័យយោធា និងការចរចាពហុភាគី ឬទ្វេភាគី។
ការពង្រឹងសន្តិភាព និងការផ្លាស់ប្តូរកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ
ជាកត្តានាំមកនូវសន្តិភាពក្នុងតំបន់ពិតប្រាកដ។ លោកក៏បានបន្តថា
សព្វថ្ងៃប្រទេសកូរ៉េមានសេចក្តីព្រួយបារម្ភ
ចំពោះការផលិតមីស៊ីលរយៈចំងាយឆ្ងាយ
និងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរបស់កូរ៉េខាងជើងថា
ជាការគម្រាមកំហែងសន្តិសុខក្នុងតំបន់
ក្រុងសេអ៊ូលមានការប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះបញ្ហានេះ។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ កូរ៉េក៏បានរៀបចំការពារខ្លួនផ្ទាល់
ក៏ដូចជាពិភពលោកទាំងមូល
ដោយមានការរួមគ្នាជាមួយក្រុមអន្តរជាតិផ្សេងៗ
ដូចជាពង្រឹងកម្លាំងយោធា
និងប្រឹងអស់ពីសមត្ថភាពក្នុងការចូលរួមកសាងសន្តិភាព
បន្តដើរតួនាទីការពារសន្តិសុខក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក
និងចូលរួមលុបបំបាត់ការរីកសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែ។
វាគ្មិនទី៣ លោក ចេហ្វ ដែហ្គល (Jeff Daigle) ភារធារី
នៃស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
លោកបានលើកឡើងថា អាមេរិកបានរៀបចំណុចសំខាន់ពីរគឺសេដ្ឋកិច្ច
និងនយោបាយ ។
ជាមួយគ្នានេះសហរដ្ឋអាមេរិកចាំបាច់មានទំនាក់ទំនងសំខាន់
ជាមួយបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ផងដែរ។
ក្នុងពិភពលោក និងក្នុងតំបន់នៅតែមានបញ្ហាអាវុធនុយក្លេអ៊ែ
ការគម្រាមកំហែងកើតឡើងពីការធ្វើភេរវកម្ម
និងការគម្រាមកំហែងពីធម្មជាតិ។ ដើម្បីជំនះរាល់ឧបសគ្គ
យើងត្រូវមានកិច្ចសហការគ្នាទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងយោធា
ព្រមទាំងនាំគ្នា ប្រយុទ្ធប្រឆាំងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន។
បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងសហរដ្ឋអាមេរិកមានគោលជំហរចូលរួម
សហប្រតិបត្តិការ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ។
សហរដ្ឋអាមេរិកបានចូលរួមកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ាន
ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាមួយចំនួនជាមួយបណ្តាប្រទេសអាស៊ានដូចជាការ
រីកសាយភាយសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែ បញ្ហាសន្តិសុខព្រំដែន
ការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ និងបញ្ហាថែរក្សាសុខភាព។
វាគ្មិនទី៤ លោក ឡាយ ស៊ុនឈាន (LAI XUAN CHIEN) អគ្គ
ទីប្រឹក្សា
និងជាអនុប្រធានបេសកកម្មនៃស្ថានទូតសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម
ប្រចាំនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានលើកឡើងពី៖
ការពង្រឹងនូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់
ប្រទេសនីមួយៗគួរតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ
មានតម្លាភាព មានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការយោគយល់គ្នា
ជាពិសេសស្តីពីជម្លោះនៅដែនសមុទ្រចិន
ដែលប្រទេសនីមួយៗគួរតែគោរពនូវបូរណភាព
និងមិនជ្រៀតចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុង។ ចំពោះវៀតណាម
ក្នុងសមាជិកអាស៊ាននឹងព្យាយាមដោះស្រាយជម្លោះនានាតាមបែបការទូត
លើកលែងតែករណីការពារខ្លួន និងចៀសវាងជម្លោះប្រដាប់អាវុធ
និងប្រកាន់យកនូវការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី តាមយន្តការទ្វេភាគី
និងពហុភាគី ដែលមានគោលបំណងសម្រេចឲ្យបាននូវសុខសន្តិភាព
និងស្ថេរភាព៕