ក្នុងឱកាសអញ្ជើញជាអធិបតីក្នុងការប្រារព្ធពិធីអបអរសាទរទិវាវប្បធម៌ជាតិ ៣មីនា លើកទី១៥ នៅសាលសន្និសីទចតុមុខ នាថ្ងៃទី៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ដែលប្រព្រឹត្តិទៅក្រោមប្រធានបទ
"អ្វីៗទាំងអស់ ដើម្បីវឌ្ឍនភាពវប្បធម៌ជាតិ" សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
បានឧទ្ទិសទិវាវប្បធម៌ជាតិដ៏មានអត្ថន័យជា
ប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ ជូនដល់បុព្វបុរសខ្មែរ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវកេរដំណែលវប្បធម៌ដ៏ច្រើនលើសលប់សម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ។
សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា ខ្ញុំសូមឧទ្ទិសទិវាវប្បធម៌ជាតិ ៣មីនា លើកទី១៥ នេះ ជាថ្ងៃរម្លឹកដល់គុណូបការៈបុព្វបុរស
និងដូនតាខ្មែរ និងសូមឲ្យទិវានេះស្ថិតនៅជាអមតៈក្នុងដួងចិត្ដប្រជាជនយើងគ្រប់រូប
ប្រកបដោយមនសិការចូលរួមថែរក្សាការពារ និងលើកស្ទួយបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ជាតិឲ្យមានវឌ្ឍនភាពជានិច្ចនិរន្ត។
សម្តេចតេជោថ្លែងថា រាជរដ្ឋាភិបាលតែងតែគាំទ្រដល់ផែនការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍវិស័យវប្បធម៌
ដោយបន្តលើកទឹកចិត្ដឲ្យមានការផ្សព្វផ្សាយអំពីផលិតផលវប្បធម៌ខ្មែរដ៏សម្បូណ៌បែប
ការអប់រំអំពីវប្បធម៌
និងសីលធម៌ដ៏ល្អថ្លៃថ្លារបស់ជាតិ ការទប់ស្កាត់ការហូរចូលនៃវប្បធម៌អវិជ្ជមានពីបរទេស
ការលុបបំបាត់សកម្មភាពមិនល្អ ក្នុងស្រទាប់យុវជន និងកុមារ ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់វប្បធម៌
ប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់ដ៏ល្អផូរផង់របស់ជាតិ ដែលកិច្ចការទាំងអស់នេះ ពិតជាបម្រើនូវឧត្ដមប្រយោជន៍របស់ប្រទេសជាតិ និងបានឆ្លើយតបទៅនឹងសំណូមពរ
និងសេចក្ដីត្រូវការដ៏ទទូចរបស់ប្រជាជន និងសង្គមជាតិទាំងមូលផងដែរ។
ទាក់ទងនឹងការងារអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍន៍លើវិស័យវប្បធម៌ជាតិ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ
ហ៊ុន សែន បានដាក់ចេញនូវអនុសាសន៍ចំនួន ៨ចំណុច ដែលរួមមាន៖
ទី១- ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់អភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សលើវិស័យវប្បធម៌ និងអភិវឌ្ឍសិល្បៈគ្រប់ទម្រង់
ដោយឈរលើមូលដ្ឋានអភិរក្ស មានគ្រឹះនៃវប្បធម៌ខ្មែរបុរាណ ដែលជាអត្តសញ្ញាណ
ពណ៌សម្បុរ ក្បួនខ្នាត និងជាព្រលឹងនៃវប្បធម៌ជាតិយើង។
ជារួមយើងត្រូវដឹងថា ការបង្កើតស្នាដៃសិល្បៈ ដោយខ្វះនូវក្បួនខ្នាត គឺជាការបង្ខូចនូវតម្លៃ
និងព្រលឹងនៃសិល្បៈវប្បធម៌ជាតិ។ ដូច្នេះ ចាំបាច់ណាស់ ផលិតផលសិល្បៈ
ត្រូវតែផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងក្បួនខ្នាត និងតម្លៃនៃវប្បធម៌ជាតិ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីអត្តសញ្ញាណកម្មនៃជាតិសាសន៍ខ្មែរពិតៗ។
ទន្ទឹមនេះ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ត្រូវបន្តផ្តល់ការអប់រំ និងការផ្សព្វផ្សាយអំពីគោលនយោបាយជាតិលើវិស័យវប្បធម៌
ដោយចាំបាច់ត្រូវតែធ្វើឡើងឱ្យបានទូលំទូលាយ ទាំងនៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋាននៃម្ចាស់ផលិតកម្ម ទាំងអ្នកនិពន្ធ អ្នកដឹកនាំរឿង អ្នកបង្កើតស្នាដៃសិល្បៈមហាជន
និងក្នុងចំណោមសិល្បៈករ សិល្បៈការិនីទាំងអស់របស់យើង។
ក្នុងនោះ យើងទាំងអស់គ្នាត្រូវមានស្មារតីចងចាំថា យើងធ្វើសិល្បៈ មិនមែនដើម្បីភាពស៊ីវិល័យ
ភាពឆើតឆាយ និងភាពអំនួតផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ ប៉ុន្តែយើងធ្វើសិល្បៈដើម្បីបង្ហាញពីតម្លៃប្រពៃណី
វប្បធម៌ ភាពថ្លៃថ្នូរ និងមោទនភាពជាតិទាំងមូល។
ទី២- ត្រូវបង្កើតស្នាដៃថ្មី
តាមរយៈការបញ្ចូលវិធីវិទ្យាសាស្ត្របច្ចេកទេស ទៅក្នុងមធ្យោបាយផលិត
និងការសម្តែងដោយឈរលើគ្រឹះវប្បធម៌បុរាណ ស្របតាមទស្សនាទាន "បុរាណមិនយឺត ទំនើបមិនបរទេស" ក្នុងគោលដៅប្រើប្រាស់ស្នាដៃទាំងនេះ
សម្រាប់បម្រើដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិ លើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅរបស់សិល្បករ។
ការបង្កើតស្នាដៃថ្មី គឺជាការចាំបាច់មួយ ពីព្រោះយើងត្រូវដឹងថា
ភាពសាំ គឺជាសត្រូវស្លាប់រស់ របស់ទស្សនិកជន។
ទី៣- ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ
ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់បើកវគ្គអប់រំ និងវិក្រឹតការ ដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាពយល់ដឹងដល់អ្នកនិពន្ធ
ព្រមទាំងសិល្បកររបស់យើងទៅលើទិដ្ឋភាពថ្មីៗ វិទ្យាសាស្ត្របច្ចេកទេសថ្មី ខ្លឹមសារថ្មី ដើម្បីទប់ស្កាត់ការហូរចូលនៃវប្បធម៌អវិជ្ជមានពីខាងក្រៅ
បញ្ចៀសឱ្យបាននូវភាពលួចចម្លងស្នាដៃពីអ្នកដទៃ ដែលជាបទល្មើសកម្មសិទ្ធិបញ្ញា
និងជាកត្តានាំឱ្យវិស័យសិល្បៈយើងមិនឤចរីកចម្រើនបានផងដែរ។ ប្រាកដណាស់
អ្នកបង្កើតស្នាដៃថ្មីតែងបានរៀនសូត្រពីអ្នកដទៃ តែគេពុំគួរចម្លងស្នាដៃអ្នកដទៃដោយល្ងិតល្ងង់
ឬដកស្រង់របស់គេទាំងស្រុងនោះទេ។ ក្នុងន័យនេះ
យើងសង្ឃឹមថា អ្នកនិពន្ធ អ្នកដឹកនាំរឿង សិល្បៈករ សិល្បៈការិនីរបស់យើង នឹងដកស្រង់យកតែមេរៀនល្អៗរបស់អ្នកដទៃមកពិចារណា
ហើយចម្រាញ់យកធ្វើជាចំណេះដឹងខ្លួន ដើម្បីបង្កើតស្នាដៃថ្មីៗ។
ទី៤- បង្កើតកម្មវិធីផ្លាស់ប្តូរជំនាញឯកទេស
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ បង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ទាំងក្នុងថ្នាក់ជាតិ
ថ្នាក់តំបន់ និងអន្តរជាតិ
ដើម្បីស្វែងរកវិធានការលើកកម្ពស់ដល់ការអភិវឌ្ឍវិស័យសិល្បៈ ឱ្យប្រកបដោយភាពអប់រំ
ដែលសង្គមជាតិទាំងមូលទទួលយកបាន និងនៅក្នុងវិធានមួយធានាបានដល់កិច្ចការពារ
និងថែរក្សាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់ជាតិ ឱ្យបន្តមានអត្ថិភាពជានិច្ចនិរន្តតទៅអនាគត។
ទី៥- ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់បង្កើតកម្មវិធីផ្ទេរចំណេះដឹង
ចំណេះធ្វើពីមរតកមនុស្សរស់ទៅឱ្យយុវជនជំនាន់ក្រោយ ដើម្បីបន្តវេនថែរក្សាការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌
ឱ្យបានគង់វង្សតទៅអនាគត។ ក្នុងនោះ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ
ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ និងលើកទឹកចិត្តដល់វរសិល្បករ វរអ្នកនិពន្ធជាដើម ទៅធ្វើបទឧទ្ទេសអំពីតម្លៃវប្បធម៌ជាតិ
នៅតាមបណ្តាគ្រឹះស្ថានសិក្សា ទាំងកម្រិតវិទ្យាល័យ
និងសកលវិទ្យាល័យ។
ទី៦- បន្តរៀបចំបើកមហោស្រពសិល្បៈមហាជនឱ្យបានទៀងទាត់តាមថ្នាក់នីមួយៗ
ទាំងថ្នាក់មូលដ្ឋានខេត្ត ថ្នាក់ភូមិភាគ និងថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីផ្តល់ឱកាសឱ្យសិល្បករ
បានផ្លាស់ប្តូរបទពិសោធន៍ និងរៀនសូត្រពីគ្នាទៅវិញទៅមក ទាំងការបង្កើតស្នាដៃថ្មី
ទាំងការសម្តែង ដែលជាសមាសធាតុមួយដ៏សំខាន់
ក្នុងការលើកកម្ពស់វឌ្ឍនភាពវប្បធម៌ជាតិ ឱ្យបានប្រកបដោយចីរភាព។
ធ្វើដូច្នេះបាន យើងពិតជាឤចប្រែក្លាយក្រុមសិល្បៈមហាជនយើងឱ្យរួមចំណែកស្ថាបនា
ការពារ ថែរក្សា និងផ្សព្វផ្សាយពីតម្លៃនៃវប្បធម៌ជាតិរបស់យើង ជាមួយនឹងគុណប្រយោជន៍ដល់ការអប់រំសីលធម៌សង្គម បម្រើសេចក្តីរីករាយប្រកបដោយភាពថ្លៃថ្នូរ
ការអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច តាមរយៈការយកសិល្បៈចិញ្ចឹមសិល្បៈ។
ទី៧- បន្តយកចិត្តទុកដាក់លើកកម្ពស់ដល់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ
និងចងក្រងរក្សាទុកឱ្យបានគង់វង្សនូវសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីគ្រប់ប្រភេទ។
ក្នុងនោះ ត្រូវជំរុញឱ្យមានការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ និងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពជាប់ជាប្រចាំ
ដើម្បីឱ្យដឹងថា តើបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីប៉ុន្មានដែលបានកើតឡើង
និងប៉ុន្មានទៀតដែលបានធ្លាក់ចុះ។ ការរកឃើញលទ្ធផលទាំងនេះ ទើបយើងឤចរៀបចំផែនការទប់ស្កាត់
ថែរក្សា ការពារ និងលើកស្ទួយឱ្យមានការរីកចម្រើន ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
ទី៨- ក្រសួងវប្បធម៌
និងវិចិត្រសិល្បៈ ត្រូវបន្តយកចិត្តទុកដាក់រៀបចំចងក្រងនូវបទដ្ឋានគតិយុត្តញក់ព័ន្ធទាំងឡាយ ដែលទាក់ទងដល់ការគ្រប់គ្រងសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ជាតិ
ដូចជា អនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងសិល្បៈទស្សនីយភាព អនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងសិល្បៈសិប្បកម្ម
និងសិល្បៈសូនរូបជាដើម ដើម្បីធានាបានដល់ការលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព
នៃសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ជាតិយើង។
ជាមួយនឹងអនុសាសន៍ទាំង ៨ចំណុចខាងលើ
នៅក្នុងពិធីប្រារព្ធទិវាវប្បធម៌ជាតិ ថ្ងៃ៣មីនា
លើកទី១៥ នេះដែរ សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រី
បានប្រកាសអំពាវនាវជាចំហរទៅកាន់ម្ចាស់ស្ថានីយទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុកទាំងអស់ ឲ្យជួយបង្កើតឲ្យមានកម្មវិធីប្រលងចម្រៀងផ្នែកបុរាណ បន្ថែមលើកម្មវិធីប្រលងប្រជែងប្រុសស្អាតស្រីស្អាតផង។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ថា
"ប្រសិនបើបណ្តាស្ថានីយទូរទស្សន៍ទាំងឡាយខិតខំអាចនឹងមានកម្មវិធីប្រលងចំរៀងខាងផ្នែកបុរាណបានខ្លះជាការល្អ
ព្រោះឥឡូវវាពេញនិយម ហើយខ្ញុំទទួលស្គាល់ថា វាពេញនិយមហើយ ដែលអស់លោកប្រលងបវរកញ្ញា
ស្រីស្អាត ប្រុសស្អាត ឬក៏អាបញ្ហាដទៃទៀត។ ប៉ុន្តែយើងទាំងអស់គ្នាជាជនជាតិសាសន៍មួយ
ដែលចាំបាច់ត្រូវមានមោទនភាពជាតិ ដែលគួរតែបង្កើតនូវកម្មវិធីនៃការប្រលងប្រជែងតាមទូរទស្សន៍ច្រើនណាស់។
គួរតែរកនូវកម្មវិធីណាដែលអាចប្រើប្រាស់មួយម៉ោង ឬពីរម៉ោងក្នុងមួយអាទិត្យដើម្បីប្រលងប្រជែងមួយឆ្នាំ
ចាំឲ្យវាជាប់ក៏មិនយឺតពេលទេ"។
ជាមួយនឹងប្រសាសន៍ដូច្នេះ សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏បានថ្លែងទៅកាន់ក្រុមហ៊ុននានា
ដែលធ្លាប់ធ្វើជាអ្នកឧបត្ថម្ភកម្មវិធីទូរទស្សន៍នោះ គឺចូលរួមឧបត្ថម្ភកម្មវិធីប្រលងប្រជែងចម្រៀងបុរាណនេះផង ដើម្បីឲ្យសិល្បៈយើងរីកចម្រើនទៅមុខ
ព្រោះក្រែងលោក្រុមហ៊ុនទូរទស្សន៍ទាំងនោះថា អត់មានគេឧបត្ថម្ភផង តើធ្វើម៉េចនឹងបានបង្កើតកម្មវិធីប្រលងប្រជែងនោះបាន។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានគូសបញ្ជាក់ថា
"អីចឹងទេ សូមអំពាវនាវដល់ក្រុមហ៊ុនទូរទស្សន៍នានាអើយ អាចប្រលងជាចម្រៀងយីកេ បាសាក់ មហោរី កំណាព្យ
ស្អីៗតទៅទៀត។ មានកន្លែងខ្លះក៏គេធ្វើដែរ។ បាយ័ន វាទៅផុត ចប់ហើយ។
ឥឡូវវា ( ទូរទស្សន៍បាយ័ន ) ចប់មួយវគ្គហើយ វាកំពុងតែដាក់បន្ត
ព្រោះអានឹងគេដឹងហើយថា កូនស្រីលោកហ៊ុនសែន អ្នកកាន់ ហើយបើកាន់មិនធ្វើអានឹងទៀត
អានឹងវាមិនចប់។ អីចឹងទេ ខ្ញុំអំពាវនាវសូមស្នើថា
បណ្តាក្រុមហ៊ុនទូរទស្សន៍ គួរតែប្រើប្រាស់ឱកាស។ ប៉ុន្តែនៅកន្លែងខ្លះ គេក៏នៅបន្ត
ដូចជាខ្ញុំឃើញថា ទូរទស្សន៍អាស៊ីអាគ្នេយ៍ គេបង្ហាញឈុតខ្លីៗរបស់គេ ដោយគេមិនបោះបង់ចោរទេ។
តែទូរទស្សន៍នានា គួរត្រូវបានលើកទឹកចិត្ត ហើយក្រុមហ៊ុនមួយចំនួន
ដែលតែងតែឧបត្ថម្ភកម្មវិធីវ៉ៃបុក ឬក៏អារញ៉ាក់រញ័មួយចំនួន
ក៏សូមឲ្យវាមានភាពស្មើគ្នា ឬក៏មិនបានស្មើភាព ក៏សូមឲ្យបានត្រឹម ៨០%
នៃកម្មវិធីប្រុសស្អាត ស្រីស្អាតនេះ ក៏បានដែរ"។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រី
ក៏បានធ្វើការបកស្រាយអំពីទស្សនៈជ្រុលនិយមរបស់ក្រុមប្រឆាំង
ដែលសម្តេចចាត់ទុកថា ជាក្រុមនៃបក្សសម្ព័ន្ធណាតូ (NATO) ប៉ុន្តែ
NATO ក្នុងពេលនេះ មិនមែនជាខ្លឹមសារពិតរបស់កងទ័ព
NATO ដែលមកពីពាក្យផ្លូវការគេថា អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាតាឡង់តិចខាងជើងនោះឡើយ
គឺជាក្រុមដែលបានតែនិយាយ អត់ធ្វើការ "No
Action Talk Only" ដែលបាននិយាយដោយភ្លេចគិតលក្ខណៈពិសេសរបស់ប្រទេសកម្ពុជា
ហើយទៅប្រៀបធៀបជាមួយនឹងប្រទេសដទៃ។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ថា
"មានមនុស្សម្នាក់គេថា ចាំបាច់យកកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ទៅប្រៀបធៀបជាមួយអាពតធ្វើអី?
ហើយដូចជាឥឡូវ ( មនុស្សម្នាក់នោះ ) ចាប់ផ្តើមទទួលស្គាល់ថា អាពតសម្លាប់មនុស្សស្អីៗ។
តែថា កម្ពុជាត្រូវកុំយកកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នទៅប្រៀបធៀបជាមួយជំនាន់អាពត។ ត្រូវយកកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន
ទៅប្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសជិតខាង។ ខ្ញុំថា អុញ! ឥឡូវនេះ កុំថាឡើយ
យកប្រទេសមួយទៅប្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសមួយ គ្រួសារមួយ និងគ្រួសារមួយ
ក៏មិនអាចទៅប្រៀបធៀបជាមួយគ្នាបានដែរ។ ខ្ញុំជាមួយបង ហ៊ឹម ឆែម (
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បះ ) ក៏មិនអាចប្រៀបធៀបគ្នាបានដែរ
ព្រោះអី? ព្រោះខ្ញុំអត់មានក្បាលឆកផង...។
អីចឹងឲ្យប្រៀបធៀបយ៉ាងម៉េច?"។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏បានគូសបញ្ជាក់ថា
"កាន់តែប្រៀបធៀបគ្នាលែងកើត វៀតណាម
ឡាវ និងថៃ គេមានរបបប្រល័យពូជសាសន៍ទេ?... អីចឹងកម្ពុជា
មិនអាចទៅប្រៀបធៀបជាមួយនឹងនរណាបានទេ"។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏បានរម្លឹកពីបទសម្ភាសន៍របស់សម្តេច
ជាមួយនឹងអ្នកកាសែតបរទេសដែលបានចោទសួរអំពីកំណែទម្រង់ដែលបានដាក់ចេញសម្រាប់កម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ១៩៨៨ថា តើនយោបាយរបស់សម្តេច យកលំនាំតាមមេដឹកនាំផ្តាច់ការរបស់ប្រទេសកុម្មុយនីស្តមួយចំនួន ដូចជាគុយបា និងសូវៀត យ៉ាងដូចម្តេច?។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថា "ខ្ញុំថា អត់ទេ។ ខ្ញុំត្រូវការកាត់មួក តម្រូវក្បាល។ កាច់ស្បែកជើង
តម្រូវជើង។ ខ្ញុំអត់កាត់ក្បាលខ្ញុំ តម្រូវមួក ហើយក៏អត់កាត់ជើងខ្ញុំ
តម្រូវស្បែកជើងដែរ ព្រោះអីស្ថានភាពរបស់ខ្ញុំ អត់ដូចសូវៀតឯណា? ខ្ញុំចាប់ផ្តើមពីបាតដៃទទេរមក ហើយធ្វើកំណែទម្រង់ដីធ្លី កំណែទម្រង់នេះ
កំណែទម្រង់នោះ ទៅតាមស្ថានភាពជាក់ស្តែងនៃប្រទេសរបស់ខ្ញុំ"៕