អត្ថបទដើមជាភាសាអង់គ្លេសរៀបរៀងដោយ ទី ម៉ូហាន់ (អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជាជើងចាស់)
អត្ថបទដែលមានចំណងជើងថា «សវនកម្មបានរកឃើញបញ្ជីចុះឈ្មោះសម្រាប់ការបោះឆ្នោតខែកក្កដានៅកម្ពុជា កាន់តែអន់ថយជាងមុន» ផ្សាយដោយវិទ្យុសំលេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ដោយបាននិយាយអំពីបរិមាណដ៏ច្រើននៃការសរសេរលំអៀងរបស់ភ្នាក់ងារ ព័ត៌មានមួយចំនួនធំ។
ទន្ទឹមនឹងនេះ គេអាចសន្មតទុកមុនថា គោលបំណងនៃអត្ថបទខាងលើ គឺចង់ជំរុញឲ្យបង្កើតជាចម្ងល់នានា នៅមុនអំឡុងពេលយុទ្ធនាការបានចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការសម្រាប់ការ បោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដែលបានប្រព្រឹត្តទៅនាថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា កន្លងទៅនេះ។
នេះក៏ដូចគ្នាផងដែរពីការស្រែកឡាំប៉ារបស់ក្រុមបក្សប្រឆាំង អំពីអ្វីដែលគេនាំគ្នាហៅថាការបន្លំឈ្មោះបញ្ជីអ្នកបោះឆ្នោត។ល។ ដូច្នេះ ការស្រែករបស់ក្រុមប្រឆាំង និងការអះអាងថ្មីៗនេះដែលថា មានតែការបន្លំដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបានរារាំង ឬបានទប់ស្កាត់ជ័យជំនះរបស់ពួកគេនោះ។ និយាយបែបនេះ គឺពួកនេះមានចរិតមិនស្មោះត្រង់ និងគ្មានការទទួលខុសត្រូវផ្នែកនយោបាយនោះឡើយ។
បញ្ហានេះ វាលេចចេញមកពីអ្វីដែលគេហៅថាសវនកម្ម ដែលបានសរសេរឡើងដោយក្រុមអង្គការបរទេសរៀបរាប់ពីប្រព័ន្ធ និងដំណើរការចុះឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា។ សវនកម្មបែបនេះបានធ្វើកំហុសធ្ងន់ធ្ងរពេកណាស់ ថាព្រោះគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតរបស់កម្ពុជា ទើបតែមានអាយុកាលមិនទាំងដល់ ២០ឆ្នាំផង ហើយដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងបង្កើនសមត្ថភាព និងកំពុងបានបំពេញភារកិច្ចរបស់ខ្លួនឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើង។
បើគេប្រៀបធៀបជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកើតជាងពីររយឆ្នាំហើយនោះ ហើយតុលាការកំពូលរបស់គេកំពុងតែជជែកវែកញែកលើករណី ការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត អ្នកបោះឆ្នោតក្នុងរដ្ឋ Arkansas ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ តុលាការកំពូលអាមេរិកកំពុងពិចារណាទឡ្ហីករណ៍នានា ដើម្បីអាចផ្ដល់បាននូវនិយមន័យថ្មីសំរាប់កែលំអច្បាប់សហព័ន្ធ ក្នុងគោលដៅធ្វើឲ្យងាយស្រួលដល់ដំណើរការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតក្នុង ប្រទេសទាំងមូល។
មានឧទាហរណ៍ច្រើនទៀត ដែលទាក់ទងទៅនឹងចំណុចទាំងនេះ។ ជាការពិតណាស់ដែល VOA បានផ្សាយ ដោយដកស្រង់សម្តីក្រុមបក្សប្រឆាំង និងពួកអង្គការនានាដែលមាននិន្នាការលំអៀងខាងបក្សប្រឆាំង បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់អំពីឥរិយាបទរប៉ិលរប៉ូច និងទង្វើខុសឆ្គង។
នេះគឺការរៀបចំឆាកយ៉ាងប្រត្យក្ស ជាអំណោយផលផ្ដល់ដល់ក្រុមបក្សប្រឆាំងចំពោះអ្វីដែលត្រូវនឹងកើតឡើង ដល់ពួកគេ ដែលមានខួរក្បាលគ្រោងទុកជាស្រេចធ្វើយ៉ាងណាមិនឲ្យមានមន្ទិលសង្ស័យ គឺពេលពួកនេះយំឡាំប៉ាយ៉ាងប្រសប់ នៅពេលដែលពួកគេចោទអំពីកំហុសឆ្គង ឬការបន្លំសន្លឹកឆ្នោតនៅពេលដែលពួកគេចាញ់ឆ្នោត។ ករណីនេះធ្លាប់បានកើតមានហើយនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី សឹង្ហបូរី ថៃ និងទាំងនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជា «មូលដ្ឋានដ៏រឹងមាំ» នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យផងដែរ។ ការបោះ ឆ្នោតរវាង «លោក Bush និង លោក Gore» គឺបានត្រូវសម្រេចដោយតុលាការកំពូលអាមេរិក បានន័យថាករណីជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីនេះ មិនត្រូវបានសម្រេចដោយអ្នកបោះឆ្នោត ឬដោយតំណាងរដ្ឋនោះឡើយ។
អត្ថបទដែល VOA លើកឡើង បាននិយាយស៊កសៀតយ៉ាងប្រសប់ និងបានសន្មតទុកជាមុនថា តាមរយៈគំហើញស្មានៗនៃការធ្វើសវនកម្មនោះ គេអាចនិយាយបានថាឲ្យតែលទ្ធផលបោះឆ្នោតណាមួយដែលមិនបាន ផ្តល់លទ្ធផលឈ្នះ ដល់គណបក្សប្រឆាំងនោះគឺ៖ គ្មានសុពលភាព មិនត្រឹមត្រូវ មិនស្របច្បាប់ និងមានការបន្លំ។
ដូចដែលគេធ្លាប់បានធ្វើតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ មក បក្សប្រឆាំងបាន និងកំពុងកសាងយុទ្ធនាការរបស់ពួកគេ ដោយផ្អែកលើគំនិតឈ្វេងយល់របស់ពួកគេ គឺថា ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីគាំទ្រដល់គណបក្សកាន់អំណាច ហើយការធ្វើដូច្នេះ គឺការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានបំភ្លៃដោយគណបក្សប្រឆាំង គឺពិតជានឹងពុំមានការចោទសួរពីសំណាក់អ្នកដែលទទួលព័ត៌មានបាន តាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម។
មនុស្សម្នាជាច្រើនដែលឃើញភាពរឹងរូសរបស់គណបក្សប្រឆាំង មិនដែលអនុវត្តន៍តាមច្បាប់នោះ និយាយដូចៗគ្នា បានអះអាងថា ពួកមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងមាននិស្ស័យនយោបាយមានជំនាញខាងទំនាក់ ទំនង ទោះបីជាពួកគេយល់ថា ពួកមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងទាំងនោះមានឧបាយកលអាត្មានិយម ដែលស្រឡាញ់ងប់លើខ្លួនឯង និងការពាក់ព័ន្ធក្នុងនយោបាយប្រាក់កាក់ និងបក្ខពួកនិយមក៏ដោយ។ គោលដៅរបស់អ្នកនយោបាយ គឺការសំរេចបាននូវអំណាចនយោបាយ។ វាជាការចាំបាច់ណាស់ ដែលអ្នកបោះឆ្នោតនៅតែមានចម្ងល់ចំពោះការចោទប្រកាន់ពីបក្ស ចម្រុះទាំងពីរក្រុមនេះ។
សង្គ្រាមនៃការគំនិតឈ្វេងយល់ខុសគ្នា គឺមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង ខិតខំធ្វើការដោយមិនខ្លាចនឿយហត់ ដើម្បីធ្វើឲ្យអ្នកបោះឆ្នោតមានការមិនទុកចិត្តលើដំណើរការបោះឆ្នោត ឡាំប៉ាមិនទទួលយកភាពស្របច្បាប់អ្វីទាំងអស់ លើកលែងតែជ័យជំនះធ្លាក់មកខាងខ្លួននោះ គណបក្សប្រឆាំងបានដឹកនាំចលនាបាតុកម្មប្រឆាំងតាមដងផ្លូវ និងធ្វើឲ្យមានភាពវឹកវរនយោបាយនៅពេលដែលពួកគេចាញ់ឆ្នោត ដែលស្រដៀងនឹងអ្វីដែលពួកគេបានធ្វើក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ។
ព្រោះតែគណបក្សប្រឆាំងមិនអាចទទួលយកអំណាចដោយស្របច្បាប់បាន ក្រុមអ្នកទូរទស្សន៍ របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្រៅប្រទេសបានធ្វើការផ្សព្វផ្សាយ ពីការចោទប្រកាន់ពីភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោត។ ពួកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទាំងនេះបានកាត់តរូបភាពវីដេអូ បង្ហាញពីការបាញ់ផ្សែងឲ្យហូរទឹកភ្នែក បាញ់កាណុងបាញ់ទឹក និងការបង្រ្គាបពួកបាតុករ ដែលញ៉ាំងដល់ការបាត់បង់ជំនឿ លើរដ្ឋាភិបាលកាន់អំណាច ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលនេះបានត្រូវជាប់ឆ្នោតដោយរបៀបប្រជាធិបតេយ្យពីមុនមកក៏ ដោយ។
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលគ្មានការទទួលខុសត្រូវ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយជិតដិតនឹងលោកខាងលិច បានបន្ថែមប្រេងទៅលើភ្លើង ទៅលើការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានចោទប្រកាន់ទាំងនេះ មិនជួយសម្រួលស្ថានការណ៍ ឬផ្តល់ព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់ចំពោះអ្នកនយោបាយដែលចូលចិត្តប្រើការបោក ប្រាស់ប្រជាជន។
តើសេណារីយ៉ូបែបនេះ វាជាការផ្ដល់យុត្តិធម៌ ពិសេសចំពោះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) ដែលជាប់ឆ្នោតភាគច្រើនដាច់ខាតនោះ? ក្រុមចម្រុះទាំងពីរពួកនេះ មានកំហុសធ្ងន់ដោយបានប្រើប្រាស់វិធី សាស្ត្រឃោសនាបោកប្រាស់ ម្យ៉ាងវិញទៀតអ្នកបោះឆ្នោតគួរតែរក្សាការវិភាគរបស់ខ្លួនតាមភាព ពិតជាក់ស្តែង និងគួរតែប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះអ្នកនយោបាយណាក៏ដោយដែលចោទប្រកាន់ អំពីបញ្ហាអាស្រូវដ៏ធំធេងនានា ដើម្បីឆ្លៀតឱកាសកេងចំណេញនយោបាយ។
ដូច្នេះ តើអ្វីទៅជារូបមន្តទិព្វសម្រាប់ការរៀបចំបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ដើម្បីជៀសវាងការបន្លំ? មានតែព្រះទេទើបដឹង។ ជាថ្មីម្ដងទៀត គេគួរពិនិត្យនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានរបបប្រជាធិបតេយ្យចំណាស់ជាង ២០០ឆ្នាំហើយ ពួកគេនៅតែកំពុងតស៊ូដើម្បីឱ្យមានប្រព័ន្ធបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតមួយ ល្អ ហើយមានប្រសិទ្ធភាពផង។
ក្នុងន័យនេះ គេគ្មានរកឃើញផ្លូវកាត់ណាមួយ ដើម្បីលុបបំបាត់បានទាំងស្រុងនូវចំណុចខ្វះខាតនៃការរៀបចំបញ្ជី ឈ្មោះបោះឆ្នោតនោះទេ។ គេមិនគួរហៅចំណុចខ្វះខាតបែបនេះថាជាការបន្លំនោះទេ លុះត្រាតែក្នុងគោលបំណងរបស់ពួកគេគឺ ដើម្បីធ្វើឲ្យឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលជាម្ចាស់ឆ្នោតក្លាយជាមោឃៈ។
ភ្នាក់ងារអន្តរជាតិ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលបានទទួលមូលនិធិអន្តរជាតិ ដែលតាំងខ្លួនថាជាអ្នកត្រឹមត្រូវ ហើយជានិច្ចជាកាលតែងតែនៅខាងបក្សប្រឆាំង ដែលនៅស្ទើរតែគ្រប់ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យនោះ គួរពិចារណាឡើងវិញ គួរកាត់បន្ថយការទិទៀនមកលើកម្ពុជា ផ្ទុយទៅវិញគួរជួយកម្ពុជាដើម្បីធ្វើឱ្យល្អប្រសើរនូវដំណើរការរៀបចំ បញ្ជីចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។ នេះគឺជាវិធីសាស្ត្រវិជ្ជមានមួយជាជាងគិតតែថ្កោលទោស និងរិៈគន់កិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលដែលកំពុងតែខិតខំធ្វើឲ្យ មានការបោះឆ្នោតមួយមានភាពសេរី និងយុត្តិធម៌។ ជាការពិតណាស់នៅក្នុងកែវភ្នែករបស់ គណបក្សប្រឆាំង និងអ្នកគាំទ្របរទេសរបស់ពួកគេ ជានិច្ចជាកាលតែងតែគិតថាការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ពុំដែលមានភាពសេរី និងយុត្តិធម៌ នោះឡើយ។