ទស្សនៈ
របាយការណ៍អង្គការ ERA៖
តើប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតសមាមាត្ររបស់កម្ពុជាអយុត្តិធម៌មែនទេ?
នៅក្នុងអត្ថបទមុន
ខ្ញុំបានលើកឡើងនូវហេតុផលមួយចំនួនដែលថារបាយការណ៍ថ្មីៗនេះ របស់ «សម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត» ERA គួរឱ្យមានការសង្ស័យយ៉ាងខ្លាំង ដោយ ERA បានទទួលឥទ្ធិពលរបស់ភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាល
បរទេសនានា និងមិនអើពើគោរពនីតិវិធីប្រជាធិបតេយ្យដូចជាការបោះឆ្នោតជាដើម។ ក្នុងអត្ថបទនេះ និងអត្ថបទបន្តទៀត
ខ្ញុំនឹងពិនិត្យទៅលើការតវ៉ាក្នុងរបាយការណ៍ ហើយខ្ញុំនឹងបង្ហាញអំពី
«ដំណោះស្រាយ» ផងដែរ។
ប៉ុន្តែ បញ្ហាដែលលើកឡើងទាំងនេះ ក៏គួរតែត្រូវបានពិចារណា
លើអ្វីដែលពួកគេមានជារួម។ បញ្ហាមួយគឺថា ការរិះគន់តិចតួចហាក់ដូចជាថ្មី
ទោះបីជាមានការប៉ុនប៉ងក្នុងប្រព័ន្ធព័ត៌មានដើម្បីបង្ហាញថារបាយការណ៍នេះថ្មីស្រឡាងក៏ដោយ។
បញ្ហាទាំងអស់នោះធ្លាប់បាន គេឮពីមុនរួចហើយ ហើយភាគច្រើនត្រូវបានឆ្លើយតបទោវិញដោយរដ្ឋាភិបាល
ឬគណបក្សកាន់អំណាចផងដែរ។
បញ្ហាទីពីរគឺថា ភាគច្រើននៃការតវ៉ា
ឬការរិះគន់ បានបង្ហាញអំពីចេតនាដើម្បីបង្ហាញថារដ្ឋាភិបាលស្ថិតក្នុងសភាពអាក្រក់បំផុត។
ខ្ញុំសុំលើកយកឧទាហរណ៍មួយ៖ របាយការណ៍បានចំណាយបីទំព័រលើ៦០ទំព័ររបស់ខ្លួន
រិះគន់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ (ជាពិសេសទូរទស្សន៍)
ថាមានភាពលំអៀងខ្លាំងមកលើគណបក្សប្រជាជន។ គេមិនឃើញមានកន្លែងណាដែលរបាយការណ៍នេះបង្ហាញថា ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ រួមទាំងរយៈពេលមិនគិតថ្លៃ
ដែលត្រូវបានផ្តល់ដោយទូរទស្សន៍រដ្ឋចំពោះគណបក្សទាំងអស់ ដើម្បីបង្ហាញអំពីគោលនយោបាយរបស់ពួកគេនោះទេ
ម្យ៉ាងទៀតក៏របាយការណ៍នេះក៏មិនបានបង្ហាញពីចំនួនធំនៃសារព័ត៌មានខ្មែរ ដែលភាគច្រើន
គឺរិះគន់រដ្ឋាភិបាល តែគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង។
វិសមភាពក្នុងចំណោមបណ្តាខេត្ត
ផ្នែកមួយនៃរបាយការណ៍ ERA ប្រហែលជាថ្មី គឺការរិះគន់ពីវិសមភាព
ក្នុងការបែងចែកអាសនៈតាមបណ្តាខេត្ត។ របាយការណ៍នេះរិះគន់ថា សមាជិកមួយរូបនៃរដ្ឋសភា «នៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារ
តំណាងឱ្យអ្នកបោះឆ្នោត ២៦០.០៣៤នាក់ ខណៈដែលខេត្តកែបតំណាងរាស្ត្រមួយរូបតំណាងឱ្យអ្នកបោះឆ្នោត
៤២.៨៣៨នាក់។ នៅខេត្តឧត្តរមានជ័យ សមាជិករដ្ឋសភាមួយរូប តំណាងឱ្យអ្នកបោះឆ្នោត ២៣៥.៨៩៧នាក់
ប្រៀបធៀបជាមួយខេត្ត ក្រចះដែលតំណាងឱ្យ ១២១.២៩៤នាក់ » ។
ស្តាប់ទៅដូចជាថា
គណបក្សកាន់អំណាចបានរៀបចំអ្វីទុកជាមុន ហើយ ERA នឹងមិននិយាយអ្វីដែលអាចប្រាប់អ្នកអានថាជាការពិតអំពីទស្សនៈនេះទេ។ ឧទាហរណ៍ ERA នឹងមិនបង្ហាញថា
ប្រព័ន្ធបច្ចុប្បន្ននៃតំណាងដោយខេត្ត ត្រូវបានអនុវត្តន៍ជាធរមានចាប់តាំង ពីឆ្នាំ១៩៩៣
នៅពេលដែលប្រព័ន្ធនេះមិនបានបង្កើតឡើងដោយគណបក្សប្រជាជនផងនោះ ប៉ុន្តែដោយ
UNTAC ដែលមិនមាននរណាម្នាក់ លើកលែងតែខ្មែរក្រហមដែលធ្លាប់បានចោទប្រកាន់ថា ព្យាយាមគាំទ្រគណបក្សប្រជាជន។
ក្រៅពីបញ្ហាដែលថានរណាបានបង្កើតប្រព័ន្ធនេះ
តើប្រព័ន្ធនេះពិតជាអយុត្តិធម៌មែនឬ?ចម្លើយចំពោះសំណួរនេះ គឺត្រូវផ្អែកលើការពិចារណាមួយចំនួន។
ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតតែមួយគត់ ដែលអាចចាត់ទុកសន្លឹកឆ្នោតរបស់អ្នកបោះឆ្នោតទាំងអស់មានតម្លៃស្មើៗគ្នា
ហើយនៅតែអាចមានតំណាងសមាមាត្រនោះ នឹងជាប្រព័ន្ធមួយដែលចាត់ទុកប្រទេស
មួយទាំងមូលជាប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតតែមួយ។ ដូច្នេះ ចំនួនអាសនៈនៅរដ្ឋសភាសម្រាប់គណបក្សនីមួយៗ
នឹងត្រូវបានកំណត់ដោយភាគរយរបស់ខ្លួននៃការបោះឆ្នោតជាតិ។ ប្រព័ន្ធបែបនេះ មិនទាន់មានប្រជាប្រិយភាពជាទូទៅនោះទេ។
ហេតុផលគឺថា តំណាងរាស្ត្រដែលត្រូវបានជាប់ឆ្នោត មិនបានតំណាងទីតាំងជាក់លាក់ណាមួយ
ឬផ្នែកណាមួយនៃចំនួនប្រជាជន ដូច្នេះអ្នកបោះឆ្នោត មិនមានអ្នកតំណាងជាក់លាក់ ឬក៏ចរិតរបស់អ្នកតំណាងនោះ
អាចឱ្យពួកគេទទួលយកបាន ឬមិនបាន។ ម្យ៉ាងទៀតក៏មិនមានតំណាងជាក់លាក់ដែលពួកគេអាចស្នើសុំជំនួយ
ឬតវ៉ាអំពីការ គ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាល ឬតម្រូវការសម្រាប់ផ្នែកខ្លះនៃច្បាប់។ រីឯអ្នកដែលរស់ក្នុងតំបន់ដែលមានប្រជាជនតិចមានអារម្មណ៍ថាខ្លួនមិនមានតំណាង។
ប្រព័ន្ធមួយទៀត
គឺប្រព័ន្ធដែលស្រដៀងទៅនឹងប្រព័ន្ធសម្រាប់បោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងសភាជាន់ទាបរបស់អាមេរិក
ដែលខណ្ឌមានទំហំប្រហាក់ប្រហែលគ្នាតាមដែល អាចធ្វើទៅបាន ហើយខណ្ឌនីមួយៗជ្រើសរើសតំណាងមួយរូប។
ប្រព័ន្ធបែបនេះអាចផ្តល់ភាពស្មើគ្នាចំពោះអ្នកបោះឆ្នោតទាំងអស់
និងអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកបោះឆ្នោតទាំងអស់មានអ្នកតំណាង មួយរូបជាក់លាក់ ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើឲ្យសមាមាត្របានទេ។
តាមទ្រឹស្តី គណបក្សមួយអាចមានលទ្ធភាពឈ្នះ ៥០,១% នៅក្នុងខណ្ឌនីមួយៗ។
ដូច្នេះ គណបក្សនោះនឹងមានតំណាងទាំងអស់នៅក្នុងសភា ចំណែកប្រជាជនចំនួន ៤៩,៩% ទៀត មិនមានតំណាងសោះតែម្ដង។ លទ្ធភាពដែលមិនគួរចង់បានមួយទៀត មិនសូវស្របតាមទ្រឹស្តីនោះ
គឺលទ្ធផលជាក់ស្តែងនៃការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១២ ក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក គឺថាគណបក្សដែលទទួលបានចំនួនសំលេងច្រើន
បែរជាមានតំណាងតិចជាងគណបក្សមួយដែលទទួលបានសំលេងតិចជាងទៅវិញ។
ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាស្ថិតនៅចន្លោះរវាងប្រព័ន្ធហួសហេតុទាំងពីរ។
ដូច្នេះ វាមានគុណសម្បត្តិខ្លះ និងគុណវិបត្តិខ្លះនៃប្រព័ន្ធនិមួយៗ។ ប្រព័ន្ធនេះផ្តល់ជាប្រយោជន៍ដល់អ្នក
សរសេររបាយការណ៍ ERA ពីព្រោះវាអាចឱ្យអ្នកសរសរទាំងនោះមិនអើពើនឹងគុណសម្បត្តិ
ដោយផ្តោតទៅលើតែគុណវិបត្តិ ហើយចង់ឱ្យឃើញថាទាំងនេះគឺជាកំហុសរបស់រដ្ឋាភិបាល។
របាយការណ៍ ERA បានពិចារណាអំពីវិសមភាពរវាងខេត្តនីមួយៗ នៃចំនួនប្រជាជន។ ក្នុងពេលនេះ ខ្ញុំបានផ្គត់ផ្គង់ពីចំនួនសំលេងដែលបានកត់ត្រាក្នុងការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី
២៨ ខែ កក្កដា ជាមធ្យោបាយមួយក្នុងការបង្ហាញអំពីគោលការណ៍ពាក់ព័ន្ធក្នុងការបោះឆ្នោតកន្លងមក។
ក្នុងខេត្តកែប ជាខេត្តដែលមានចំនួនប្រជាជនតិចជាងគេបង្អស់
មានសំលេងឆ្នោងចំនួន ១៩.៦២៤ សំលេង ហើយសំលេងសរុបទូទាំងប្រទេសគឺ ៦.៦២៧.១៥៩។
ដូច្នេះ ប្រសិនបើខេត្តកែបត្រូវបាន
យកជាស្តង់ដារ ហើយរាល់សំលេង១៩.៦២៤ មានសិទ្ធិចាត់ទុកជាតំណាងមួយនោះ រដ្ឋសភានឹងត្រូវការយ៉ាងតិចបំផុត សមាជិក ៣៣៨រូប។
ប៉ុន្តែ
ខេត្តប៉ៃលិន មានអ្នកបោះឆ្នោត ២៦.៩១៧ ដែលមានន័យថាវាគួរមាន ១,៣៧ តំណាងនៅក្នុងរដ្ឋសភាដែលមានសមាជិក៣៣៨
ដូច្នេះ
ខេត្តប៉ៃលិននឹងអាចត្រូវមានតំណាង ខ្វះឬលើសពីសមាមាត្រ។ ដើម្បីរើសតំណាងឱ្យអ្នកបោះឆ្នោតខេត្តកែប
និងប៉ៃលិនបានស្មើគ្នាខេត្តកែបនឹងត្រូវការមានអ្នកតំណាង២០រូប ហើយប៉ៃលិន២៧រូប។ មានន័យថា
អ្នកបោះឆ្នោតនៃខេត្តកែប និងប៉ៃលិនអាចត្រូវបានផ្តល់តំណាងស្មើគ្នា បានតែតាមរយៈអត្រាជាតិមួយនៃតំណាងមួយរូបក្នុងអ្នកបោះឆ្នោត
១.០០០នាក់។ ការអនុវត្តអត្រានោះ តម្រូវឱ្យរដ្ឋសភាមួយមានសមាជិក ៦.៦២៧រូប។ ហើយវាកាន់តែអាក្រក់ទៅទៀត
នៅពេលដែលចំនួនមិនសមស្របក្នុងខេត្តផ្សេងៗទៀតត្រូវបានយកមកគណនា។
មធ្យោបាយមួយទៀតនៃការដោះស្រាយភាពមិនស្មើគ្នារវាងខេត្តនិងខេត្ត
ដោយមិនមាន ការពង្រីកចំនួនសមាជិករដ្ឋសភា នឹងអាចជាការរួមបញ្ចូលគ្នានូវខេត្តពីរ ឬច្រើនឱ្យទៅជាមណ្ឌលបោះឆ្នោតតែមួយ ឧទាហរណ៍ខេត្តស្ទឹងត្រែង
រតនគីរី និងមណ្ឌលគីរី ជ្រើសរើសតំណាងតែមួយរូបប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ខេត្តបី។ នេះនឹងផ្លាស់ប្តូរអ្វីៗចំពោះបញ្ហានៃមណ្ឌលបោះឆ្នោតតែមួយ
ដោយបណ្តាលឱ្យមានការរារាំងខេត្តតូចៗមិនឱ្យមានតំណាងមូលដ្ឋាន។
របាយការណ៍ ERA មិនបានគាំទ្រការពង្រីកទំហំរដ្ឋសភា ឬក៏ការច្របាច់បញ្ចូលគ្នានូវ ខេត្តផ្សេងៗ ឱ្យទៅជាមណ្ឌលបោះឆ្នោតតែមួយនោះទេ។ អ្វីដែលរបាយការណ៍នេះលើកឡើង
គឺរិះគន់ការជ្រើសរើសដែលមិនអាចចៀសវាងបានរវាងតំណាងឱ្យមូលដ្ឋាន និងវិសមភាពក្នុងចំណោមអ្នកបោះឆ្នោត
ព្រោះថាការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវបញ្ហាមួយ នឹងធ្វើឱ្យបញ្ហាមួយទៀតកាន់តែអាក្រក់
ហើយនាំឱ្យទ្វេរគ្រោះនេះ ដែលមិនអាចផ្តាច់ចេញពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រនោះ
គឺជាកំហុសរបស់រដ្ឋាភិបាល ទោះជាតាមវិធីណាក៏ដោយ។
ការបែងចែកអាសនៈឡើងវិញ
ការតវ៉ាបន្ទាប់បន្សំរបស់ ERA គឺថា ការបែងចែកអាសនៈឡើងវិញនៅតាមខេត្តមួយចំនួន
គឺមិនរៀបចំធ្វើកន្លងមកអស់រយៈពេល «មួយទសវត្ស» មកហើយ។
នេះវាជាការត្រឹមត្រូវហើយ ក៏ប៉ុន្ដែវាមិនមែនជារឿងសំខាន់នោះទេ។
វាហាក់ដូចជាត្រូវបានគេរាប់បញ្ចូលប៉ុណ្ណោះ ពីព្រោះអ្នកនិពន្ធត្រូវបានគេតម្រូវឲ្យលើកពីបញ្ហាឡើងនេះ
ដោយមិនចាំបាច់ខ្វល់ពីសារៈសំខាន់នោះឡើយ។
របាយការណ៍នេះ បានលើកឡើងប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ការបែងចែកអាសនៈរបស់
NDI។
(វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ
ជាភ្នាក់ងារមួយបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកាំង ដែលកាលណោះការបែងចែកអាសនៈនៅសហរដ្ឋអាមេរិកកើតឡើងតែម្ដងគត់
ក្នុងមួយទសវត្ស ការពិត NDI មិនដែលជំទាស់សោះ) ។
របាយការណ៍នេះ
គឺមានបំណងចង់បង្ហាញភាពមិនត្រឹមត្រូវនៃការបែងចែកអាសនៈ ព្រោះថាអំណោយផលដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ក៏ប៉ុន្ដែខេត្តចំនួន ១៤ បើមានការបែងចែកឡើងវិញនោះ មិនធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលចំនួនអាសនៈនោះទេ។
ខេត្តចំនួន ៥ អាចនឹងកើនចំនួនអាសនៈ (សៀមរាប ២ អាសនៈ និងថែម ១អាសនៈ
ដល់ខេត្តបាត់ដំបង កំពង់ស្ពឺ ឧត្តមានជ័យ និងព្រះវិហារ)។ ខេត្តក្រុង ៥ទៀត
នឹងបាត់បង់អាសនៈ ខេត្តកំពង់ចាម បាត់បង់២អាសនៈ និងខេត្ត-ក្រុង ៤ទៀត បាត់បង់ ១អាសនៈ គឺ
កំពត កណ្ដាល ភ្នំពេញ ព្រៃវែង បាត់ដំបង ។ តើការបែងចែកអាសនៈឡើងវិញនោះ
អាចនឹងធ្វើឲ្យចេញលទ្ធផលខុសគ្នាឬទេ?
សន្លឹកឆ្នោតនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា
និងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ អាចនឹងទទួលជិតប្រហាក់ប្រហែលគ្នា
នៅខេត្តកំពង់ចាម និងខេត្តសៀមរាប ដោយសារអាចនឹងកាត់បន្ថយអាសនៈខេត្តកំពង់ចាម
ចំនួន ២ បានន័យថា គណបក្សទាំងពីរ នឹងបាត់បង់អាសនៈ ១ រៀងៗខ្លួន
ហើយការដែលបង្កើនអាសនៈ ២ នៅខេត្តសៀមរាបនោះ នឹងបន្ថែម
១អាសនៈដល់គណបក្សទាំងពីរ។
នៅឧត្តមានជ័យ និងព្រះវិហារ
ការបែងចែកអាសនៈរបស់ ERA ទៅលើខេត្តទាំងពីរនេះ
អាចបង្កើនអាសនៈ ពី ១ ទៅ ២ អាសនៈ ដែលអាចធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា
កើនអាសនៈ ១អាសនៈ ក្នុងខេត្តទាំងពីរនោះ កាលពីសម័យបោះឆ្នោតថ្ងៃទី ២៨
ខែកក្កដា ២០១៣កន្លងទៅ។ នៅកំពង់ស្ពឺ ខេត្តដែលគណបក្សទាំងពីរ
បានទទួលអាសនៈបីៗ នោះ តែគណបក្សសង្រ្គោះជាតិបានទទួលសម្លេងច្រើនជាង ដូចនេះ
នឹងអាចទទួល ១អាសនៈបន្ថែម។ រីឯខេត្តបាត់ដំបងវិញ អាសនៈបន្ថែមចំនួន ១
អាចបានដល់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។ មកដល់ពេលនេះ ការបូកចុះឡើង គឺគ្មានអ្វីប្រែប្រួលទេ។
នៅក្នុងចំណោមខេត្ត ៤ទៀត
ដែលខេត្តនីមួយៗ នឹងបាត់បង់អាសនៈទៅតាមការបែងចែកឡើងវិញរបស់វិទ្យាស្ថាន
NDI ដូចជានៅក្នុងខេត្តកំពតដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា
និងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលគណបក្សមួយៗ ទទួល ៣អាសនៈ ដូចនេះ
អាសនៈដែលបាត់នោះ នឹងត្រូវបានទទួលដោយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ
ដោយសារគណបក្សនេះ ទទួលសម្លេងឆ្នោតតិចជាងគណបក្សប្រជាជន ២២.០០០សម្លេង។
នៅខេត្តព្រៃវែង គណបក្សសង្រ្គោះជាតិឈ្នះ បាន ៦អាសនៈ
រីឯគណបក្សប្រជាជនបានទទួល ៥អាសនៈ ដូចនេះនឹងញ៉ាំងឲ្យគណបក្សសង្រ្គោះជាតិបាត់បង់មួយអាសនៈ
ប្រសិនបើការបែងចែកជាសមាមាត្រនៅខេត្តនោះ ចុះមកនៅត្រឹម ១០អាសនៈ។
នៅកន្លែងដទៃទៀត នៅខេត្តកណ្ដាល និងរាជធានីភ្នំពេញ ដែលមានការកាត់បន្ថយចំនួយមួយអាសនៈនោះ
នឹងបានអំណោយផលដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ នេះក៏ដូចគ្នាដែរ
គឺពុំមានការប្រែប្រួលចំនួនតំណាងរាស្ដ្រដែលជាប់ឆ្នោតនោះ ប្រសិនបើគេអនុវត្តតាមការបែងចែកអាសនៈឡើងវិញ
របស់វិទ្យាស្ថាន NDI ។
ដូច្នេះហើយ វាជាក់ច្បាស់ណាស់
ការយឺតយ៉ាវក្នុងការបែងចែកអាសនៈឡើងវិញ នឹងមិនបានញ៉ាំងឱ្យលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតផ្លាស់ប្ដូរនោះទេ។
លើសពីនេះទៀត អ្វីដែលប្រត្យក្ស និងសំខាន់នោះ គឺតាមទស្សនៈវិស័យរបស់ ERA ដែលថាអ្វីដែលមិនល្អឥតខ្ចោះនោះ
គឺបានមកពីផែនការសម្ងាត់របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ គ្មាននរណាម្នាក់អាចប្រមាណទុកជាមុនថា
ការបែងចែកអាសនៈឡើងវិញនេះ អាចចំណេញដល់គណបក្សប្រជាជន ឬក៏ដល់គណបក្សប្រឆាំងនោះឡើយ។
By
Allen Myers