ថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១២
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ ទាក់ទងទៅនឹងចរិតរបស់គណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា
ជាពិសេសគឺគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងលោក សម រង្ស៊ី តែម្តង។ បន្ទាប់ពីលោក
សម រង្ស៊ី បានប្រព្រឹត្តនូវអំពើខុសឆ្គងដូចជាបញ្ហាដកតម្រុយព្រំដែន
រួមជាមួយនិងបញ្ហាផ្សេងៗទៀតដែលបង្កចលាចលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
ហើយមិនទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់នូវទង្វើរបស់គាត់នោះ
និងបានចាកចេញទៅក្រៅប្រទេសដោយគ្មាននរណាដេញគាត់នោះទេ។ ឥឡូវនេះ សម
រង្ស៊ី គាត់កំពុងតែខ្លាចស្រមោលខ្លួនឯង
គឺខ្លាចនូវទង្វើរបស់ខ្លួន
ដោយខិតខំប្រឹងប្រែងស្វះស្វែងគ្រប់រូបភាពទាំងអស់
ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យខ្លួនបានវិលមកប្រទេសកម្ពុជាវិញ
ដូចជាការស្នើសុំទៅបរទេសនានាជាដើម។ល។
ដែលគាត់ធ្លាប់ថាជាមិត្តភក្ត្ររបស់គាត់នោះ។
ប៉ុន្តែមកទល់ពេលនេះគឺមានរយះពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយគឺ សម រង្ស៊ី
នៅតែគេចពីសំណាញ់ច្បាប់ដដែល។ ជុំវិញបញ្ហានេះ
សូមលោកបណ្ឌិតជួយបញ្ជាក់ជូនជនរួមជាតិដើម្បីស្វែងយល់
ថាតើទង្វើរបស់លោក សម រង្ស៊ី
ត្រឹមត្រូវដែរឬទេនៅពេលដែលប្រព្រឹត្តិអំពើខុសឆ្គងនៅក្នុងប្រទេស
ខ្លួនបែបនេះ ហើយបែរជាទៅសុំអន្តរាគមន៍ពីបរទេសទៅវិញបាទ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានយល់
ថាតើហេតុអ្វីបានជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំង
ដែលតែងតែប្រឆាំងនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះ
គឺមូលហេតុមកពីគណបក្សប្រឆាំងគ្មានមូលដ្ឋាននៃភាពម្ចាស់ការអំណាច
នយោបាយរបស់ខ្លួនទេ គឺគេប្រើឡើងតែតួអង្គបរទេស។
ខ្ញុំចង់បញ្ជាក់អំពីចរិតលក្ខណៈដែលគណបក្សប្រឆាំងមានពីមុនមក។
ចលនាដែលប្រឆាំងនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា
គឺមានទិដ្ឋភាពគ្មានម្ចាស់ការនៃអំណាចរបស់ខ្លួនទេ
ក្នុងការប្រើជាតួអង្គមួយជជែកដោះស្រាយជាមួយតួអង្គមួយទៀតក្នុង
ក្របខណ្ឌជាតិរបស់ខ្លួននោះ គឺឲ្យតែកើតមានបញ្ហា
ទោះបីជាបញ្ហានោះកើតឡើងដោយសារខ្លួនជាអ្នកបង្ក
ឬក៏បញ្ហាទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់
ឬក៏បញ្ហាតតាំងគ្នាយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ គឺគេតែងតែយកបរទេសដាក់មុខដែរ។
សូម្បីតែការឃោសនានយោបាយក៏យកបរទេសដាក់មុខ
ការបង្រួបបង្រួមជាតិក៏យកបរទេសដាក់មុខ ការស្វែងរកសន្តិភាព
ទោះបីជាបរទេសមិនទទួលជោគជ័យក៏គេនៅតែឲ្យតម្លៃបរទេសដាក់មុខដែរ
ដំណើរការកសាងប្រទេសក៏យកបរទេសមកដាក់មុខដែរ
ដោយគេមិនគិតអំពីកម្លាំងជាតិទេ។
ទាំងនេះគឺជាប្រពៃណីរបស់គណបក្សប្រឆាំងដែលតែងតែប្រើ
តាំងពីយើងផ្តួលរំលំរបបខ្មែរក្រហមនៅថ្ងៃ៧មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ មកម្លេះ។
សូម្បីតែដំណើរការចរចារសន្តិភាព
ដែលប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្តួចផ្តើមគំនិតក៏មានការជួបប្រទះ
ទៅនឹងភាគីម្ខាងទៀត គឺមិនមែនយកការជជែកផ្ទៃក្នុងជាតិនោះទេ
គឺយកតែរឿងបរទេសមកដាក់មុខជារហូត។
ចរិតនេះគឺបានបន្តរហូតមកដល់គណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ។ លោក
សម រង្ស៊ី បើសិនជាគណបក្សមួយដែលគ្មានអសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភា
ហើយមិនដឹងជាទៅស្រែកត្រង់ណានោះ
ហើយអស់សង្ឃឹមមិនហ៊ានជជែកជាមួយខ្មែរ
គឺចេះតែស្រែកជាមួយបរទេសក៏ចេះតែបន្តទៅ។ ប៉ុន្តែគណបក្ស សម រង្ស៊ី
មាននីត្យានុកូលភាពអំណាចនយោបាយយ៉ាងហោចណាស់ក៏២៦អសនៈក្នុងចំណោម១២៣
ដែរ អញ្ចឹងនេះជាចលនានៃអំណាចនយោបាយមួយនៅក្នុងសភារបស់ខ្លួន
ចុះហេតុអ្វីបានជាមិនធ្វើនយោបាយដោយផ្អែកទៅលើភាពម្ចាស់ការ
និងអធិបតេយ្យនយោបាយរបស់បក្សប្រឈមតទល់ជាមួយនឹងភាគីម្ខាងទៀត
ដែលជាក្រុមភាគច្រើនគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងសភាទៅ?
ដែលគេហៅថាការតតាំងគ្នានៃកម្លាំងសមាមាត្រខាងនយោបាយនៅក្នុងរដ្ឋសភា
តាមប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋបែបប្រជាធិបតេយ្យសភានិយមទៅ។
ផ្ទុយទៅវិញមន្ត្រីនយោបាយគណបក្សប្រឆាំង
និងអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង
គឺគេតែងតែឃោសនាឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរសង្ឃឹមជឿជាក់ទៅលើបរទេសទៅវិញ
គេមិនដែលឃោសនាឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការសង្ឃឹមជឿជាក់
និងការខំប្រឹងប្រែងរវាងក្រុមភាគច្រើន និង
ក្រុមភាគតិចក្រោមប្រធានបទជាតិយើងទេ។
ទោះបីជាបញ្ហានោះជាបញ្ហាតូចឬបញ្ហាធំ
គឺគេមិនយកបរិបទខ្មែរមកដោះស្រាយទេ គឺគេយកបរទេសមកដោះស្រាយ។
ប៉ុន្តែរាល់បញ្ហាទាំងនោះគឺសុទ្ធតែបរាជ័យទាំងអស់
ពីព្រោះគ្មានបរទេសណាគេមកខ្វល់ជាមួយគណបក្សប្រឆាំងទេ។
កាលពីមុនគេអាចជឿទៅលើអ្វីដែលគណបក្សប្រឆាំងលើក
ប៉ុន្តែពេលនេះពីនីតិកាលមួយទៅនីតិកាលមួយ
បរទេសគេមើលឃើញថាគណបក្សប្រឆាំងនិយាយគ្មានភាពជាក់ស្តែង
ក្នុងទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាទេ
ពីព្រោះបរទេសគេមានតំណាងទូតគេ គ្រប់ទីកន្លែងប្រចាំនៅកម្ពុជា
នៅភ្នំពេញក្តី នៅតាមខេត្តក្តី
គេថែមទាំងដឹងអំពីសមត្ថភាពធ្វើនយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំងថែមទៀត
ថាគណបក្សនេះពុំមានសមត្ថភាពក្នុងការតស៊ូមតិ
ឬពិភាក្សាគ្នារវាងគណបក្សប្រឆាំង និងគណបក្សគ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាលទេ
គឺមានតែការបង្ករឿងបង្កទំនាស់
ប៉ុន្តែពេលមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់
ក៏ស្រាប់តែចាកចេញទៅក្រៅប្រទេសទៅប្តឹងផ្តល់បរទេស
ហើយចរិតប្តឹងផ្តល់បរទេសនេះគឺបានធ្វើឲ្យគេធុញទ្រាន់ទៀតផង។គណបក្ស
ប្រឆាំងដែលតែងតែលើកអំពីអាមេរិកនោះ
ជាក់ស្តែងគឺរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា
បច្ចុប្បន្នគឺមានភាពលូតលាស់ខ្លាំងណាស់។
បើនិយាយអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា
ជាមួយសហគមអន្តរជាតិ ជាមួយមហាអំណាចនានា ជាមួយសហភាពអឺរុប។ល។
គឺមានការលូតលាស់ច្រើនណាស់។
រីឯគណបក្សប្រឆាំងទេដែលបាត់បង់ជំនឿទុកចិត្តពីសហគមអន្តរជាតិ
ដូច្នេះហើយគណបក្សប្រឆាំងគឺនៅតែមិនព្រមទទួលស្គាល់ទៀត
បែរជានៅតែបំប៉ោងបោកប្រជាពលរដ្ឋថាអន្តរជាតិគាំទ្រខ្លួន
ក៏ប៉ុន្តែអត់មានទេ សូម្បីតែអាមេរិកក៏ដកថយដែរ។
-មតិលោក សត្យា រក្ស
យើងឃើញថាសព្វថ្ងៃនេះគណបក្សប្រឆាំង
និងគណបក្សប្រឆាំងដូចគ្នាក៏គាត់មិនត្រូវគ្នាដែរ។
ពួកគាត់តែងតែអះអាងថាជាអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ហើយសម រង្ស៊ី
ក៏សុទ្ធតែជាអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ
ប៉ុន្តែធាតុពិតអ្នកប្រជាធិបតេយ្យទាំងពីរហ្នឹង
កំពុងតែប្រខាំគ្នាគ្មានសេចក្តីថ្លៃថ្នូរទាល់តែសោះ។
គ្រាន់តែប្រសាសន៍របស់សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីបានធ្លាយតាមរយះឯកសារ
ថតសម្លេងនោះ គឺបានធ្វើឲ្យគណបក្សនីមួយៗ
ហាក់ភ័យខ្លាចក្នុងការទាក់ទងជាមួយនឹងសម្តេចផងដែរ។ ឧទាហរណ៍
ដូចជាម្សិលមិញ ម្សិលម្ងៃនេះ កឹម សុខា បានខឹងនឹង គង់ គាំ
ខ្លាំងណាស់ពីរឿង គង់ គាំ
លើកយកអ្វីដែលជាប្រសាសន៍របស់សម្តេចនិយាយជាមួយ កឹម សុខា ដែល សម្តេច
និយាយថា អាឡូខា ហើយសុខា នោះបានឆ្លើយថា បាទ! បាទ! បាទ! នោះ។ ឥឡូវនេះកឹម
សុខា កំពុងតែលើកនូវប្រសាសន៍របស់សម្តេច
ដែលរំលឹកនូវអានុស្សាវរីយ៍ជាមួយ គង់ គាំនោះ ត្រូវបាន កឹម សុខា
យកមកប្រើប្រាស់ដែរ។
-មតិលោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
អ្វីដែលលោក សត្យា រក្ស បានលើកមកនេះ
គឺដើម្បីឲ្យដឹងថាជាមូលហេតុអ្វី។ អស់លោកអ្នកប្រឆាំង
តែងតែបន្លឺសម្លេងជាសាធារណៈជូនប្រជាពលរដ្ឋថាគេនោះ
គឺដូចជាសត្រូវជាមួយប្រមុខរដ្ឋាភិបាល សត្រូវនឹងរដ្ឋាភិបាល
សត្រូវនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែគេលេងមុខពីរ។
តាមពិតក្រោយខ្នង គេអរណាស់ឲ្យតែបានសន្ទនាជាមួយប្រមុខរដ្ឋាភិបាល។
កាលពីលោក កឹម សុខា នៅជាប្រធានមជ្ឍមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា
មានវេទិកាមួយដែលសម្តេចប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលបានអញ្ជើញតំណាងអង្គការ
NGO សិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួនមានលោក កឹម សុខា ចូលរួមដែរនោះ។
ក្រោយពេលចេញមកជួបគ្នានៅក្រៅលោក កឹម សុខា
និយាយមួយម៉ាត់ណាក៏សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីៗដែរ
ចំណុចនេះខ្ញុំគិតថាបុរសមុខពីរ ឬនារីមុខពីរនៅក្នុងរូបភាព NGO
ឬរូបភាពប្រឆាំងនេះគឺវាអត់ស្មោះត្រង់។
តើយើងធ្វើនយោបាយចាំបាច់ទៅប្រឆាំងនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី
ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល
ប្រឆាំងនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបែបសត្រូវធ្វើអី?។យើងអាចប្រឆាំង
តទល់គ្នាតែនៅក្នុងគំនិតនយោបាយបានហើយ។នាយករដ្ឋមន្ត្រីគឺជារបស់ជាតិ
កម្ពុជា គឺជាស្ថាប័ន គឺលែងជាបុគ្គលហើយ
ព្រោះជាប់ឆ្នោតជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាល អញ្ចឹងជារបស់ជាតិហើយ។
នៅពេលដែលយើងប្រកួតប្រជែងគ្នាទេដែលយើងត្រូវដណ្តើមយកកន្លែងដែលនៅ
ស្ថាប័នជាតិ។ដូច្នេះគឺមិនមែនជាសត្រូវនឹងគ្នាទេ វាគឺជាការតស៊ូមតិ
តតាំងគ្នានិងត្រួតពិនិត្យគ្នាទេ។
តាមពិតវប្បធម៌ប្រជាធិបតេយ្យ ការសន្ទនារវាងមេបក្សប្រឆាំង
និងប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ឬថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល
គឺជាវប្បធម៌ដ៏ល្អបំផុត ហើយគ្មានអ្វីដែលអាក្រក់ទេ។
ចំណុចនេះក៏កម្ពុជាយើងធ្លាប់ធ្វើដែរ
ប៉ុន្តែគណបក្សប្រឆាំងចាត់ទុកថាជាការអាក្រក់។ លោក សម រង្ស៊ី
ក៏ធ្លាប់ជួបជាមួយប្រមុខរដ្ឋាភិបាល
ជជែកអំពីបញ្ហាមួយចំនួនហើយល្អូកល្អើនគ្នាទៀត
ប៉ុន្តែគេមិនបន្តវប្បធម៌នេះ
ដោយសារតែក្រុមនិន្នាការប្រឆាំងនាំគ្នារិះគន់លោក សម រង្ស៊ី
ថាគណបក្សប្រឆាំងលែងប្រឆាំងទៅវិញ។
ប៉ុន្តែដល់ពេលលេចចេញនូវការសន្ទនាសម្ងាត់រវាងប្រមុខរដ្ឋាភិបាល
ដែលពួកគេធ្លាប់ប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋថាដូចជាសត្រូវនឹងគ្នានោះ
អញ្ចឹងគេខ្មាស់ខ្លួនឯង។ចំណុចនេះហើយសូមប្រជាពលរដ្ឋយល់ថា
ពួកអ្នកប្រឆាំងទាំងនោះមិនមែនប្រឆាំងក្នុងន័យប្រជាធិបតេយ្យទេ
ពួកគាត់នេះប្រឆាំងមុខពីរ គឺនៅពីមុខជាសត្រូវ
ប៉ុន្តែនៅពីក្រោយខ្នងអរណាស់ឲ្យតែបានសន្ទនាជួបជាមួយ
ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល។
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ សូមលោកបណ្ឌិតជួយជម្រាបជូនជនរួមជាតិយើង
អំពីទស្សនៈវិស័យរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលយើង
ក្នុងការប្រើប្រាស់នូវនយោបាយបន្តវេនដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយ
ដែលយើងហៅថាបណ្តុះទំពាំងឲ្យស្នងឬស្សី បន្តិចបាទ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ នេះជាចំណុចល្អ ពាក់ព័ន្ធនឹងបរិបទនេះ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយល់
នយោបាយយុវជន នយោបាយបន្តវេននេះសំខាន់ណាស់ នៅប្រទេសណា
ក៏ដូចប្រទេសណាដែរគឺសម្រាប់ការវិវឌ្ឍន៍ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់
គឺមិនមែនគ្រាន់តែជាការផ្លាស់ប្តូរពេលវេលាទេ
សូម្បីតែការវិវឌ្ឍន៍របស់មនុស្សក៏មានជំហ៊ានទៅមុខដែរ។
អញ្ចឹងហើយការគ្រប់គ្រងប្រទេស និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស
គឺត្រូវការកម្លាំងជានិរន្ត
ហើយកម្លាំងជានិរន្តនេះគឺមានជំនាន់របស់វា។ ឧទាហរណ៍
មុនពេលដែលយើងឈានមកដល់ថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា គឺពីជំនាន់មុនៗ
យើងឃើញអ្នកនយោបាយចាស់ៗពីដើម ដែលមានតួនាទីដឹកនាំរដ្ឋ ឬរដ្ឋាភិបាល
ក៏បានបន្សល់នូវបញ្ហាច្រើនណាស់សម្រាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយ
ហើយអ្នកជំនាន់ក្រោយដែលទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលធនធាន
របស់ខ្លួននោះក៏បានសិក្សាស្វែងយល់អំពីបញ្ហាហេតុផល
អង្គសេចក្តីនៃបញ្ហាកម្ពុជាដែលកើតមាន និងសេសសល់ពីជំនាន់មុននេះដែរ។
គណបក្សប្រឆាំងតែងតែយល់ច្រឡំថា
បញ្ហាបច្ចុប្បន្ននេះគឺសុទ្ធតែកើតចេញពីយើងបច្ចុប្បន្ននោះគឺមិនមែនទេ
។
មានបញ្ហាខ្លះគឺកើតនៅពេលបច្ចុប្បន្នដែរដូចជាបញ្ហាទីផ្សារសេរីជាដើម
ក៏ប៉ុន្តែក៏មានរឿងជាច្រើនណាស់ដែលសេសសល់ពីអតីតកាល ។
បញ្ហាដែលសេសសល់ពីរបបប៉ុល ពត
ក៏នៅមានសល់រហូតមកដល់ពេលនេះដែរ។ដូច្នេះហើយការអភិវឌ្ឍន៍នូវធនធាន
មនុស្សរបស់ជំនាន់មុនគឺហួសហើយ
គឺចូលដល់ការបន្តជំនួសពីជំនាន់ក្រោយ
ដើម្បីសិក្សាបញ្ហានេះជាបន្តទៀតដែលវាជានិរន្តរភាពនយោបាយនៃការ
ពិចារណានេះឯង។តើប្រជាពលរដ្ឋបាននឹកឃើញទេ ឬក៏ភ្ញាក់ផ្អើលទេ
ខ្ញុំនិយាយនេះគឺក្នុងទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងទេ
ការគ្រប់គ្រងប្រទេសក្រោយថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា
គឺជាជំនាន់ថ្មីសុទ្ធសាធ
ហើយពេលហ្នឹងគឺផ្នត់គំនិតនៃការទទួលស្គាល់អ្នកជំនាន់ចាស់
ដែលកាន់របបមុនៗ រហូតដល់បន្សល់ឲ្យមានជំលោះ
រហូតក្លាយជារបបប៉ុលពតនេះ។ ដល់ថ្ងៃ ៧ មករា
ក្រោយថ្ងៃរំដោះការដឹកនាំប្រទេសគឺ ស្ថិតនៅក្នុងសតិសម្បជញ្ញៈ
របស់ថា្នក់ដឹកនាំជំនាន់ក្រោយ តើពេលហ្នឹងមាននរណាទុកចិត្តថា
ជំនាន់ក្រោយអាចដឹកនាំប្រទេសមកដល់ពេលនេះទេ?
ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍ហើយក្នុងទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងទេ
តើមានអ្នកណាភ្ញាក់ផ្អើលទេ នៅពេលដែល សម្តេច ហ៊ុន សែន
លោកមានអាយុ ២៧ ឆ្នាំ ធ្វើជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេស
នៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តកម្ពុជា
ហើយក្រោយមកនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា
សួរថាមានការភ្ញាក់ផ្អើលទេ? ឬក៏យើងមានការបន្តុះបង្អាប់
តើនយោបាយការបរទេសក្នុងស្ថានភាពហ្នឹង តើក្នុងវ័យ ២៧ ឆ្នាំហ្នឹង
ត្រូវពុះពារអ្វីខ្លះ? ទើបបានសម្រេចនយោបាយការបទេសដល់ពេលនេះ។
ចំណុចមួយទៀតនៅពេលដែលមានការផ្លាស់ប្តូរជួរដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល
របស់សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលគឺ
សម្តេចនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន
បានទទួលការទុកចិត្តពីគណបក្សធ្វើជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋ
មន្រ្តីក្នុងអាយុចន្លោះ ៣៥-៣៦ សួរថា មានការភ្ញាក់ផ្អើល
និងគួរឲ្យមានមោទនៈភាពទេកាលហ្នឹងគិតមកដល់ពេលនេះ?
យើងពិចារណានៅពេលដែលធ្វើការចរចា
រវាងភាគីទំនាស់ខ្មែរគឺរដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា
និងរដ្ឋាភិបាលត្រីភាគីរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាភាគីមួយ
បើនិយាយពីវ័យ និងបទពិសោធន៍គឺខុសគ្នា ហើយបើនិយាយពីចំនួន ៣
ទល់ ១ តើយើងទទួលស្គាល់សមត្ថភាពអ្នកជំនាន់ក្រោយឬទេ?
លទ្ធផលមកដល់ពេលនេះ ត្រង់ហ្នឹងដែលខ្ញុំចង់បញ្ជាក់ថា
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺឲ្យតម្លៃនយោបាយបន្តវេន
និងនយោបាយយុវជនខ្លាំងណាស់។
យើងគិតមើលនៅក្នុងជួរដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា
អ្នកដែលទទួលតួនាទីដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល មានវ័យអាយុតិចជាង
អ្នកដឹកនាំគណបក្ស និងអ្នកដឹកនាំរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា សួរថា
ពេលហ្នឹងថាមពលនៃការដឹកនាំហ្នឹង តើយើងឲ្យតម្លៃនយោបាយបន្តវេន
នយោបាយប្តូរជំនាន់ហ្នឹងឬអត់? ចំណុចហ្នឹងប្រសិទ្ធិភាពខ្លាំងណាស់
ត្រង់ហ្នឹងហើយ ដែលគណបក្សប្រឆាំងគួររៀនសូត្រ
ពីព្រោះមិនមែនមានន័យថា បដិសេធអ្នកជំនាន់ចាស់ទេ
ប៉ុន្តែត្រូវឲ្យមាននិរន្តរភាព ឲ្យអ្នកជំនាន់ក្រោយបន្តហ្នឹងឯង
ហើយចំណុចហ្នឹងដែលខ្ញុំមើលឃើញ
ទស្សនៈវិស័យដែលខ្ញុំមើលឃើញទៅមុខហ្នឹង គឺយើងឃើញថា នយោបាយយុវជន
និងនយោបាយបន្តវេនរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា
ហើយនិងការយកចិត្តទុកដាក់របស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល
ក្នុងការយកចិត្តទុកដាក់បណ្តុះធនធានមនុស្សដល់ជំនាន់ក្រោយ
ដល់យុវជន រហូតដល់កុមារទៀត សំខាន់ណាស់រួមទាំងបរិមាណ
និងគុណភាព។ មិនមែនបណ្តុះយុវជន
ដូចខាងគណបក្សប្រឆាំងអូសទាញបានយុវជនបន្តិចបន្តួច
គ្រាន់តែបង្ហាត់ឲ្យចេះជេរគណបក្សដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល
ជេរនាយករដ្ឋមន្រ្តី ជេររដ្ឋាភិបាលនោះទេ។
អាហ្នឹងមិនមែនជានយោបាយបន្តវេនទេ
បន្តវេនដែរបន្តវេនជេរពីមនុស្សចាស់មកមនុស្សក្មេង ប៉ុន្តែឲ្យថា
ក្នុងន័យនយោបាយយុវជន នយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ នយោបាយបន្តវេន
ក្នុងន័យអភិវឌ្ឍន៍
គឺគណបក្សប្រឆាំងកំពុងតែអន្លង់អន្លោចនៅក្នុងអន្លង់មរណៈខ្លួនឯង
ហើយ។
លោក សត្យា រក្ស
សំណួរ៖ ដូចបងប្អូនមើលឃើញហើយ
ហើយគិតមកទល់ពេលនេះទាក់ទៅនឹងសាលារៀននេះគឺមានតួនាទីសំខាន់
ណាស់ នៅក្នុងការបណ្តុះនូវធនធានមនុស្ស
ខាងផ្នែកចំណេះដឹងចំណេះគិតហ្នឹងឯង។
យើងរាប់ចាប់តាំងពីបឋមសិក្សា រហូតដល់អនុវិទ្យាល័យ វិទ្យាល័យ
សាកលវិទ្យាល័យ យើងឃើញថា ស្ទើគ្រប់ខេត្តខណ្ឌទាំងអស់
ដែលជាឱកាសសម្រាប់យុវជនរបស់យើងមានឱកាសទៅក្រេបយកចំណេះដឹង
ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ខ្លួនឲ្យក្លាយទៅជាធនធានមនុស្សដែលមានសារៈសំខាន់។
ប៉ុន្តែយើងសួរថា សាលារៀនដ៏ច្រើន រួមជាមួយប្អួន ក្មួយៗ
ដែលកំពុងសិក្សាទាំងមមាញឹកនេះ
តើគណបក្សប្រឆាំងគេទទួលស្គាល់ការពិតទេ ចំពោះបញ្ហានេះ។
គណបក្សប្រឆាំងគឺគេចាត់ទុកសាលារៀននេះជាកន្លែងដែលគ្មានប្រយោជន៍
សម្រាប់មនុស្សនោះទេ គេបន្តុះបង្អាប់គ្រប់បែបយ៉ាងទាំងអស់ មិនថា
តែសាលារៀន ផ្លូវ ស្ពាន
គ្រប់បែបយ៉ាងគឺសុទ្ធតែប្រធានបទដែលគណបក្សប្រឆាំង
គាត់ច្រានចោលទាំងអស់។
ចំណុចនេះហើយដែលធ្វើគណបក្សប្រឆាំងកាន់តែថយនូវការគាំទ្រពី
សំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋ
ពីព្រោះគាត់ដើរផ្ទុយពីឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
ខ្ញុំមានរឿងមួយទៀតដែលចង់ឲ្យលោកបណ្ឌិតជួយបំភ្លឺផងដែរ
យើងឃើញថា នៅកម្ពុជារបស់យើង
ជាពិសេសបន្ទាប់ពីប្រទេសយើងមានការអភិវឌ្ឍន៍ មានស្ពាន មានផ្លូវ
មានសាលារៀន មានមន្ទីរពេទ្យ រួមជាមួយនិងជីវភាពរស់នៅ
របស់ប្រជាពលរដ្ឋយើងបានប្រសើរឡើង គឺបញ្ហា
ដែលកើតមាននៅក្នុងស្រុកយើងក្រៅពីបញ្ហាផ្សេងៗនោះ
ខ្ញុំចង់លើកយកអំពីបញ្ហាដីធ្លីបន្តិច
ដើម្បីដាក់ជូនលោកបណ្ឌិតសម្រាប់ធ្វើការពិចារណាទាំងអស់គ្នា
យើងឃើញថា បញ្ហាដីធ្លីនេះតែងតែមានកើតជារឿងរ៉ាវ ជារឿយៗដែរ
ហើយការកើតនូវបញ្ហាទំនាស់ដីធ្លីនេះ
ក៏បានដោះស្រាយជាបន្តបន្ទាប់
ដែលធ្វើឲ្យភាគីទាំងសង្ខាងទទួលយល់ព្រមទាំងអស់គ្នា។
ក៏ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដូចក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល
គឺលោកមិនចង់ឲ្យរឿងរ៉ាវទាំងនេះកើតទេ
យើងចង់ធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យរឿងរ៉ាវទាំងអស់ហ្នឹង ទៅជារឿងធម្មតា
មានន័យថា ទទួលខុសត្រូវទាំងអស់គ្នា ជៀសវាង
ឲ្យកើតមានហើយបានយើងនាំគ្នាដោះស្រាយនោះ វាខាតពេលវេលា
អញ្ចឹងជុំវិញបញ្ហាដីធ្លីនេះសម្រាប់លោកបណ្ឌិត
តើលោកយល់ឃើញយ៉ាងណា
ដែលជាដើមចមនាំឲ្យមានរឿងមានរ៉ាវជាបន្តបន្ទាប់នេះ?
លោកបណ្ឌិត ឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ ប្រធានបទនេះក៏ជាប្រធានបទបច្ចុប្បន្នភាពដែរ
ហើយខ្ញុំចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយកទស្សនៈចោទប្រកាន់មិនត្រឹម
ត្រូវរបស់គណបក្សប្រឆាំង
ដែលគេចោទប្រកាន់រឿងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចហ្នឹងទុកដោយឡែក
ដើម្បីយើងវិភាគឈរលើសុភវិនិច្ឆ័យឲ្យបានសុក្រិដ្ឋ។
យើងទុកការចោទប្រកាន់របស់គណបក្សប្រឆាំង
ដែលគេបំភ្លៃរឿងបញ្ហាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចសិន។
រឿងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចក្នុងគោលការណ៍ជាក់លាក់
គឺគ្មានអ្វីដែលខុសទេ លើកលែងតែអំណះអំណាងនយោបាយទេ។
អញ្ចឹងយើងទុកដោយឡែកសិនរឿងគណបក្សប្រឆាំង យើងនិយាយ
រឿងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងនេះថា តើត្រូវនឹងច្បាប់ឬអត់
វាផ្អែកនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌនីតិរដ្ឋឬអត់?
អញ្ចឹងខ្ញុំលើកនូវមូលដ្ឋានពីរដាក់ជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពិចារណា
គ្រប់ឯកសណ្ឋាន គ្រប់និន្នាការ។
យើងមានច្បាប់វិនិយោគ យើងមានច្បាប់ភូមិបាល
នៅក្នុងមាត្រានៃច្បាប់វិនិយោគ
ហើយនិងច្បាប់ភូមិបាលក៏មានបញ្ញត្តិអំពីដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច
ដោយវិនិយោគិន
ហើយក្នុងនោះច្បាប់ដែលបានអនុញ្ញាតរហូតទៅដល់ទាំងបរិមាណនៃចំនួន
ដី ទាំងរយៈពេលនៃការទទួលសិទ្ធិសម្បទាន
គឺសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនមួយមិនឲ្យលើស ១ ម៉ឺនហិកតា
រយៈពេលមិនឲ្យលើស ៩៩ ឆ្នាំ។ បញ្ហានេះយើងអាចពិចារណាហេតុអ្វី
បានក្លាយទៅជាច្បាប់បាន
កាលហ្នឹងនៅក្នុងសភាក៏មានគណបក្សប្រឆាំងដែរ
បញ្ញត្តិនៅក្នុងច្បាប់វិនិយោគក៏គណបក្សប្រឆាំង
និងគណបក្សដទៃទៀតបានពិភាក្សានៅក្នុងបរិបទហ្នឹងដែរ។
ឯច្បាប់ភូមិបាលក៏អញ្ចឹងដែរ
ចុះនៅពេលដែលអនុវត្តជាក់ស្តែងផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋានគតិច្បាប់
ម៉េចក៏ទៅយកបរិបទនយោបាយមកបំភ្លៃរឿង? បញ្ហាវាកើតមានមែន
បញ្ហាជាក់ស្តែង តែមិនមែនជាបញ្ហាដែលរំលោភច្បាប់ទេ
ដែលរដ្ឋាភិបាលផ្តល់ អាជ្ញាប័ណ្ណទៅក្រុមហ៊ុនឯកជននោះ។
បញ្ហាវានៅត្រង់នេះទេ ដែលយើងនាំគ្នាសិក្សាឲ្យសុក្រឹត្យ
អញ្ចឹងបានជាប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលរំលេចនូវពាក្យមួយហៅថា «
អភិវឌ្ឍន៍ស្បែកខ្លា » មានន័យច្បាស់លាស់គឺត្រូវតែហ៊ានអារកាត់
និងដោះស្រាយជូនប្រជាពលរដ្ឋ
ដែលពាក់ព័ន្ធទៅហ្នឹងបញ្ហាដីធ្លីនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃសម្បទានដី
សេដ្ឋកិច្ចហ្នឹងឯង។ ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍
តាមធម្មតានៅពេលដែលមុននឹងចេញនូវ
អាជ្ញាប័ណ្ណផ្តល់នូវដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច គឺមានការសិក្សា
ព្រោះបើយើងពិនិត្យទៅលើផ្លូវច្បាប់គឺតម្រូវឲ្យមានការសិក្សា
ហើយនិងបរិមាណជាក់លាក់មួយឲ្យឆ្លុះបញ្ចាំងទៅហ្នឹងភូមិសាស្រ្តពិត
។ អញ្ចឹងបានក្លាយទៅជាការអនុញ្ញាត
ប៉ុន្តែបរិមាណដែលចែងនៅក្នុងបញ្ញត្តិអាជ្ញាប័ណ្ណហ្នឹង
ពេលយកទៅអនុវត្តជាក់ស្តែង នៅភូមិសាស្រ្តជាក់ស្តែងហ្នឹង
តើអ្នកអនុវត្តជាក់ស្តែង គឺអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច
និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន អនុវត្តជាក់ស្តែងគោរពតាមទិន្នន័យ
និងខ្លឹមសារនៅក្នុងអាជ្ញាប័ណ្ណហ្នឹងឬអត់?។ ឧទាហរណ៍ថា ១
ម៉ឺនហិកតា ហើយនៅក្នុងភូមិសាស្រ្តច្បាស់លាស់
តែដល់ពេលយកទៅវាស់ជាក់ស្តែង តើមានបំពានទៅលើដីប្រជាពលរដ្ឋ
ដីកសិដ្ឋានដែរឬអត់? ឬការវាស់នៅលើក្រដាសវាអាចខុស
តើអាចឆ្លើយតបបញ្ជូនព័ត៌មានដល់ថ្នាក់ដឹកនាំជាតិ
ដើម្បីធ្វើការកែសម្រួលនូវភូមិសាស្រ្តបរិមាណ ហ្នឹងឡើងវិញឬទេ?
ត្រង់ហ្នឹងជាភារកិច្ចរបស់អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច
និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានហ្នឹងឯង
ដើម្បីកុំឲ្យមានផលលំបាកដល់បញ្ហាដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវដោះស្រាយ
ព្រោះយើងមានយន្តការ យើងមានសេនាធិការដែនដី
និងសេនាធិការបច្ចេកទេសជំនាញ។
អញ្ចឹងនៅពេលដែលយកអាជ្ញាប័ណ្ណមកអនុវត្តជាក់ស្តែងក្នុងការវាសវែង
ដីធ្លី គឺត្រូវតែធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានជំហរ
ស្មោះត្រង់ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល
ដើម្បីកុំឲ្យប៉ះទៅដល់ដីកសិដ្ឋានស្របច្បាប់
ឬដីលំនៅដ្ឋានស្របច្បាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយប្រសិនជាទិន្នន័យពិត
នៃអាជ្ញាប័ណ្ណយកអនុវត្តទៅ វាស់វែងទៅវាប៉ះ
ក៏ត្រូវបញ្ជូនមកវិញ ស្នើឲ្យមានការកែសម្រួល
ពីព្រោះថ្នាក់ដឹកនាំ ថ្នាក់ជាតិ រដ្ឋាភិបាល នាយករដ្ឋមន្រ្តី
នៅពេលបានព័ត៌មានពីស្ថាប័នជំនាញ ស្ថាប័នដែនដី ខ្ញុំជឿថា
គ្មានភាពរឹងត្អឹងក្នុងការកែសម្រួលសម្រាប់ផលប្រយោជន៍សុខុមាលភាព
របស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅមូលដ្ឋានទេ។
ប៉ុន្តែណាស់តែភាពអសកម្មនៅទីនោះ ដែលទំនាក់ទំនងថ្នាក់ក្រោម
ថ្នាក់ជាតិ មកថ្នាក់លើគឺ វាមានភាពមិនសុក្រឹត្យ
វាដូចជាដាច់កង់ៗ ហើយចំណុចហ្នឹងសំខាន់ណាស់
ការស្មោះត្រង់និងការផ្តល់ព័ត៌មាន ហើយការផ្តល់នូវភាពជាក់លាក់។
ភាពសុច្ចរិតមួយទៀតមានការបារម្ភ ឧទាហរណ៍ថា ១ ម៉ឺនហិកតា
ស្រាប់តែអ្នកទៅអនុវត្តជាក់ស្តែង ថែម ១ម៉ឺន ២ពាន់ ហិកតា អា ២ពាន់
នេះគឺវាធ្ងន់ណាស់ ដែលប៉ះពាល់ដល់ដីប្រជាពលរដ្ឋ។
ចំណុចហ្នឹងហើយដែលជាការវិភាគរបស់យើងនៅពេលនេះគឺ
ចង់សំដៅធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យហុចដងឲ្យគណបក្សប្រឆាំង ទៅជាបំភ្លៃថា
ការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច
មិនបានផលប្រយោជន៍នៃការអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងតំបន់ហ្នឹងទេ បែរទៅជា
គេប្រើពាក្យអភិវឌ្ឍន៍ទឹកភ្នែក
ដូច្នេះតើយើងសប្បាយនឹងពាក្យនេះដែរឬទេ?
ដែលគណបក្សប្រឆាំងកំពុងបំភ្លៃ ឬក៏យើងខ្មាសអៀនថា
យើងបានចូលរួមឲ្យគេបំភ្លៃដែរឬអត់?
-មតិលោក សត្យា រក្ស
ត្រង់ចំណុចនេះសូម្បីតែសាម៉ីក្រុមហ៊ុនក៏គួរតែមានសេចក្តីស្មោះត្រង់ដែរ
ថាតើក្រុមហ៊ុនរបស់យើងនោះត្រូវការដីប៉ុន្មាន?
រាជរដ្ឋាភិបាលអនុញ្ញាត្តិឲ្យយើងប៉ុន្មាន?
អញ្ចឹងយើងគួរតែទទួលតែប៉ុណ្ណឹង គឺដើម្បីជៀសវាងបញ្ហាច្រើនផ្សេងទៀត
ដែលខ្ញុំបានទទួលព័ត៌មានក្រៅផ្លូវការនោះ។
រឿងរ៉ាវមួយចំនួនខ្លះគឺកើតឡើងពីបញ្ញើ
ឧទាហរណ៍ថាក្រុមហ៊ុនមួយទទួលបានច្បាប់១០០០ហិកតា
ប៉ុន្តែមន្ត្រីមូលដ្ឋានបានបញ្ជាឲ្យដាក់១៥០០ទៅ
៥០០ហិកតានោះទុកឲ្យខ្ញុំ គឺស៊ុំគ្រលំជាមួយក្រុមហ៊ុននោះ
ហើយក្រុមហ៊ុនក៏ស៊ុំគ្រលំជាមួយអាជ្ញាធរដែរ។
មានពេលខ្លះគឺលំបាកនិយាយ បើក្រុមហ៊ុនមិនឲ្យអាជ្ញាធរចូលរួម
អាជ្ញាធររករឿងក្រុមហ៊ុននោះដែរ ដែលគេតែងនិយាយថា
អារសាច់ជូនខ្លាទើបនៅស្រុកបាន
ដែលខ្ញុំលើកនេះគឺក្នុងន័យបុគ្គលទេ។
ត្រង់ចំណុចនេះយើងគួរតែនាំគ្នាបោសសំអាតនូវចំណុចអសកម្មទាំងនេះចេញ
ជាពិសេសគឺបុគ្គល ឬជនណាដែលប្រព្រឹត្តិនូវអំពើខុសឆ្គងនេះ
គឺគួរតែបោសសំអាតហើយ
មិនអាចបន្តឲ្យបង្កើតភាពចលាចលនៅក្នុងសង្គមយើងបានតទៅទៀតទេ។
លោកសត្យា រក្ស
សំណួរ៖ ចំពោះបញ្ហានេះ ជាយោបល់របស់លោកបណ្ឌិត
តើលោកបណ្ឌិតមានអ្វីដើម្បីផ្តល់ជាគំនិតទៅដល់អាជ្ញាធរខ្លះទេ
ដើម្បីជៀសវាងកើតរឿង បញ្ហាដីធ្លីដដែលៗនេះបាទ?
លោកបណ្ឌិតឈឹម ផលវរុណ
ចម្លើយ៖ រឿងដីធ្លីនេះ បើតាមការដែលខ្ញុំបានចូលរួមធ្វើច្បាប់វិនិយោគ
ធ្វើច្បាប់ភូមិបាលនេះតួអង្គសំខាន់ដែលជួយដល់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល
និងជួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពិតប្រាកដនោះគឺមានតួអង្គពីរធំ
គឺអាជ្ញាធរដែនដី និងអាជ្ញាធរជំនាញបច្ចេកទេស
បានន័យថាអាជ្ញាធរសូរិយោដីនេះឯង។
អញ្ចឹងនៅពេលដែលធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយើងមិនត្រូវគិតពីប្រយោជន៍
បុគ្គលនោះទេ គឺយើងត្រូវគិតពីប្រយោជន៍ជាតិ
និងប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋសិនដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេស។
កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងអាជ្ញាធរដែនដី
និងអាជ្ញាធរសូរិយោដីដែលធ្វើដោយសុក្រឹត្យគឺនឹងផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់
ការអភិវឌ្ឍន៍ហើយ។ ការវាស់វែងនៃទិន្នន័យលើក្រដាស
និងទិន្នន័យលើដីវាស់ជាក់ស្តែងនោះ
គឺប្រាកដជាផ្តល់នូវព័ត៌មានជាក់លាក់មួយថា
ដីដែលផ្តល់សម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនោះវានឹងមិនប៉ះពាល់ទៅដល់ដីប្រជាពលរដ្ឋ
ឡើយ។ ប្រសិនបើប៉ះពាល់ គឺត្រូវតែបញ្ជូនទិន្នន័យមកថ្នាក់លើ
ដើម្បីធ្វើការកែសម្រួលអាជ្ញាបណ្ណ័មួយដើម្បីផ្លាស់ប្តូរបរិមាណដីនោះ
។
តាមពិតអាជ្ញាធរដែនដីគឺជាអ្នកដែលដឹងនូវសាវតាពិតដែលប្រជាពលរដ្ឋកំពុង
រស់នៅលើទីដីនោះ អញ្ចឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងអាជ្ញាធរដែនដី
និងអាជ្ញាធរសូរិយោដីប្រាកដជាផ្តល់នូវភាពសុក្រឹត្យធំធេងណាស់។
បើសិនជាតួលេខនៅលើក្រដាស និងនៅលើភូមិសាស្ត្រជាក់ស្តែងអត់មានទំនាស់ទេ
ប៉ុន្តែវាអាចប៉ះពាល់ដល់ការប្រាស្រ័យទាក់ទងប្រក្រតី
របស់ប្រជាពលរដ្ឋនោះ
គឺយើងត្រូវគិតដល់បរិស្ថានណាសម្រាប់ជំនួសឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ
អាចប្រាស្រ័យទាក់ទង
និងវាងក្នុងរង្វង់ដីដែលក្រុមហ៊ុនឯកជនត្រូវទទួលអាជ្ញាបណ្ណ័។
ចំណុចនេះគឺមានតែអាជ្ញាធរដែនដី និងស្ថាបន័មានសមត្ថកិច្ច
ឬជំនាញសមត្ថកិច្ចទេ ដែលជួយកិច្ចការរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ផលប្រយោជន៍
និងភាពសុខដុមរមនារបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅមូលដ្ឋាន៕
សម្រង់ព័ត៌មាន៖ លោក នូ សាវុធឌី