សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នាព្រឹកថ្ងៃទី២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៣ បានមានប្រសាសន៍អំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់បង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់គ្រប់បណ្តាគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិនាពេលខាងមុខនេះ ដើម្បីធ្វើឲ្យបរិយាកាសនៃការបោះឆ្នោតមួយប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី យុត្តិធម៌ និងមិនមានអំពើហិង្សាកើតឡើង ។
នៅក្នុងឱកាសអញ្ជើញជាអធិបតីក្នុងពិធីប្រគល់សញ្ញាបត្រ ដល់និស្សិតសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រ បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ ចំនួន ២ ៥៨៨នាក់ នៅមហោស្រពកោះពេជ្រ សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ថា ឥឡូវនេះបណ្តាគណបក្សនយោបាយទាំងអស់កំពុងត្រៀមខ្លួនដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោត (នីតិកាលទី៥ នៃរដ្ឋសភាថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣) ដែលនេះជាការប្រកួតប្រជែងខាងនយោបាយមួយជំនួសឲ្យការប្រកួតប្រជែងខាងអាវុធកាលពីប៉ុន្មានទសវត្សមុននោះ ដែលកាប់សម្លាប់ដោយអាវុធ។ “ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់ស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិ អាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោមជាតិ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ ត្រូវខិតខំរក្សាបរិយាកាសនយោបាយអព្យាក្រឹត្យ សម្រាប់ដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតទាំងមូល” ។
ក្នុងនាមជាប្រមុខនៃស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិសម្តេចតេជោបានមានប្រសាសន៍ថា បណ្តាគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ត្រូវតែមានសេរីភាពនៅក្នុងការធ្វើសកម្មភាពនៅឯមូលដ្ឋាន សិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបានគោរព ទោះបីជាគេស្រឡាញ់បក្សណាក៏ដោយចុះ ត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ការពារឲ្យបានជាមួយនឹងសន្តិសុខ សុវត្ថិភាព សម្រាប់បណ្តាបក្សនយោបាយទាំងអស់ ដែលធ្វើការជួបជុំជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ។ សម្តេចតេជោមានប្រសាសន៍ថា ខ្ញុំសូមអំពាវនាវថា កុំឲ្យការបោះឆ្នោតនេះក្លាយទៅជាការបែកបាក់ជាតិ តាមរយៈការលាបពណ៌ និងការឃោសនាបង្កាច់បង្ខូច ខុសការពិត នៅតាមមូលដ្ឋានជាដើម។ ប្រទេសយើងបានឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោត ២០ឆ្នាំមកហើយៗប្រជាជនក៏មានវ័យចំណាស់ខាងនយោបាយ ហើយខ្ញុំពិតជាមានមោទនភាពណាស់ដោយបានឃើញថា ពីការបោះឆ្នោតមួយទៅកាន់ការបោះឆ្នោតមួយទៀត ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងមិនបានបែងចែកដើមភូមិគាំទ្រគណបក្សមួយ ចុងភូមិគាំទ្រគណបក្សមួយ ដែលនាំឲ្យមានការកាប់ចាក់គ្នានៅក្នុងភូមិនោះឡើយ។ ការប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទាមទានូវការផ្តល់ឱកាសគ្រប់គណបក្សនយោបាយ មិនថាតែគណបក្សកាន់អំណាចទេ ប៉ុន្តែទោះជាគណបក្សដទៃទៀតដែលនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលក៏ដោយ។
ទាក់ទងទៅនឹងការធានាឲ្យមានបរិយាកាសអព្យាក្រឹត្យនៃការបោះឆ្នោតនេះដែរ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ស្នើសុំឱ្យអាជ្ញាធរនៅមូលដ្ឋាន យកចិត្តទុកដាក់ជួយសម្រួលបង្កលក្ខណៈឱ្យបណ្តាបក្សនយោបាយទាំងអស់ បានលើកស្លាកគណបក្សរបស់គេ ។ បើបក្សកាន់អំណាចលើកបាន គណបក្សនានាក៏អាចលើកបានដែរ។ ប៉ុន្តែបើសិនជាចំផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋ គឺត្រូវសុំប្រជាពលរដ្ឋ បើកន្លែងសាធារណៈដូចជាគល់ស្ពានព្រះមុនីវង្សជាដើម មានស្លាកគណបក្សកាន់អំណាចនៅឈរនៅទីនោះបាន គណបក្សដទៃក៏អាចនៅទីនោះបានដែរ។ ត្រង់ហ្នឹងគឺជាឱកាសដូចគ្នាសម្រាប់ការលើកស្លាកគណបក្សនៅកន្លែង សាធារណៈ បើសិនជានៅកន្លែងឯកជនគឺត្រូវជួលកន្លែងគេ ឬសុំគេទៅតាមសាមីម្ចាស់គេផ្តល់ឱ្យ ឬអត់។
សម្តេចមានប្រសាសន៍ថា ខ្ញុំសូមអំពាវនាវទៅបណ្តាគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ មេត្តាធ្វើស្លាកឱ្យបានរឹងមាំបន្តិច ព្រោះពេលមានខ្យល់ ឬព្យុះ មិនត្រឹមតែស្លាកគណបក្សទេ ដែលដួលរលំ សូម្បីគេហេដ្ឋានប្រជាពលរដ្ឋក៏រលំបាក់រាប់រយខ្នងហើយ។ បើសិនជាធ្វើស្លាកគណបក្សសូមធ្វើឱ្យរឹងមាំបន្តិច មិនថាគណបក្សណាទេ។ ខ្ញុំនិយាយនេះក្នុងនាមខ្ញុំជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំផ្ញើសារជូនចំពោះអាជ្ញាធរគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ កម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ ត្រូវការពារនូវបរិយាកាសធ្វើយ៉ាងណាឱ្យបរិយាកាសនយោបាយអព្យា ក្រឹត សេរី ដើម្បីឱ្យការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី យុត្តិធម៌ ត្រឹមត្រូវ តម្លាភាព ដែលទទួលយកបាន ហើយជាការបោះឆ្នោតមួយដែលគ្មានអំពើហិង្សា គ្មានការគំរាមកំហែងណាមួយកើតឡើង។
សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ថា ពិតមែនហើយសម្រាប់ខ្ញុំក្នុងនាមគណបក្សប្រជាជនក៏ចង់បានសន្លឹកឆ្នោតដែរ ក៏ប៉ុន្តែយើងក៏ត្រូវដឹងដែរថា យើងក៏មានកាតព្វកិច្ចក្នុងឋានៈជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ជារាជរដ្ឋាភិបាល ដែលត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវលើបញ្ហាបរិយាកាសអព្យាក្រឹត្យ សន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់ សេរី យុត្តិធម៌សម្រាប់ឲ្យការបោះឆ្នោតមួយ ដែលអាចប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ ដែលចំណុចទាំងអស់នេះជាចំណុចដែលមានសារសំខាន់ណាស់។ សម្តេចតេជោបានមានប្រសាសន៍បញ្ជាក់ថា អ្នកណាស្រឡាញ់បក្សណាបោះឆ្នោតឱ្យគណបក្សនោះចុះ គឺជាសិទ្ធិនយោបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
សម្តេចតេជោក៏មានប្រសាសន៍ព្រមានទុកជាមុនដែរថា អ្នកនយោបាយខ្លះបើករថយន្តភ្លូកខ្លួនឯងសោះ បែរជានិយាយថាជារឿងឃាតកម្មនយោបាយទៅវិញ ស្រេចតែម្តង។ ចំពោះបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ គឺអត់មានថា គណបក្សក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាល ឬគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលទេ ។ ទាក់ទងទៅនឹងការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងសម្តេចតេជោបានមានប្រសាសន៍អំពាវនាវថា សូមកុំយកគ្រឿងស្រវឹង ជាគ្រឿងកំដរ រួចហើយបែរជាមានជម្លោះ...។ រៀងរាល់ការបោះឆ្នោត រាជរដ្ឋាភិបាលតែងតែស្នើសុំដល់អាជីវករទាំងឡាយ ដែលលក់គ្រឿងស្រវឹង សូមផ្អាកលក់គ្រឿស្រវឹងមួយរយៈ ដើម្បីផ្អាកការសេពគ្រឿងស្រវឹងនៅក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត។ អ្នកលក់ដូរ សូមមេត្តាយោគយល់...។ បញ្ហាគ្រឿងស្រវឹងជាបញ្ហាមួយ ដែលអាចធ្វើឱ្យខូចខាតអាប់អួដល់បរិយាកាសនៃការបោះឆ្នោត។
រំលឹកទៅដល់ការការប្រើប្រាស់វិធីគំរាមកំហែងទៅលើអ្នកបោះឆ្នោត ដើម្បីបានទទួលសន្លឹកឆ្នោត សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីមានប្រសាសន៍បញ្ជាក់ថា វាជាអំពើឆោតល្ងង់មួយរបស់គណបក្សក្នុងរដ្ឋាភិបាល មិនថាគណបក្សប្រជាជន ឬគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចទេ បើសិនជាប្រើប្រាស់ការគំរាមកំហែងចំពោះសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ ចំពោះបណ្តាគណបក្សនយោបាយ ឬប្រជាពលរដ្ឋដែលចូលរួមក្នុងគណបក្សនយោបាយមិនមែនជាគណបក្ស នយោបាយក្នុងរដ្ឋាភិបាល ។ ព្រោះអំពើគំរាមកំហែងនេះ វានាំទៅដល់បានផលត្រឡប់មកវិញគឺខាតអស់ពីសំណាក់អ្នកដែលយើង គំរាមកំហែង។
ដូច្នេះបើគាត់ចង់ទៅចូលរួមកន្លែងណា គឺឱ្យគាត់ទៅចូលរួមទៅ រួចហើយពួកគាត់នឹងទទួលយកនូវការវិនិច្ឆ័យ អំពីកម្មវិធីនយោបាយរបស់គណបក្សនីមួយៗ។ គណបក្សនីមួយៗមានសិទ្ធិបញ្ជូនសារចុះ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកវិនិច្ឆ័យ ហើយការសម្រេចចិត្តចុងក្រោយគ្មានអ្នកណាដឹងថា អ្នកណាបោះឆ្នោតឱ្យអ្នកណាទេ គឺការគូសនៅក្នុងបន្ទប់សម្ងាត់ឯណោះ គ្មានអ្នកណាដឹងថាបោះឆ្នោតឱ្យអ្នកណាទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋគឺគាត់ពិតជាមានការវិនិច្ឆ័យ ធ្វើយ៉ាងដូច្នេះគឺជាការគោរពសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋក្នុងការសម្រេច ចិត្តខាងនយោបាយ។
ក្នុងពេលដែលថ្ងៃនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៥ កាន់តែជិតឈានចូលមកដល់ សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងដែរថា ឥឡូវនេះ កម្តៅនយោបាយ យុទ្ធនាការបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ យុទ្ធនាការបង្ខូចកិត្តិយស ការប្រមាថ ការមាក់ងាយ ប្រទេចផ្តាសាបានចាប់ផ្តើមហើយ រហូតទៅដល់មានការប្រើហ្វេសប៊ុកទៀតផងគ្រប់យ៉ាង។ ដូច្នេះ នេះគឺជាវិធីញុះញង់មួយ។ ខ្ញុំស្នើឱ្យសមាជិក-សមាជិកា ក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាល ទាំងគណបក្សប្រជាជន ទាំងគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ត្រូវតែខំអត់ធ្មត់នៅក្នុងឱកាសនៃការជេរប្រមាថនេះ មិនត្រូវយកកំហឹងទល់កំហល់ទេ មានអ្វីដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី បើសិនជាមិនអាចដោះស្រាយបានគឺមានផ្លូវច្បាប់ មានតែច្បាប់មួយគត់ដែលអាចដោះស្រាយបញ្ហាបាន។ មិនថាគណបក្សណាទេ ទុកឱ្យច្បាប់កាត់សេចក្តី។
សម្តេចតេជោបានពន្យល់ថា បើនៅក្នុងបែបបទនៃការបោះឆ្នោត គឺមានគណៈកម្មការបោះឆ្នោតថ្នាក់ខេត្ត គណៈកម្មាធិការថ្នាក់ជាតិ បន្ទាប់ទៅក៏នៅមានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញទៀត ដើម្បីកាត់សេចក្តីទាក់ទងទៅនឹងការបោះឆ្នោត ។ បើសិនជាមានបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ គឺមិនមែនជាសមត្ថកិច្ចរបស់គណៈកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោតទេ វាជាបញ្ហាទាក់ទងនឹងផ្លូវតុលាការ។
សូមកុំឱ្យមានអំពើហិង្សាណាមួយកើតមានឡើងនៅ ក្នុងដំណាក់កាលពីនេះរហូតដល់ការបោះឆ្នោត និងរហូតដល់ការបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មី មិនថាបក្សនយោបាយណាឈ្នះ ឬបក្សណាចាញ់ទេ សូមឱ្យមានបរិយាកាសសុខស្រួលយ៉ាងដូច្នេះទៅ។ សម្តេចមានប្រសាសន៍ថា នៅស្រុករបស់យើងច្រើនតែបង្អាប់ទំនិញអ្នកដទៃ ហើយលើកតម្លៃទំនិញរបស់ខ្លួនឯង ដែលគេហៅថា អង្គុយលើចង្អេរលើកខ្លួនឯង។
សម្តេច ហ៊ុន សែន ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា ថ្មីៗនេះមានអ្នកនយោបាយមួយចំនួន បានប្រៀបប្រដូចសម្តេចទៅនឹងគ្រូបឋមសិក្សា តែគេប្រដូចខ្លួនគេទៅនឹងសាស្ត្រាចារ្យមហាបរិញ្ញា។ ក៏ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយ សម្តេច ហ៊ុន សែន អះអាងថា សម្តេចរីករាយនឹងទទួលយកនូវការប្រៀបប្រដូចនោះ ព្រោះថាអ្វីៗក៏ដោយ សម្តេចបានចាប់ផ្តើមពីបឋមទាំងអស់ ដូចជាការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស និងការវាស់វែងដីធ្លី ជាដើម។ល។ និង។ល៕