ប្បធម៌សន្ទនារវាងសម្តេច ហ៊ុន សែន និងឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី នាពេលចុងក្រោយនេះ
បាននាំឲ្យស្ថានការណ៍នយោបាយដែលធ្លាប់តែតានតឹង ប្រែរទៅជាបន្ថយកំដៅ និងគេបានមើលឃើញថា សម្តេចហ៊ុន សែន
បានយោគយល់អធ្យាស្រ័យច្រើនខ្លាំងណាស់ទៅលើថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង
គឺស្មើនឹងការមិនចង់រំលឹកឡើងវិញពីអតីតកាលដែលកន្លងទៅថ្មីៗ ក្រោយការបោះឆ្នោតបង្កភាពក្តុងក្តាំង អានាធិបតេយ្យ
ដោយគណបក្សប្រឆាំងនោះទេ គឺអ្វីៗត្រូវបានជំនួសដោយការជជែកពិភាក្សាគ្នា
ក្នុងស្មារតីឯកភាពជាតិខ្មែរតែមួយ ។
វប្បធម៌សន្ទនា ដែលជាការត្រួសត្រាយទៅរកសន្តិភាពជូនសង្គមជាតិ
គឺត្រូវបាន សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់អស់ជាងពាក់កណ្តាលនៃជីវិតនយោបាយរបស់សម្តេចទៅហើយ
ដើម្បីការផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិ ក្នុងនោះ មានដូចជាកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១
និងនយោបាយឈ្នះ‑ឈ្នះ ចុងឆ្នាំ១៩៩៨ ជាតឹកតាងស្រាប់
នេះមិននិយាយអំពីការយកអាយុជីវិតទៅរំដោះទឹកដីពីចេញផុតរបបប្រល័យពូជសាសន៍ប៉ុល
ពត ផង។
ការផ្សះផ្សាជាតិ មិនបញ្ចប់ត្រឹមហ្នឹងទេ គឺបើទោះជាសម្តេច ហ៊ុន
សែន ខំពន្លត់ហិង្សា ខំបញ្ចៀសសង្គ្រាមបង្ហូរឈាមរវាងខ្មែរ និងខ្មែរយ៉ាងណាក្តី
ប៉ុន្តែ គណបក្សប្រឆាំងមិនបានធ្វើយល់ ធ្វើដឹង ធ្វើឮ ថា
សកម្មភាពអស់ទាំងនេះគប្បីទទួលស្គាល់ថា សម្តេច ហ៊ុន សែន ជាជនសន្តិភាពនិយមនោះឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញពួកគេ
បែរជាមានចេតនាចង់ដណ្តើមអំណាច រំលងលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
ដោយបក្សប្រឆាំងបានបង្កើនល្បឿនបះបោរយ៉ាងអានាធិបតេយ្យតាមដងផ្លូវ
ក្នុងបំណងទំលាក់សម្តេច ហ៊ុន សែន
ចេញពីតំណែងបន្ទាប់ពីពួកគេចាញ់ឆ្នោត។
បើទោះជាសកម្មភាពនោះ បានកើតមាននូវចលាចលសង្គម ប៉ះពាល់សន្តិសុខ
សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងកើតមាននូវហិង្សាស្លាប់ និងរបួសមនុស្ស
បំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិអស់ជាច្រើនក្តី វិធានការណ៍ច្បាប់ត្រូវបានគេមើលឃើញថា
រាជរដ្ឋាភិបាលបានយកមកដោះស្រាយ ដើម្បីជាការពង្រឹង និងលើកស្ទួយនីតិរដ្ឋ
ខុសពីការចោទប្រកាន់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នដឹកនាំតាមរបៀបផ្តាច់ការ។
នៅពេលវិធានការច្បាប់ចាត់ការទៅលើជនជ្រុលនិយម ត្រូវបានបក្សប្រឆាំងចោទប្រកាន់ថា
ជាការគំរាមកំហែងផ្នែកនយោបាយ និងបន្តបកស្រាយថា
ចំណាត់ការទៅលើសកម្មជនបក្សប្រឆាំង និងការដំណើរការផ្លូវច្បាប់លើ
ឯកឧត្តម កឹម សុខា គឺជាការបំបាក់ស្មារតីបក្សប្រឆាំង
និងការដាក់គំនាបនយោបាយសង្កត់លើបក្សប្រឆាំង។
ប៉ុន្តែ អ្នកវិភាគនយោបាយមួយចំនួន បានយល់ច្បាស់ណាស់ថា
ភាពគឃ្លើនម្តងហើយម្តងទៀតរបស់ឯកឧត្តម កឹម សុខា សមដូចប្រសាសន៍របស់សម្តេចតេជោ
ហ៊ុន សែន ចាត់ទុកថា កឹម សុខា បានរំលោភលើបទឈប់បាញ់។ បទឈប់បាញ់នោះ
គឺការព្រមព្រៀងគ្នារវាងមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរ កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា
ឆ្នាំ២០១៤ និងបន្តរហូតសម្រេចបាននូវវប្បធម៌សន្ទនានេះឡើង។
វប្បធម៌សន្ទនា
ជាភាពផ្អែមល្អែមនៃទំនាក់ទំនងដ៏ស្អិតល្មួតរវាងសម្តេច ហ៊ុន សែន និងឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី ដូចមានក្នុងសកម្មភាពនៃដំណើររួមគ្នាក្នុងពិធីបើកព្រឹត្តិការណ៍អង្គរសង្ក្រាន្ត
កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥ កន្លងទៅ ហើយបាននាំមកនូវផ្លែផ្កាជាច្រើននៃការឯកភាពជាតិ
និងស្វែងរកដំណោះស្រាយជូនជាតិបានជាបន្តបន្ទាប់ រហូតសម្តេចតេជោ
ហ៊ុន សែន ចាត់ទុកឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី ជាដៃគូសន្ទនាដ៏ល្អម្នាក់ក្នុងឋានៈជាខ្មែរ
និងខ្មែរ គឺអាចនិយាយគ្នាបាន ដោះស្រាយបញ្ហាជាមួយគ្នាបាន ប៉ុន្តែ
គេបានមើលឃើញថា ខណៈដែលមេដឹកនាំគណបក្សនយោបាយទាំងពីរកំពុងប្រឹងប្រែងពង្រឹងវប្បធម៌សន្ទនានេះ
ឲ្យមានអាយុវែង គេបានសង្កេតឃើញថា ឯកឧត្តម កឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សប្រឆាំង
ហាក់ខំប្រឹងបន្ថែមកំដៅ ឆួលភ្លើង
ប្រមូលអុស ចាក់សាំងបន្ថែម ក្នុងអ្វីមួយជាការប៉ុនប៉ងដុតឲ្យឆេះសន្ធោរសន្ធៅឡើង។
ស្របពេលដំណាលគ្នានេះ
ក៏ឃើញក្រុមមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន
ហាក់បញ្ចេញឬកពារខ្ទាស់ដំណើរវប្បធម៌សន្ទនានេះ ដោយពួកគេចោទថា
វាជាល្បិចរបស់អ្នកនយោបាយបាយក្នុងការកេងចំណេញផលប្រយោជន៍ពីគ្នាទៅវិញទៅមក
និងថា វប្បធម៌សន្ទនានេះនឹងមានអាយុមិនបានវែងឡើយ។ ជាជំនួសវិញ
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ ហាក់មានចេតនាអាក្រក់ជាច្រើន ដោយការរិះរកវិធីដើម្បីបំផ្លាញវប្បធម៌សន្ទនានេះ
ងាយស្រួលពួកគេឆក់ឱកាស ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពដោយសេរី
ហួសព្រំដែននៃច្បាប់ ក្នុងអ្វីមួយដែលគេថា សិទ្ធិគ្រប់បែបយ៉ាងត្រូវតែប្រគល់ឲ្យពួកគេ រួមទាំងសិទ្ធិរិះគន់ ជេរប្រទេចផ្តាសារ សម្អុយកេរ្តិ៍ឈ្មោះ
វាយប្រហារ និយាយបំភ្លើស មួលបង្កាច់ទៅលើរាជរដ្ឋាភិបាលក្តី។
ក្នុងចំណោមការព្រួយបារម្ភមួយចំនួន
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ ស្តីពី សមាគម និងអង្គការមិនមែនរាជរដ្ឋាភិបាល
ក៏ត្រូវបានក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនដែលធ្វើការផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស
កំពុងភ័យព្រួយ និងតក់ស្លុតជាខ្លាំង ដោយពួកគេយល់ថា
ភាពត្រូវរ៉ូវគ្នារវាង សម្តេច ហ៊ុន សែន និងឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី
ច្បាប់នេះនឹងត្រូវបានអនុម័តដោយរលូន។ ដូច្នេះហើយពួកគេ
ខិតខំរិះរកអ្វីថ្មីៗជាច្រើន ដើម្បីបង្កជាឧបសគ្គរារាំង
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នោះមិនឲ្យចេញរួច និងងាកមកស្តីបន្ទោសវប្បធម៌សន្ទនា
ថាជាការឃុបឃិតគ្នារវាងអ្នកនយោបាយ។ ប៉ុន្តែ ក្នុងបញ្ហានេះ សម្តេច ហ៊ុន
សែន ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ប្រាប់ហើយថា គ្មានការឃុបឃិតគ្នាណាមួយ
នៃការសន្ទនារវាងរូបសម្តេច ជាមួយឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី
ដើម្បីបំផ្លាញផលប្រយោជន៍ជាតិនោះទេ។
ដូច្នេះ តាមរយៈវប្បធម៌សន្ទនានេះដែរ
គណបក្សប្រឆាំង គួរគប្បីរៀបចំឥរិយាបថឲ្យសាកសមជាដៃគូសន្ទនាដ៏ល្អ និងផ្តល់នូវទំនុកចិត្តរវាងគ្នា
និងគ្នា ដោយឈរលើទស្សនៈ « វប្បធម៌សន្ទនា
ត្រូវតែដើរទន្ទឹមគ្នាជាមួយនឹងការពង្រឹងនីតិរដ្ឋ» និងត្រូវតែប្រកាន់យកនូវរបៀបទន់ភ្លន់
និងតម្លាភាព ដែលពុំគួរគប្បីដៃគូសន្ទនាប្រើកលល្បិច ចាប់ដៃ រួចហើយជាន់ជើង
នោះទេ។
មជ្ឈដ្ឋានប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ មាននូវមោទនភាពជាខ្លាំងជាមួយនឹងវប្បធម៌សន្ទនានេះ
និងបានជម្រុញលើកទឹកចិត្តឲ្យបន្តវប្បធម៌នេះឲ្យបានយូរអង្វែង
ហើយជាសំណូមពរដល់អ្នកនយោបាយ គួរបញ្ចប់ទាំងអស់នូវពាក្យញុះញង់
ឬស្តាប់ និងអនុវត្តតាមការដឹកច្រមុះពីក្រុមខាងក្រៅ
ដែលតែងតែបង្កឲ្យមានបរិយាកាសអាប់អួរ ។ បន្ថែមលើនេះទៀត ប្រជាពលរដ្ឋហាក់ដូចជាស្វាគមន៍ជាខ្លាំង
នូវគោលបំណងរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សនយោបាយទាំងពីរ
ដែលចង់ពង្រីកវប្បធម៌ សន្ទនានេះ ឲ្យដល់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន ក្នុងន័យថា ចាប់ពីពេលនេះតទៅ
សូមអ្នកនយោបាយកុំគិតតែពីធ្វើអ្វីៗដើម្បីតែផលប្រយោជន៍បក្សខ្លាំងពេក
គួរគិតពីប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ទើបខ្មែរបានសុខសាន្ត។
ដូច្នេះ
គោលបំណងចម្បងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត
គឺពិតជាចង់ឃើញអ្នកនយោបាយប្រកាន់យកនូវសីលធម៌ លុបបំបាត់ហិង្សា ពង្រឹង
និងការអនុវត្តច្បាប់
ហើយមេដឹកនាំគណបក្សនយោបាយទាំងពីរគួរតែពឹងផ្អែកលើការសម្រេចចិត្តខ្លួនឯងជាធំជាងអ្វីៗទាំងអស់
និងមិនត្រូវទន់ទោស្តាប់អ្នកដទៃ នោះទើបស័ក្តិសមជាមេដឹកនាំដែលពលរដ្ឋស្រឡាញ់
និងជឿទុកចិត្ត។
ពិតណាស់ថា ក្នុងទស្សននយោបាយ
គ្មានទេមិត្តភាពជាអមតៈ និងក៏គ្មានដែរសត្រូវជាអមតៈ ប៉ុន្តែ
ដើម្បីតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ អ្នកនយោបាយគួរប្រកាន់យកនូវសុច្ចរិតភាព
ជាជាងប្រែក្លាយរបបប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យទៅជាអាណាធិបតេយ្យ
និងដើម្បីតែការឈ្នះចាញ់រវាងគ្នា និងគ្នា ដែលនឹងនាំឲ្យប្រទេសជាតិចុះថមថយ
មានជម្លោះ និងបាត់បង់នូវកិត្តិយសលើឆាកអន្តជាតិ។
ម៉្យាងវិញទៀត របបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស
គឺធ្វើឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ ដូច្នេះ
អ្នកនយោបាយ ក៏គួរគប្បីបញ្ឈប់ដែរនូវពាក្យថា ផ្លាស់ប្តូរ ឬផ្តួលរំលំ
និងពុំគួរទេការប្រើពាក្យ រណប ឬអាយ៉ងអ្នកនេះ អ្នកនោះ ដែលពាក្យទាំងនេះ ស្តាប់ទៅហាក់ដូចជា
បង្កប់ដោយគំនុំ និងការសងសឹក និងអាចនាំឲ្យខ្មែរបែកបាក់
វិលទៅរកសង្គ្រាមស៊ីវិលសារជាថ្មី បើអ្នកនយោបាយមិនស្រុះស្រួល
ឯកភាពគ្នា យោគយល់គ្នាទេនោះ។
ប្រជាពលរដ្ឋ
នឹងផ្តល់នូវការគាំទ្រចំពោះបុគ្គលជាអ្នកនយោបាយណាដែលធ្ងន់ដោយសន្តិភាព មានសមត្ថភាព កសាង និងអភិវឌ្ឍប្រទេស និងធានាបាននូវសុខ
សន្តិភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
ដូច្នេះ អ្នកនយោបាយសូមកុំទន់ទោរ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាធំៗសម្រាប់ជាតិ
ដោយផ្អែកលើអារម្មណ៍
និងការចងកំហឹង គុំគួនព្យាបាទគ្នា នោះទើបជាការឆ្លើយតបទៅនឹងគោលបំណងដ៏ពិសិដ្ឋរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ៕
អត្ថបទវិភាគនេះរៀបរៀងដោយ ៖ បណ្ឌិត ជុន
ច័ន្ទចំរើន