ការវាយប្រហារសម្រុកដើម្បីកំទេចប្រជាធិបតេយ្យដ៏ក្មេងខ្ចីនៅកម្ពុជា បានឈានជើងចេញពីការិយាល័យ នៃអ្នកធ្វើរបាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពី ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលនោះ គឺលោក Surya Subedi ទៅដល់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល (NGOs) តស៊ូមតិផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សមួយ ដែលត្រូវ បានហៅថាគណៈកម្មាធិការសម្រាប់ការបោះឆ្នោតសេរី និងយុត្តិធម៌ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា (Comfrel) ដែលថ្មីៗ នេះបានចេញរបាយការណ៍មួយដែលមាន ចំណងជើងថា «ប្រជាធិបតេយ្យ ការបោះឆ្នោត និងកំណែទម្រង់ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា» ដែលត្រូវបានរាយការណ៍ដោយសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នៅថ្ងៃទី១២ ខែ មីនា ឆ្នាំ២០១៣ ក្រោមចំណងជើងថា «ក្រុមបោះឆ្នោតគូសបញ្ជាក់អំពីស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យដែលងាយនឹង ប្រេះស្រាំ»។ នេះមិនមែនជាការបន្តនៃ ឬការបន្ថែមពីលើ របាយការណ៍ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ២០១២ របស់ Subedi ទេ ប៉ុន្តែ គឺជាការនិយាយដដែលៗ ដែលជាការចម្លងពីគ្នាដោយប្រើរបៀបនិយាយផ្សេងប៉ុណ្ណោះ។ ប្រសិនបើវាពិតដូចអ្វីដែល Comfrel បានត្រូវដកស្រង់សម្តីដោយសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily ថា «ការដាក់កម្រិតនៃ សេរីភាពដែលត្រូវបានកត់សម្គាល់ក្នុងឆ្នាំ២០១១ បានបន្តយ៉ាងលឿនកាលពីឆ្នាំកន្លងមក» មែននោះ Comfrel នឹងមិនអាចមាន «សេរីភាព» ដើម្បីបន្តការផ្សព្វផ្សាយពាក្យសម្តីដែលត្រូវបានគិតថា ជាសម្តីអាទិទេពរបស់ Subedi សម្រាប់ Comfrel នោះទេ។
«សេរីភាព» ដែលត្រូវបានគាំទ្រដោយ Subedi និងត្រូវបានសរសេរជារបាយការណ៍មួយរបស់អង្គការ សហប្រជាជាតិ អាចត្រូវបានសង្ខេបជាប៉ុន្មានប្រយោគប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែលក្ខណៈពូកែវោហាសាស្រ្តរបស់គាត់បាន ធ្វើឱ្យគាត់ពង្រីករបាយការណ៍នោះយ៉ាងវែងអន្លាយដល់ទៅ១៧ទំព័រ៖
«សេរីភាព» ក្នុងការវាយប្រហារ រិៈគន់ និយាយបង្កាច់បង្ខូច និងដាក់កំហុសមកលើរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលតម្រូវឱ្យពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនគោរពនីតិរដ្ឋឱ្យបានយល់ដឹងដោយផ្ទាល់មាត់ ឬនៅក្នុងការបោះពុម្ព ផ្សាយនានា ដើម្បីតម្រូវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគោរពនីតិរដ្ឋឱ្យយល់ដឹងអំពី «សេរីភាព» ហើយនិងការ ទទួលខុសត្រូវ ដែលត្រូវដើរទន្ទឹមគ្នា សូម្បីមានហានិភ័យអាចធ្វើឱ្យប្រជាប្រិយភាពធ្លាក់ចុះ និង បាត់បង់សំលេងក្នុងការបោះឆ្នោតក៏ដោយ។
មិនមានការលើកឡើងអំពី (ថែមទាំងមានការបំភ្លេចចោលនូវការលើកទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋឱ្យ និយាយអំពី) ការទទួលខុសត្រូវនៃប្រជាពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែគូសបញ្ជាក់ម្តងហើយម្តងទៀតថា «រដ្ឋាភិបាល ត្រូវធានាឱ្យមានស្តង់ដារខ្ពស់ស្របទៅតាមកាតព្វកិច្ចអន្តរជាតិផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៅមុន ក្នុងអំឡុង ពេល និងក្រោយការបោះឆ្នោត» ដោយប្រឹងបិទបាំងដោយស្ម័គ្រចិត្តនូវការប៉ុនប៉ងវាយប្រហារ សម្រុកទៅលើប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៃរដ្ឋាភិបាលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយនិយាយថា ច្បាប់ស្តី ពីការបោះឆ្នោត និងច្បាប់ដទៃទៀត «ជាទូទៅផ្តល់នូវក្របខណ្ឌការងារដែលអាចអនុវត្តបាន និង យ៉ាងហោចណាស់នៅលើក្រដាសស្របទៅតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ និងបង្កើតស្ថាប័នចាំបាច់សម្រាប់ អនុវត្តន៍ការបោះឆ្នោត» (យោងកថាខ័ណ្ឌ៤៨ និង៤៩នៃរបាយការណ៍នោះ)។
ចោទប្រកាន់ដោយមិនសមរម្យទៅលើរដ្ឋាភិបាលថា មិនមានសមត្ថភាពអនុវត្តន៍ការងារ ដោយ និយាយថា «បញ្ហាស្ថិតនៅក្នុងការអនុវត្តមិនគ្រប់គ្រាន់នៃបញ្ញត្តិច្បាប់» ដែលស្នើរឡើងថា ប្រហែល ជាកម្ពុជាត្រូវបង្វិលពេលវេលាវិលត្រឡប់ថយក្រោយយ៉ាងតិចក៏២០ឆ្នាំដែរ ហើយសុំឱ្យអង្គការ សហប្រជាជាតិត្រឡប់មករៀបចំការបោះឆ្នោតម្តងទៀត ឬ «បង្ខំកម្ពុជាឱ្យធ្វើទៅតាមសម្ពាធក្នុង ស្រុក និងអន្តរជាតិ ដើម្បីកែទម្រង់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត ដោយហេតុថាទាំងកំណែទម្រង់ជាក់ស្តែងក៏ គ្មាន ទាំងច្បាប់ដែលមានក៏មិនបានអនុវត្តន៍ឱ្យបានត្រឹមត្រូវទៀតផង»។ នេះជាអ្វីដែល Comfrel បាននិយាយ ដោយមានគោលបំណងតែមួយគត់ គឺធ្វើឱ្យកម្ពុជាធ្វើតាមវត្ថុបំណងបរទេស ខាងក្រៅ ដូចដែល Subedi បានទទូច (កថាខ័ណ្ឌ៨២នៃរបាយការណ៍នេះ) ថា សមរង្ស៊ី ត្រូវ បានដាក់ទោសពីបទដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាជាហេតុផលនយោបាយ ហើយដំណោះស្រាយ នយោបាយគួរត្រូវបានស្វែងរកដើម្បីឱ្យសមរង្ស៊ី ដែលជាមេដឹកនាំនៃគណបក្សប្រឆាំងដើរតួនាទី ពេញលេញក្នុងនយោបាយកម្ពុជា ហើយត្រូវបានលើកឡើងដដែលដោយសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily ដោយនិយាយថា «ការបដិសេធដោយរដ្ឋាភិបាលមិនអនុញ្ញាតឱ្យលោករង្ស៊ី ត្រឡប់មកកម្ពុជា និងប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត អាចនាំឱ្យមានចលាចលវឹកវសង្គម»។
ការបង្កើតចរន្តបន្តគ្នាដើម្បីអនុវត្តន៍ចលនាជម្រុញ និងដាក់បញ្ចូលរង្ស៊ីក្នុងឆាកនយោបាយរបស់កម្ពុជា វិញនោះ ទោះបីជារង្ស៊ីមានការជាប់ទោសឧក្រិដ្ឋ និងមានស្ថានភាពមិនអាចនឹងត្រូវបោះឆ្នោតបាន និងមិន មានសិទ្ធិបោះឆ្នោតយោងតាមនីតិរដ្ឋរបស់កម្ពុជានោះ គឺជាករណីជាប្រពៃណីនៃ «ការបណ្តុះគ្រាប់ពូជនៃប្រភេទ មួយនៃនិទាឃរដូវ» ដែលគ្រាប់ពូជមួយនៃចំណោមនោះ ត្រូវបានធ្វើឱ្យល្បីឈ្មោះ ប៉ុន្តែប្រែទៅជាអនាធិបតេយ្យ រប៉ាត់រប៉ាយនៅពេលក្រោយ។ Comfrel គឺជាផ្នែកមួយនៃចរន្តនេះ។ តើមានអង្គការណា ឬនរណាជាបន្តមក ទៀត?
ថ្មីៗនេះ ការព្រមានរបស់រង្ស៊ីថា «រង្ស៊ីខ្លួនគាត់ផ្ទាល់នឹងចាប់ផ្តើមចលនាមួយដ៏ខ្លាំងដើម្បីផ្តួលរលំរដ្ឋាភិបាល ណាក៏ដោយ ដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតនោះ» ដូចដែលបានរាយការណ៍ដោយសារព័តមាន AFP នៅ ថ្ងៃទី១២ ខែ មីនា ឆ្នាំ២០១៣ (ពីព្រោះតែមិនអនុញ្ញាតឱ្យគាត់ចូលរួមប្រកួតប្រជែង ដោយសារការពិតមិន អាចរំលងចោលបាន ដែលថាគាត់គឺជាជនជាប់ទោសដែលរត់គេចខ្លួនពីការជាប់ពន្ធនាគារ) គឺច្បាស់ណាស់ ជាការអំពាវនាវឱ្យមានស្ថានភាពហឹង្សា និងសង្គ្រាម។ តើ Comfrel និង Subedi នឹងនិយាយថាយ៉ាងម៉េចទៅ ឬនឹងធ្វើយ៉ាងម៉េចទៅអំពីបញ្ហានេះ? វានឹងទំនងជាថា ពួកគេនឹងអបអរសាទរចំពោះរង្ស៊ី នេះបើតាមខ្ញុំសន្និដ្ឋាន។
ថ្ងៃទី១៤ ខែ មីនា ឆ្នាំ២០១៣
សាស្ត្រាចារ្យ ប៉ែន ងឿន
ទីប្រឹក្សាសកលវិទ្យាល័យពុទ្ធិសាស្ត្រ កម្ពុជា