នាព្រឹកថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៣ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន បានគាំទ្រ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះកិច្ចខិតខំរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា វិទ្យាស្ថានខុងជឺទីស្នាក់ការកណ្តាល និងស្ថានទូតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាពិសេសដល់វិទ្យាស្ថានខុងជឺនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដែលបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃសន្និសីទនៃវិទ្យាស្ថានខុងជឺក្នុងទ្វីបអាស៊ី ក្រោមប្រធានបទរួមគឺ «ផែនការអភិវឌ្ឍវិទ្យាស្ថានខុងជឺឆ្នាំ២០១២-២០២០» ដើម្បីសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យរួមគឺ «រស់រៀនចេះភាសាចិនមានមិត្តនៅទូទាំងពិភពលោក» ដោយចាត់ទុកការរៀបចំសន្និសីទនេះ គឺសមស្របនឹងស្ថានការណ៍នយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលពោរពេញទៅដោយសន្តិភាព និងក្នុងពេលដែលប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសចិនបានឈានដល់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ដូចដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់សម្តេច កាលពីថ្ងៃទី៦ ដល់ថ្ងៃទី១០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៣ នៅប្រទេសចិននាពេលកន្លងមក។
នៅក្នុងឱកាសអញ្ជើញជាអធិបតីក្នុងសន្និសីទដែលរៀបចំនៅវិមានសន្តិភាព រាជធានីភ្នំពេញ សម្តេចតេជោមានប្រសាសន៍ថា ខ្ញុំសង្ឃឹមយ៉ាងមុតមាំថា មន្ត្រីគ្រប់ជាន់ថ្នាក់នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងវិទ្យាស្ថានខុងជឺនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា នឹងបន្តនូវកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអនុវត្តតួនាទីរបស់ខ្លួនបន្ថែមទៀត ដើម្បីឈានទៅសម្រេចបាននូវគោលដៅថ្មីៗច្រើនទៀត ក្នុងបណ្តាឆ្នាំខាងមុខនេះ ជាពិសេសការជំរុញលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាសិក្សាភាសាចិន ខណៈបច្ចុប្បនេះតំបន់អាស៊ី ជាពិសេសប្រទេសចិនបានក្លាយជាស្នូលដឹកនាំកំណើន និងវិបុលភាពដ៏សំខាន់នៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។
សម្តេចតេជោបានមានប្រសាសន៍ថា ចិនមិនត្រឹមតែមានចំនួនប្រជាជនច្រើនប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែសក្តានុពលរីកលូតលាស់នៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ ក៏កាន់តែឈានទៅមុខយ៉ាងលឿនដែលក្នុងនោះភាសាចិនក៏កាន់តែលើកកម្ពស់ផ្តល់សារសំខាន់នៅលើពិភពលោកយើងនេះ។ ក្នុងទស្សនៈនេះខ្ញុំជឿថា ការរៀនចេះភាសាចិនមិនត្រឹមតែមានមិត្តនៅទូទាំងពិភពលោកនេះទេ ប៉ុន្តែនឹងមានកាលានុវត្តភាពនៃការរីកចម្រើនកាន់តែខ្ពស់ទៀតផង។ ដោយកត់សម្គាល់ថា ក្នុងរយៈពេលជិត ៤ឆ្នាំវិទ្យាស្ថានខុងជឺនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលជាច្រើន ដើម្បីរួមចំណែកជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងកិច្ចពង្រឹង និងពង្រីកមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន សម្តេចតេជោមានប្រសាសន៍ថា ខ្ញុំសូមថ្លែងនូវការកោតសរសើរចំពោះរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងវិទ្យាស្ថានខុងជឺទីស្នាក់ការកណ្តាល និយាយរួមចំពោះលោកសហនាយកវិទ្យាស្ថានខុងជឺ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានិយាយដោយឡែក ដែលបានផ្តល់ឱកាសដល់សិស្ស-និស្សិត និងមន្ត្រីរាជការរាប់រយនាក់បានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចសិក្សា និងសិក្សានៅប្រទេសចិនកន្លងមក។
រំលឹកដល់ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន មានរយៈពេលជាង ២០០០ ឆ្នាំមកហើយ បើយើងគិតពីដំណើរទស្សន កិច្ចរបស់លោក កាំង ថៃ និងលោក ជូ យីង រាជទូតចិនបានមកកាន់កម្ពុជានាសម័យហ្វូណន ។ ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា និងចិនត្រូវបានពង្រឹងនិងពង្រីកជាលំដាប់ ហើយអ្វីដែលជាការកត់សម្គាល់នោះ គឺទស្សនកិច្ចរបស់លោក ជីវ តាក្វាន់ មកកាន់រាជធានីអង្គរ ដោយលោកនាំត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសចិនវិញនូវការផ្សព្វផ្សាយពីវប្បធម៌របស់ខ្មែរ ដូចមានកត់ត្រាយ៉ាងច្បាស់លាស់ នៅក្នុងឯកសាររបស់លោក ដែលមានចំណងជើងថា ‹ប្រពៃណីរបស់អ្នកស្រុកចេនឡា›នោះសម្តេច តេជោបានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថា នៅក្នុងសម័យទំនើបនេះ កម្ពុជា និងចិនបានផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយគ្នានាថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៨ រហូតមកក្រោមការដឹកនាំរបស់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ និងលោកប្រធាន ម៉ៅ សេទុង ហើយដើម្បីបន្តមរតកនៃទំនាក់ទំនងដ៏ស្អិតរមួតនេះ ខ្ញុំ និងថ្នាក់ដឹកកំពូលរបស់ចិនសម្រេចយកឆ្នាំ២០១៣ ដែលជាខួប ៥៥ឆ្នាំ នៃទំនាក់ទំនងការទូតកម្ពុជា- ចិន គឺជាឆ្នាំមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន។
ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសន្និសីទវិទ្យាស្ថានខុងជឺក្នុងទ្វីបអាស៊ីប្រចាំឆ្នាំ២០១៣ ម្តេចតេជោបានមានប្រសាសន៍ថា "ខ្ញុំយល់ថា ‹របៀបវារៈនៅភ្នំពេញ› ដែលវិទ្យាស្ថានខុងជឺ ទីស្នាក់ការណ្តាលបានឯកភាពសំដៅធានាបាននូវនិរន្តភាព នៃកិច្ចអភិវឌ្ឍវិទ្យាស្ថានខុងជឺ ក្នុងទ្វីបអាស៊ី ដើម្បីរៀប ចំផែនការអភិវឌ្ឍវិទ្យាស្ថានខុងជឺឆ្នាំ២០១២-២០២០ នឹងទទួលបានផ្លែផ្កាជាក់ស្តែងបន្ថែមទៀត។ សម្តេចតេជោបានផ្តល់នូវទស្សនៈវិស័យមួយចំនួនដើម្បីរួមចំណែកដល់សន្និសីទវិទ្យាស្ថានខុងជឺក្នុងទ្វីបអាស៊ីប្រចាំឆ្នាំ២០១៣ ដែលមានខ្លឹមសារជាអាទិ៍ថា៖
ទី១. ការអនុវត្តបេសកកម្មការងារក្នុងការអភិវឌ្ឍ ផែនការសកម្មភាពរបស់វិទ្យាស្ថានខុងជឺ ទាំងអស់ក្នុងទ្វីបអាស៊ីរយៈពេល៣ឆ្នាំ (២០១៣-២០១៥)។ ក្នុងន័យនេះខ្ញុំយល់ថា ការអនុវត្តទាន់ពេលវេលា និងផែនការសកម្មភាពសម្រាប់ការកសាងកិត្យានុភាពរបស់វិទ្យាស្ថានខុងជឺ តាមរយៈការសម្រចឱ្យបាននូវផែនទីបង្ហាញផ្លូវចំនួន៣ គឺ ១-ការផ្ទៀងផ្ទាត់សកម្មភាពការងារដែលបានអនុវត្តកាលពីឆ្នាំ២០១២, ២-កិច្ចត្រួតពិនិត្យផែនការសកម្មភាពសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៤ និង ៣-ទិសដៅការងារសកម្មភាពសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៥"។
ទី២. កិច្ចពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់គ្រូបង្រៀនជនជាតិចិន ដែលមកបង្រៀនភាសាចិន នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសក្នុងទ្វីបអាស៊ី។ សម្តេចតេជោបញ្ជាក់ថា ការបង្ហាត់បង្រៀនជាកិច្ចការដ៏លំបាកមួយក្នុងការផ្តល់ និងផ្ទេរពុទ្ធិដល់អ្នកដទៃ។ វាជាកិច្ចការដែលត្រូវអនុវត្តដោយប្រុងប្រយ័ត្នហើយមិនអាចមើលរំលងបាន។ ដើម្បីសម្រេចនូវភារកិច្ចនេះខ្ញុំយល់ឃើញថា វិទ្យាស្ថានខុងជឺត្រូវសម្រេចឱ្យបានការបំប៉នគរុកោសល្យ ការបណ្តុះឆន្ទៈរបស់គ្រូបង្រៀនឱ្យស្រឡាញ់វិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន ការយល់ដឹងពីស្ថានភាពរបស់ប្រទេសដែលខ្លួនរស់នៅ និងភាពបត់បែនតាមវប្បធម៌នៃជន ជាតិដែលយើងបង្រៀនព្រោះការបង្រៀនត្រូវធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវ តាមផ្លូវចិត្តរបស់សិស្សដើម្បីអប់រំសិស្ស។
ទី៣. កិច្ចអនុវត្តផែនការសកម្មភាពសិក្សាភាសាចិន។ ដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅនេះ ខ្ញុំយល់ឃើញថា វិទ្យាស្ថានខុងជឺត្រូវរៀបចំផលិតសម្ភារៈឧបទ្ទេស ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងទំនើបកម្មនៃវិទ្យាសាស្ត្រ ហើយក៏ជាការបង្កភាពងាយស្រួលដល់ការសិក្សារបស់សិស្ស-និស្សិត ក៏ដូចជាកាត់បន្ថយពេលវេលានិង ការចំណាយផ្សេងៗរបស់សិក្ខាកាមផងដែរ។ ក្នុងន័យនេះ ទំនើបកម្មត្រូវមានគោលដៅទាក់ទាញអ្នកសិក្សាឱ្យស្រឡាញ់ និងចូលចិត្តសិក្សាភាសាចិន។
ទី៤.វិទ្យាស្ថានខុងជឺ ទីស្នាក់ការកណ្តាលត្រូវបំផុសចលនាការផ្សព្វផ្សាយភាសា និងវប្បធម៌ចិននៅក្នុងប្រទេសនានា ហើយត្រូវពិភាក្សាដើម្បីបង្កើតទិវាវប្បធម៌ចិន និងទិវាភាសាចិននៅទូទាំងពិភពលោក។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់លោកជំទាវបណ្ឌិតសភាចារ្យ ខ្លូត ធីតា ប្រធានរាជបណ្ឌិត សភាកម្ពុជាបានឲ្យដឹងថា វិទ្យាស្ថានខុងជឺនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានបង្កើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៩។ វិទ្យាស្ថាននេះជាអង្គការមិនរកប្រាក់ចំណេញ ដោយទទួលបានមូលនិធិទាំងស្រុងពីវិទ្យាស្ថានខុងជឺទីស្នាក់ការកណ្តាល និងពីសប្បុរសជនជាតិនិងអន្តរជាតិ ដើម្បីបម្រើបេសកកម្មការងាររបស់ខ្លួនគឺ ទី១-ការបង្រៀនភាសាចិនតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ ទី២-ការបំប៉នគរុកោសល្យសម្រាប់ជនជាតិកម្ពុជា ដែលមានឆន្ទៈបង្រៀនភាសាចិន ទី៣-ការផ្តល់អាហារូបករណ៍ដល់សិស្ស-និស្សិត និងមន្ត្រីរាជការកម្ពុជាទៅបំពេញទស្សនកិច្ច និងសិក្សានៅប្រទេសចិនតាមរយៈការប្រឡងកម្រិតភាសាចិន (ហៅកាត់ថាHSK) ទី៤-ការផ្លាស់ប្តូរបទពិសោធន៍លើវិស័យស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌រវាងប្រទេសកម្ពុជា និងចិន និងទី៥-ការស្រាវជ្រាវពីទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន។
ក្នុងរយៈពេលជិត ៤ ឆ្នាំនេះវិទ្យាស្ថានខុងជឺនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានបង្កើតសាខា របស់ ខ្លួនចំនួន ១៣កន្លែង ដែលក្នុងចំណោមសាខាទាំង១៣ វិទ្យាស្ថានខុងជឺនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានស្នើសុំវិទ្យាស្ថានខុងជឺទីស្នាក់ការកណ្តាល ដើម្បីតម្លើងទៅជាសាខា ដែលមានលក្ខណៈស្វយ័ត លើផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ឬហៅថា ថ្នាក់រៀនខុងជឺ (Confucius Classroom) ដោយ ទទួលបានការគាំទ្រហិរញ្ញ វត្ថុដោយផ្ទាល់ពីវិទ្យាស្ថានខុងជឺទីស្នាក់ការកណ្តាល ហើយសាខាទាំង ៣ នេះក៏ត្រូវបានសម្ពោធស្លាក ដោយសម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅពេលនោះផងដែរ ដែលរួមមាន ទី១-សាខាបញ្ជាការដ្ឋានកងពលតូចលេខ ៧០ ទី២-បណ្ឌិត្យសភានគរបាលកម្ពុជា និងទី៣-វិទ្យាល័យ អង្គរ។ គិតមកទល់បច្ចុប្បន្ន វិទ្យាស្ថានខុងជឺនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានទទួលសិក្ខាកាមសិក្សា ភាសាចិនមានចំនួនជាង៥០០០នាក់ ហើយបានផ្តល់អាហារូបករណ៍ដល់សិស្ស-និស្សិត និងមន្ត្រីរាជការទៅទស្សនកិច្ចនិងសិក្សានៅ ប្រទេសចិន រួមមាន៖ កម្មវិធីបោះជំរុំរដូវក្តៅរយៈពេល២សប្តាហ៍មានចំនួន ៨០ នាក់ បំប៉នភាសាចិន រយៈពេល ១ ឆ្នាំមានចំនួន ៦៣ នាក់ បំប៉នវិធីសាស្ត្របង្រៀនរយមានចំនួន ១០៤ នាក់ និងមន្ត្រីរាជការ ទៅទស្សនកិច្ចមានចំនួន ៤១២ នាក់៕